Yaşıl palıd yarpaqbükəni

Yaşıl palıd yarpaqbükəni (lat. Tortrix viridana Linnaeus)-Buğumayaqlılar tipinin Pulcuqluqanadlılar dəstəsinin Yarpaqbükənlər fəsiləsinə aid olan növ

Yaşıl palıd yarpaqbükəni
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Ranqsız: İlkağızlılar Tipüstü: Tüləyənlər Ranqsız: Panarthropoda Ranqsız: Tactopoda Tip: Buğumayaqlılar ???: Yaşıl palıd yarpaqbükəni
Beynəlxalq elmi adı
Tortrix viridana L., 1758
Şəkil axtarışı NCBI   311328

Xarici quruluşu

Yarpaqbükənlər (Tortricidae) fəsiləsinə daxil olan kiçik olçülü kəpənəkdir. İmaqo:

T.viridana yetkin fərdlərinin qanadlarının açıq vəziyyətdə ölçüsü 18–23 mm-dir. Ön qanadları bulanıq-yaşıl, arxa qanadları qəhvəyi-boz və ya bozumtul rəngdə olub üzəri ağımtıl saçaqlıdır.

pup

Pup:

Pupları tünd-boz rəngli, ölçüsü 9–10 mm-dir. Tırtıl:

Tırtıllar kiçik yaşlarında boz rəngli, böyük yaşlara keçdikcə bozumtul-yaşıl rəngdə olur. Böyük yaşlı tırtıllar 15–19 mm uzunluqda olub, bədəni çox uzun tükcüklərə malik çoxsaylı qəhvəyi ziyillərlə örtülmüşdür.

tırtıl

. Tırtıllar təbiətdə mart-aprelin əvvəllərində, tumurcuqların oyanması ilə bir vaxtda görünür.

Yumurta

Yumurtalarının diametri 0,7 mm, forması daha çox dəyirmidir, dorzo-ventral tərəfdən yastılaşmışdır. Yumurtaları yeni qoyulduqda parlaq-sarı, sonradan açıq-qəhvəyi olur.

yumurta

. T.viridana yumurta mərhələsində qış diapauzası keçirir.

Həyat tərzi

T.viridana – işıq və isti sevən növdür. Onun ilk ocaqları əsasən açıq sahələrdə bitən tək ağaclarda, parklarda, qoruyucu meşə zolaqlarındakı cavan bitkilərdə yaranır. Zərər vermə həddinin yüksək olduğu ərazilər xüsusən magistral yol kənarı yaxın ərazilərdir. T.viridana adətən bitkilərin yeni açilmış uc yarpaqlarını bükərək onlarla qidalanır. Tırtılların inkişafı 20-35 gün çəkir. Bu müddətdə tırtıllar 5 yaş dövrü keçirirlər. Aprelin axırı mayın əvvəlində yarpaqların uc hissəsini qatlayıb torla yapışdırmaqla onun içərisində puplaşırlar. Pupun inkişafı 10-12 gün çəkir. Yetkin fərdlərin uçuşu mayın 1-ci ongünlüyündən başlayır. Kütləvi uçuş 10-15 maya təsadüf edir. Yetkin fərdlər iyunun axırlarına qədər üçürlar. Hər bir dişi fərd qida bitkisi üzərinə 90-120-dək yumurta qoyur. Yumurtaları yarpaq və ya gövdənin hamar olmayan səthlərinə biri-digərinin üzərində olmaqla 2-2 topa şəklində qoyur. İldə 1 nəsil verir. Parazitoidləri: Azərbaycanın şərqində T.viridana-nın təbiətdə 38 növ parazitoid yoluxdurur, bunlar Hymenoptera və Diptera (Tachinidae) nümayəndələridir. Parazi¬toid¬lər arasında Ichneumonidae (8 növ), Eulophidae (8) və Braconidae (11) növləri üstünlük təşkil edir.

Yayılması

Albaniya, Almaniya, Avstraliya, Belçika, Bosniya və Herseqovina, Britaniya, Bolqarıstan, Çexiya, Danimarka, Estoniya, Gürcüstan, Finlandiya, Fransa, Yunanıstan, İran, İrak, İrlandiya, İspaniya, İsveç, İsveçrə, İtaliya, Latviya, Litva, Moldova, Hollandiya, Norveç, Polşa, Portuqaliya, Rumıniya, Rusiya, Slovakiya, Türkiyə, Ukrayna, Azərbaycanda yayılıb. Yaşıl palıd yarpaqbükəninin Azərbaycanın cənub-şərqində 8 cinsə aid 13 növ bitki (Quercus sp., Quercus castaneifolia, Tilia sp., Zelkova carpinifolia, Mespilus sp., Ulmus suberosa, Parrotia persica, Cydonia Mil., Crataegus sp., Caprinus caucasica, Populus hyrcana, Alnus barbata, Rumex confertus) ilə trofik əlaqələrinin olduğu təsdiq edilmişdir.