Xəritə
Xəritə — Yer kürəsi və ya digər planetlərin bütövlükdə və ya ayrı-ayrı hissələrinin iki və ya üçölçülü şərti işarələrlə kiçildilmiş təsviridir.
EtimologiyasıRedaktə
Xəritə ərəb mənşəli söz olub (خريطة) yer səthinin coğrafi vəziyyətinin kağız və s. üzərində təsviri mənasını verir.
NövləriRedaktə
Xəritələr növlərinə görə aşağıdakı qruplara bölünür:
- ümumcoğrafi xəritələr
- xüsusi (tematik)xəritərlər
- topoqrafik xəritələr
- plan və sxemlər
Xəritələrin üçölçülü modellərinə maket və qlobus daxildir.
Ekogeoloji xəritəRedaktə
Ekogeoloji xəritə ekoloji-geoloji şəraitin qrafik (qraforiyazi) modelidir; litosferin ekoloji xassələrini (funksiyalarını) əks etdirən komponentlərin vəziyyətini topoqrofik əsasda ümumiləşdirilmiş təsvirini verir. Belə xəritədə əsas təsvir edilən göstərici, litosferin ekoloji-geoloji şəraitlərinin inteqral, yaxud ayrı-ayrılıqda hər bir komponent və şərait sinifləri üzrə əhəmiyyətlilik dərəcəsinə görə qiymətləndirilməsindən ibarətdir. Qiymətləndirilmə litosferin ekoloji-geoloji funksiyalarının (geodinamik, geofiziki və geokimyəvi) təhlili əsasında aparılır. Ekogeoloji xəritə “litosfera-biota-insan” sisteminin qrafik təsviri olmaqla litosferin xüsusiyyətlərini xüsusilə nəzərə alır.
Xəritələrin təsnifatıRedaktə
Xəritənin riyazi əsaslarıRedaktə
Miqyas - uzunluq və sahələrin kiçilmə dərəcəsini göstərir;
Geodeziya əsası - Yerin fiziki səthindən şərti ellipsoid səthinə keçməyi müəyyən edir və xəritədə təsvir olunan coğrafi elementlərin vəziyyətini en və uzunluq dairələrinə və yüksəkliyə görə düzgün müəyyən edir;
Kartoqrafik proyeksiya - ellepsoid səthindən müstəvi səthə keçmə üsulunu müəyyən edir və bu zaman xəritə üzərində yaranmış təhriflərin paylanma qanunlarını öyrənir;
Koordinat şəbəkələri - kartofrafik şəbəkədən, kilometr (yaxud düzbucaqlı koordinatlar) şəbəkəsindən və s. şəbəkədən ibarətdir;
Komponovka elementləri - xəritənin çərçivəsi, cəhətlənməsi və s. riyazi elementlərdən ibarətdir.