Yumurtavari ilankölgəsi

Yumurtavari ilankölgəsi (lat. Ferula oopoda) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin i̇lankölgəsi cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Kritik təhlükə həddində olanlar" kateqoriyasına aiddir – CR B2ab (ii, iii,); C2a. Azərbaycanın nadir növüdür. 

Yumurtavari ilankölgəsi
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Asterids Klad: Campanulids Dəstə: Çətirçiçəklilər Fəsilə: Çətirkimilər Yarımfəsilə: Apioideae Triba: Scandiceae Yarımtriba: Ferulinae Cins: İlankölgəsi Növ: Yumurtavari ilankölgəsi
Beynəlxalq elmi adı
Ferula oopoda
Şəklin VikiAnbarda axtarışı NCBI   371375 EOL   2881603

Qısa morfoloji təsviri

Çoxillik monokarp bitkidir, hündürlüyü 1 m-ə yaxındır. Gövdəsi düzdür, qalındır, yuxarı hissəsində budaqlar bərabər ölçüdədir. Gövdə yarpaqlarının qınları dərivaridir, çılpaqdır, üfürülmüş kimidir, ucu bərkdir. Yarpaq ayaları xətvaridir. Kökətrafı yarpaqlarının son ayaları rombvaridir, çox sayda yarılmış lələklidir, qalın-xətvaridir, uzunluğu 2-4 sm, eni 1,5-2 mm-dir. Gövdə yarpaqları çox kiçikdir, çox şişikin, ağtəhər, dərivari qınlıdır. Ləçəkləri tünd sarıdır, ellipsvaridir, uzunluğu 2 mm-ə yaxındır, üzü aşağı istiqamətlənmişdir. Uzunluğu 10 mm-ə qədər olan meyvələri ellipsvaridir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləmə may-iyun, meyvəvermə iyun-iyul aylarında müşahidə edilmişdir. Kserofitdir. 900–1000 m hündürlükdə yayılmışdır. Aşağı dağ qurşaqlarında, gilli dərələrdə rast gəlinir.

Yayılması

Naxçıvanın dağlıq hissəsində yayılmışdır. (Duzdağ ərazisinin cənub yamacında kiçik populyasiyası vardır).

Sayı və tendensiyası

Populyasiyanın sayı sürətlə azalır. İtmə təhlükəsi altında olan yeganə lokalitet mövcuddur. Takson çox yaxın bir gələcəkdə məhv olmaq təhlükəsi həmçinin bir neçə illərdir ki, əvvəlki populyasiyalarına rast gəlinmir.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Monopark olduğu üçün çoxalmasının zəifliyi və iqlimdir.

Mühafizə tədbirləri

Yayıldığı Darıdağ ərazisində yasaqlıq yaradılması təklif edilmişdir. Populyasiya təhlükə altında olduğundan qorunması vacibdir.