Yəhudi ratuşası
Yəhudi ratuşası (çex. Židovská radnice, alm. Jüdisches Rathaus) – Praqanın ən kiçik torpaq-kadastral vahidi olan Yozefov (çex. Josefov, ivr. יוספוב, alm. Josephstadt) adlı qədim yəhudi məhəlləsində yerləşən barokko üslublu, mansardalı binadır. Praqanın yəhudi icmasının özünüidarəetmə orqanı, eləcə də şura iclaslarının keçirilmə mərkəzi kimi xidmət göstərmiş ikimərtəbəli bucaqlı bina, Praqa asanasiyası dövründə genişləndirilmiş Mayzelova (çex. Maiselova) və olduqca dar Çervena (çex. Červená) küçələrinin kəsişməsində yerləşməklə, qonşuluqda olan Vısoka və Staronova sinaqoqları ilə birlikdə Praqa yəhudiliyinin mərkəzini formalaşdırmışdır.
| Yəhudi ratuşası | |
|---|---|
| Židovská radnice | |
_01(js).jpg) | |
 | |
| 50°05′23″ şm. e. 14°25′06″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Çexiya |
| Şəhər |
 Praqa |
| Yerləşir |
.svg){kind=small} Yozefov məhəlləsi, Mayzelova küçəsi 250/18 |
| Layihə müəllifi |
Xeyirduaçı: Mordexay Mayzel Memar: Pankratius Roder |
| Tikilmə tarixi | 1577-ci il |
| Üslubu | Barokko |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Praqa gettosunun tarixi
redaktəYəhudi Ratuşası Mayzelova 18 (Maiselova) döngəsində, yəni Köhnə-Yeni Sinaqoqanın qarşısında və keçmiş yəhudi məhəlləsinin mərkəzində yerləşir Yaxınlıqdakı Yüksək sinaqoqa keçmişdə onunla bitişik idi və məhz buna görə də çox əlverişli yerə sahib olduğu hesab olunurdu. Bina özünün hazırkı görünüşünü memar Yozef Şvanitzerin rəhbərliyi altında 1763-65-ci illərdə aparılan rekonstruksiya işlərindən sonra əldə etmişdir. Künc bina, son barokko üslubunda inşa edilmiş zərif saray görünüşünə malikdir, onun fasadı isə bol-bol strukturizasiya edilib. Mansard damın üzərində rokoko tərzində hazırlanmış şəbəkə və kiçik qüllə ucalır. Qüllənin üzərində rum rəqəmli və siferblatlı saatlı zəng quraşdırılıb, onun aşığısında isə, yəni Köhnə-Yeni sinaqoqun qarşısında başqa saat yerləşdirilib. Bu saatın əsas özəlliklərindən biri, onun siferblatının ivritdə yazılmasıdır və saat əqrəbi İvrit yazılı sisteminə görə sağdan sola, əks istiqamətdə hərəkət edir. Hər iki saatın hərəkəti binanın interyerində yerləşdirilmiş saat mexanizmi ilə bağlıdır. Mexanizm saray saatsazı Sebastian Laudensberger tərəfindən 1764-cü ildə hazırlanmışdır. Ratuşanın yaxınlığında yerləşən iki köhnə binanın yerində memar Matey Blexa 1908-ci ildə genişmiqyaslı yenidənqurma işlərinə başlamışdır. Binanın birinci mərtəbəsində yerləşən Təsvir zalında koşer restoran fəaliyyət göstərir.
Tarix və istifadə edilməsi
redaktəYəhudi Ratuşası, yəhudi şəhərciyinin özünüidarəetmə mərkəzi idi və Ağsaqqalların vaxtilə yaşadığı, həm də daxili və xarici icma təmsil edən yer hesab olunur. Burada həmçinin ravvin məhkəməsi yerləşirdi. Yəhudi ratuşasının adı ilk dəfə Praqa şəhərində 1541-ci ildə qeyd edilmişdir. 1577-ci ildə baş vermiş dəhşətli yanğından sonar, bina sabiq ictimaiyyət lider olan Mordexay Mayzel tərəfindən yenilənmiş və yenidən tikilmişdir. Bu binanın tarixi yaxınlıqdakı Yüksək sinaqoq kimi İtaliyadan olan tikinti ustası Pankratius Roderin adı ilə sıx bağlıdır. Bu da həmçinin yəhudi icmasının keçmişdə üstün mövqeyə sahib olduğunu bildirən zahiri əlamətlərdən biridir. 1689-cu ildə baş vermiş daha bir yanğın nəticəsində bina yenidən məhv edilmişdir və Praqanın tanınmış barokko memarı Paul İqnats Bayer tərəfindən daha sonralar bərpa edilmişdir. 1754-cü ildə baş vermiş üçüncü yanğın, binanın Yozef Şvanitzer tərəfindən 1763-65-ci illər arasında konstruktiv dəyişiklik etməsinə səbəb olmuşdur. Burada, yəhudi icması üçün təmir və yenilənmə işlərinə sərf edilmiş 200 000 qulden kredit pul ayrılması haqqda bəhz edən kiçik bir xatirə lövhəsi qülləyə təhvil edilmişdir. Sağdan-sola əks istiqamətdə hərəkət edən saat fransız şairi Qiyyom Apollinerin şeirlərində Praqanın yəhudi rəmzi kimi təsvir edilmişdir.
Bu gün, bayram və ya toy üçün binada müxtəlif ləvazimatlar almaq mümkündür. Binada Çex Respublikası və paytaxt Praqa şəhərinin Yəhudi İcmaları Federasiyasının Baş qərargahı, həmçinin Yuxarı Praqa və Moraviya ravvinlərinin və yəhudi icmasının digər dini, social və mədəni institutları yerləşir.
- Ratuşanın bəzək elementləri
-
Praqa yəhudi icmasının gerbi -
İvrit təqviminə görə, binada aparılan təmir tarixi. -
Ratuşanın qülləsində quraşdırılmış saatlardan birisi yəhudi ənənələrinə uyğun olaraq ivrit rəqəmləri ilə yazılıb.
Ədəbiyyat
redaktə- Eva Obůrková. "Kam v Praze" (çex). Computer Press. 2006, Brno. (#cite_web_url)
- Jack Altman, Ky Krauthamer, Praga, Wydawnictwo Pascal sp. z o.o., Bielsko-Biała 2009, s. 126, ISBN 978-83-7513-455-1.
- Ewa Kosiba (red.), Miasta Marzeń: Praga, Wydawnictwo Mediaprofit, Warszawa 2009, ISBN 978-83-60174-91-3.
- Eva Obŭrková, Kam v Praze, Computer Press, Brno 2006, s. 176, ISBN 80-251-1282 -9.
- Arno Pařík: Das jüdische Prag. Jüdisches Museum, Prag 2005, 3. Auflage
- Podiebrad, David D.: Alterthümer der Prager Josefstadt, israelitischer Friedhof, Alt-Neu-Schule und andere Synagogen. Podiebrad, Prag 1870 Arxivləşdirilib 2015-04-18 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
redaktə