Xəlifə Altay
Xəlifə Altay Qakibula (25 dekabr 1917[1][2] – 15 avqust 2003[3], Almatı)[4] — Qazax yazıçısı və antropoloqu, türkoloq, ilahiyyatçı, yazıçı və tərcüməçi və diaspor rəhbəri. Xəlifə Altay Altay bölgəsində anadan olsa da, milliyətcə qazax idi. Ailəsi Altay qazaxlarındandır. İnqilab zamanı Altayda qazaxların hüquqları uğrunda mübarizəyə qoşulmuşdur. Çin Xalq Respublikası qurulduqdan sonra mühacirətə getməyə məcbur olmuşdur. Xəlifə Altay uzun müddət Türkiyədə yaşayıb yaratmışdır. Burada Qazax diasporunun rəhbəri olmuşdur. 1980-ci illlərin ikinci yarısında SSRİyə Qazaxıstana köçmüşdür. 2003-cü ildə Qazaxıstanda vəfat etmişdir.
| Xəlifə Altay | |
|---|---|
| Xəlifə Altay Qakibula | |
 | |
| Doğum tarixi | 25 dekabr 1917[1][2] |
| Doğum yeri | Qazaxıstan |
| Vəfat tarixi | 15 avqust 2003[3] (85 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, antropoloq, tərcüməçi |
| Əsərlərinin dili | Qazax dili |
Həyatı redaktə
Xəlifə Altay 1917-ci ildə Şərqi Türkistanın Altay bölgəsinin Çingil bölgəsində anadan olub.[5] Qarayilər xalqının kerey soyundan gəlir.[6]
Çində inqilab zamanı Altayda qazaxların hüquqları uğrunda mübarizəyə qoşulmuşdur. Çin Xalq Respublikası qurulduqdan sonra mühacirətə getməyə məcbur olmuşdur. 1954-cü ildən bəri Türkiyədə yaşayıb, orada qazax diasporuna rəhbərlik edib.
Altay Xəlifə Sintszyandan qaçqın düşdüyü zaman mühacirətdə qazaxların bu köçü və qazax mədəniyyəti haqqında yazıb yaradır. Bir müddət Türkiyədə yaşayır, sonra Qazaxıstana köçür. Türkiyədə olduğu müddətdə Xəlifə Altay qazax mədəniyyətinin yayılmasına çalışır. O, diaspora fəaliyyətində nəinki, Qazaxıstanda yaşayan qazaxları, Çin və Monqolustanda yaşayan həmyerlilərinin hüquqları uğrunda mübarizə aparır. Doğulandan qürbəttə yaşamasına baxmayaraq, qazax dilini unutmur və yaradıcılığını doğma dilində inkişaf etdirir.
"Alaş" mükafatı laureatı,[7] Türkiyədən gəlmiş Xəlifə Altay Qazaxıstana gəldikdən sonra Kurultayı "Qazax xalqının tarixinə qızıl hərflərlə yazılacaq bir hadisə" olaraq qiymətləndirdi. "Harada və hansı şəraitdə olmağımızdan asılı olmayaraq, düşüncələrimizdə həmişə Vətənlə bir yerdə idik. İndi gələcək Qazaxıstan müstəqil Qazaxıstanın gücləndirilməsinin və inkişafının məsulu olacaq. Bunun üçün milli qürurun oyanması, xalqın birləşməsi lazımdır."– deyə bildirdi.
Ən böyük arzularından biri Almatıda məscid tikdirmək idi. Altay Xəlifəyə görə həqiqi müsəlman məscidi yalnız ayinlər üçün yer deyil, hər şeydən əvvəl mədəniyyət mərkəzi olmalıdır.
Xəlifə Altay 2003-cü ilin avqust ayında vəfat edib.[5]
Əsərləri redaktə
- Xəlifə Altay, Anayurddan Anadoluya, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1981.
- Xəlifə Altay, Qazax Türklərinə aid şəcərə, İstanbul, 1997.
- 1995-ci ildə "Siyer-i Nebi" adlı kitabı çap olunur.
- " Qazax Türklərinin Şəcərəsi". 1977.
- "Xatirələrim" (Естеліктерім)
- "Ata yurddan Anadoluya"
- Quran yolu ve İmanın şərtləri
- "Altaydan Aşğan El" adlı kitabları çap olundu.
- 1991-ci ildə qazax dilinə tərcümə etdiyi Qurani-Kərimin tərcüməsi və mənası Fəhd mətbəəsində 88.000 nüsxədə çap olunub.
- "Kəlam Şərif"-i tərcümə edib, bir çox dini kitabların müəllifidir.
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 Портал-Credo.ru: Казахстанский Фонд Халифы Алтая отметил пятилетие работы по пропаганде миролюбивого характера ислама.
- ↑ 1 2 Halife Altay // NUKAT. 2002.
- ↑ 1 2 Library of Congress Authorities (ing.). Library of Congress.
- ↑ "НЕ ВЛАСТНО ВРЕМЯ ПЕРЕД НИМ - 13 Сентября 2007 - Наш Мир - Казахстанская Республиканская Газета". 2015-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-26.
- ↑ 1 2 "Памяти шейха. Скончался один из самых авторитетных мусульман Казахстана Халифа Алтай | ЦентрАзия". 2016-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-06.
- ↑ "Қазақ шежіресі. 2 том. Орта жүз-жан арыс, Теңізбай Үсенбаев,". 2018-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-24.
- ↑ Qazaqstan jazuwşıları: Anıqtamalıq/Qurastıruwşı: Qamşıger Sayat, Jumaşeva Qayırniysa — Almatı: "Аñ arıs" baspası, 2009 jıl
Xarici keçidlər redaktə
- Qazaxların şeyxi Xəlifə Altay Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine (türk.)
- Şeyxin xatirəsinə. Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine (rus.)
- Qazaxıstanın Altay Xəlifə vəqfi İslamın dinc təbiətini təbliğ etmək üçün beş illik fəaliyyətini qeyd etdi (rus.)
- Алтай Халифа аударған Құран Кәрім қазақша мағынасы және түсінігі
- Қазақ Құран аудармасы