Yevxaristiya sirri tabernaklı

Yevxaristiya sirri tabernaklı (it. Tabernacolo del Sacramento eucaristico) — Florensiya sənətkarı Donatello tərəfindən mərmər üzərində yonma üsulu ilə, 1432-1433-cü illər Roma səfəri zamanı hazırlanmış tabernakldır. 228 sm hündürlüyə və 125,4 m enə malik olan əsər hazırda Müqəddəs Pyotr bazilikasının xəzinə muzeyində saxlanılır.[1] Əsərin hazırlanmasında, ehtimal ki, o zaman Donatellonun emalatxanasında çalışmış Mikeloçço di Bartolomeo da iştirak etmişdir.[2]

Yevxaristiya sirri tabernaklı
it. Tabernacolo del Sacramento eucaristico
Əsərin görünüşü
Əsərin görünüşü
Ölkə
Yerləşir Vatikan Vatikan
Heykəltaraş Donatello
Tikilib 1432
Hündürlüyü 228 sm
Material mərmər
Saxlanıldığı yer Müqəddəs Pyotr bazilikası

Böyük mərmər parçasından hazırlanmış sənət əsərinin bugünkü funksiyası onun ilkin funksiyasından fərqlənir. İlkin olaraq o, içərisində hostiya (müqəddəs çörək) saxlanan kivorinin yerləşdirilməsi üçün baldaxin kimi istifadə edilmişdir. Bu gün isə onun içində XIV əsrə aid olan, möcüzəvi gücü olması inancı ilə əlaqədar həm də "Hərarət Madonnası" kimi tanınan "Madonna və körpə" ikonası yerləşdirilmişdir.

Əsəri, Venesiyalı Roma papası IV Yevgeni Apostol sarayında yerləşən və sonradan Fra Ancelikanın freskoları ilə bəzədilmiş kiçik kapella üçün sifariş etmişdi. 1538-ci ildə ətraf mühitin yenidən modifikasiya edilməsi, tabernaklın Antonio da Sanqalla (kiçik) tərəfindən altarı dizayn edilmiş və daha sonra Perino del Vaqa tərəfindən freskalarla bəzədilmiş (1542) bazilikaya verilməsinə səbəb oldu.

XVII əsrə kimi əldən-ələ keçmiş əsər, Vazari tərəfindən qeyd edilməsinə baxmayaraq, demək olar ki, Donatellonun əsərləri sırasına daxil edilmirdi. Yalnız XIX əsrin sonlarından etibarən tabernakla yenidən fikir verilməsinə başlanmışdır. Hazırda tabernakl, Donatellonun birinci Roma səfəri dövrü (1431 və ya 1432-1433) yaradıcılığını özündə əks etdirən ən məşhur əsərlərindən biridir. Donatellonun həmin dövrə aid digər məlum əsəri isə, "Covanni Krivellinin məzar daşı"dır.[2]

Təsviri

redaktə

Tabernakl, ilk baxışdan izləyicini yanıldan mürəkkəb memarlıq quruluşu ilə diqqət çəkir. Köşk, Yerusəlimdəki Müqəddəs qəbir kilsəsinin girişini xatırladır, üçölçülü tikili quruluşu isə Qədim Roma incəsənətindən gəlir.

Tabernakl yarpaqlar və qaranquşlarla bəzədilmiş modul bazalı bina formasına malikdir. Baza üzərində iki tərəfdə mələklər tərəfindən saxlanan çarx, ortada isə kiçik dairə içərisində qırmızı qızılla işlənmiş xaç yerləşdirilmişdir. Korinf orderi ilə tamamlanan iki cüt sütun yanlarda yerləşməklə, böyük ölçüyə malik attiki dəstəkləyir. Mərkəzi hissə əsl köşk formasına malik olmaqla, düzbucaqlı çərçivə və onun üzərində yerləşən üçbucaqlı timpandan ibarətdir. Timpanın ortasında girlandalar arasında kiçik "Xilaskar" təsviri vardır. Bir zamanlar kiçik şkafın yerləşdiyi mərkəzi boşluq hissədə hazırda "Madonna və körpə" ikonası yerləşdirilmişdir. Mərkəzi köşk hər iki tərəfdən üç mələk qrupu ilə bəzədilmişdir. Onların başı üzərində qabartma şamdan, timpan üzərində isə iki uzanmış putto təsvir edilmişdir.

Attik hər iki tərəfdən bir cüt qabartma mələk fiquru ilə bəzədilmişdir. Onların qaldırdığı pərdə arxasından isə İsanın məzara qoyulması təsviri görünür. Bütün bunlar düzbucaqlı hissələrə bölünmüş çəhrayı tac hissəsi ilə tamamlanır.

Əsərdə hansı hissələrin Donatelloya, hansı hissələrin isə Mikeloççoya aid olmasını müəyyənləşdirmək demək olar ki, mümkün deyil, lakin relyeflərin, xüsusilə "İsanın məzara qoyulması" relyefinin Donatellonun əl işi olması güman edilir.[3]

İstinadlar

redaktə
  1. Antonio Pinelli, Maria Beltramini, Alessandro Angeli (photographer.), Alessandro Angeli. La Basilica di San Pietro in Vaticano: Atalante. Franco Cosimo Panini. 2000. 925.
  2. 1 2 Ruggeri, Adriana Augusti. Donatello e il suo tempo: il bronzetto a Padova nel Quattrocento e nel Cinquecento. Skira. 2001. səh. 375.
  3. Sgarbi, Vittorio. Книги в Google Play La scultura al tempo di Andrea Mantegna tra classicismo e naturalismo. Electa. 2006. səh. 199.

Ədəbiyyat

redaktə
  • Laura Cavazzini, Donatello, Roma, Gruppo Editoriale L'Espresso, 2005.
  • Rolf C. Wirtz, Donatello, Könemann, Colonia 1998. ISBN 3-8290-4546-8

   Vatikan portalı    İntibah portalı    İncəsənət portalı