Zoetrop

Zoetrop – hərəkətin illüziyasını yaradan və hərəkətin ardıcıl fazalarını göstərən çəkilişlərin və ya fotoların ardıcıllığını nümayiş etdirən animasiya cihazıdır.

Zoetrop, stroboskopik disklər təqdim edildikdən sonra 1833-cü ildə təklif edilən fenakistiskop cihazının silindrik variantıdır. Zoetropun dəyişdirilə bilən film lentləri ilə təchiz edilmiş versiyası 1866-cı ildə Milton Bradley tərəfindən oyuncaq kimi təqdim edilib və böyük uğur qazanıb.

Etimologiyası

Zoetrop adı yunan dilindəki ζωή (zoe, "həyat") və τρόπος (tropos, "dönmə") sözlərindən ibarətdir və "həyat çarxı" kimi tərcümə edilir. Bu termin ilk dəfə ixtiraçı Uilyam Linkoln tərəfindən ortaya atılıb.

Texnoloji quruluşu

Viktoriya zoetropunun nüsxəsi

Zoetrop yan tərəflərində şaquli kəsiklər olan bir silindrdən ibarətdir. Silindrin daxili səthində ardıcıl şəkildə çəkilmiş şəkillərdən ibarət bir lent yerləşdirilir. Silindr fırlandıqda, aləti istifadə edən, bu kəsiklərdən baxdıqda şəkilləri bir-birinin ardınca görür. Kəsiklərin yaratdığı effekt, şəkillərin bulanıq formada görünməsinin qarşısını alır və istifadəçi sürətli şəkildə fırlanan şəkilləri izləyərək hərəkət illüziyası ilə qarşılaşır.

XIX əsrin sonlarından başlayaraq eyni prinsiplərə əsaslanan bir çox cihazlar hazırlanmışdır. Bu cihazlar "xətti zoetroplar" və "3D zoetroplar" adlandırılmışdır. Ənənəvi zoetroplar isə digərlərindən "silindrik zoetrop" kimi fərqləndirilir.

Zoetrop öz sələfi olan fenakistiskop cihazı ilə eyni prinsiplə işləyir, lakin daha praktikdir və animasiyanın eyni anda bir neçə nəfər tərəfindən izlənməsinə imkan yaradır. Fenakistiskopdan fərqli olaraq, hərəkətin ardıcıl fazalarını təsvir edən şəkillər bir diskin üzərində deyil, kağız lentdə düzülür. Lent silindrin alt hissəsinin daxili səthinə yerləşdirilir. Silindrin üst hissəsində isə hər bir şəkilə uyğun olaraq şaquli baxış kəsikləri yerləşir.

Silindr bir baza üzərində fırladılır. Fırlanma sürəti artdıqca animasiya daha axıcı və daha real görünür.

İxtirası

Simon Stampfer (1833)

1833-cü ildə Simon Stampfer, fenakistiskop animasiya diskinin və ya özünün "stroboskop diskləri" adlandırdığı diskin ixtiraçılarından biri kimi, bu animasiya üçün şəkillərin ardıcıllığını diskin, silindrin və ya kağız və ya parça lentin iki paralel rolik üzərində yerləşdirilməsini təklif etmişdi. O, ixtirasını disk şəklində etməyi seçmişdi.