Yi Yuksa

Yi Yuksa təxəllüsü ilə daha çox tanınan Yi Von-rok (18 may 1904 – 16 yanvar 1944) Koreyalı şair və müstəqillik fəalı idi. Ölkəsinin ən məşhur şairlərindən biri kimi o və əsərləri 1930–1940-cı illərin anti-Yapon müqavimətinin ruhunu simvollaşdırır.

Yi Von-Rok
kor. 이원록
Doğum adı	이원삼
Təxəllüsü	Yi Yuksa
Doğum tarixi	18 may 1904
Vəfat tarixi	16 yanvar 1944 (39 yaşında)
Vəfat yeri	Pekin, Çin Respublikası
Milliyyəti	Koreyalı
Fəaliyyəti	şair
Fəaliyyət illəri	1930-44

Həyatı

Yi 18 may 1904-cü ildə Dosan-myeon, Andong şəhərində anadan olub. Yi daha çox Toegye kimi tanınan alim Yi Hvanqın nəslindən idi. Yi əsas təhsilini 1919-cu ildə 15 yaşında Andonqda tamamladı.

1920-ci ildə 17 yaşında ailəsi ilə birlikdə Daequya köçdü və evləndi. Yi oxuduğu akademiyada müəllim oldu, lakin 1924-cü ildə Universitetdə oxumaq üçün Yaponiyaya getdi.[2]

1925-ci ildə Yi qardaşları ilə birlikdə Daequya qayıtdı və Koreyanın müstəqillik hərəkatına qarşı Yaponiyanın repressiyasına cavab olaraq yaradılan birliyə qoşuldu. Uiyoldan təxribat və sui-qəsd aktı ilə əlaqələndirilirdi. Çox güman ki, bu əlaqələndirməyə görə Yi 1925–26-cı illərdə Pekinə köçdü və Quançjoudakı Sun Yatsen universitetində oxudu. Yi 1927-ci ildə Koreyaya qayıtdı. Uiyoldan üzvləri Choseon Bankın Daequ filialını bombaladıqda, Yi həbs olundu və 18 ay həbsdə yatdı. Orada ona sonradan təxəllüsü kimi qəbul etdiyi 264 (Koreyaca Yi Yuk Sa) nömrəsi verilmişdir.

1929-cu ildə Yi jurnalist kimi fəaliyyətə başladı və 1930-cu ildə ilk şeirini nəşr etdi: "At", Choseon İlbo-da. O, 1931–1933-cü illərdə Çində təhsil alıb, lakin Koreya müqaviməti ilə əlaqə saxlamağa davam edib. 1935-ci ildə o, həm şeirləri, həm də tənqidi esseləri dərc edərək yazılarına diqqət yetirməyə başladı. Hesablar Yi cəmi 17 dəfə həbs edilib.

Ölümü

1943-cü ilin aprelində o, Pekinə yollandı və Koreyaya silah qaçaqmalçılığına başladı. Elə həmin ildə, anasının ölümünün birinci ildönümündə, Yi Koreyaya geri qayıtdı. O, Koreyada həbs edildi və daha sonra Pekinə köçürülü. Elə orada 16 yanvar 1944-cü ildə 39 yaşında həbsxanada vəfat etdi. Yinin ölümündən sonra mübahisələr uzandı və şahidlər Yinin həmin dövrdə Yapon həbsxanalarında adi bir təcrübə olan canlı sınaqlara məruz qaldığını iddia edirdilər. Bildirilir ki, həbsxana xəstəxanasında Yinin qanına duzlu məhlul vurulub və bu da nəticədə onu ölüdüb. O Seulun Miari vilayətində dəfn edilmişdir.

1960-cı ildə Yinin qalıqları onun doğulduğu yerin yaxınlığında yenidən dəfn edilmişdir və 1968-ci ildə Andongda xatirə daşı qoyulmuşdur. Andonq yaxınlığında onun ədəbiyyat və azadlıq mübarizəsi xatirəsinə həsr olunmuş Yi Yuksa muzeyi fəaliyyət göstərir.

Yaradıcılığı

Yinin təxminən qırx şeir yazmasına baxmayaraq, onun şeirləri Yapon müstəmləkə hökumətinə qarşı Koreya xalqının müqavimət ruhunu təmsil etmiş və Koreyada onun yaradıcılığı məşhur etmişdir. 1939-cu ildə Yinin ən məşhur şeiri "Yaşıl Üzümlər" işıq üzü gördü. Yi Koreya şeir poeziyası ənənəsinə uyğun yazmağa çalışırdı, həmçinin Hanqıl ilə yazmağın Yapon hökuməti tərəfindən qadağan olunmasına baxmayaraq şeirlərini bu əlifbada yazmağa səy göstərirdi. Yapon senzurasına görə, o, əsərlərində Yapon müstəmləkəçiliyi və ya onu əhatə edən məsələləri birbaşa şərh etmədən simvol və metaforadan istifadə etməli olurdu. Buna baxmayaraq onun çatdırmaq istədiyi məna koreyalılara aydın idi, buna görə də onun lirik əsərləri Koreyada məktəb dərsliklərinə salınmağa davam edir.

"Geniş Çəmənlik" adlı əsəri Yinin bəlkə də müstəmləkəçiliyə qarşı olan duyğuları birləşdirmək bacarığının ən bariz nümunəsidir. Yinin ölümündən sonra, 1946-cı ildə qardaşı onun 20-yə yaxın şeirini nəşr etdirdi. 1956-cı ildə ikinci nəşri, 1974-cü ildə isə nüfuzlu nəşri işıq üzü gördü.

İngilis dilində şeirləri

Külək və Dalğalar: Dörd Müasir Koreya Şairi (red. Li Sung-İl), Asian Humanities Press 1989, s.2ff, adı Yi-Yuk-sa kimi tərcümə edilmişdir.

"Zirvə" / "Tünd-bənövşəyi üzüm" / "Göl" / "Geniş Çəmənlik" / "Çiçək" / "Hündür ağac" Müasir Koreya ədəbiyyatında: antologiya (red. Peter H. Lee), Havay adaları Universiteti 1990, s.75–9

"Alatoranlıq" / "Üzümlər" / "The Vertex" / "Çöl" / "Çiçəklər",, Müasir Koreya Poeziyasında (red. Jaehyun Kim), Jain Publishing Company, 1994, s.57–9

Yi Yuksa 2011-ci ildə The Peak adlı (절정) televiziya dramında çəkilib.