Çiyo Uno
Çiyo Uno (yap. 宇野千代; 28 noyabr 1897[1][2], Yokoyama[d], Yamaquçi prefekturası – 10 iyun 1996[1][3][…], Tokio[d], Yaponiya) – Yaponiya yazıçısı, nəşrçisi və dəb dizayneri. XX əsrin ən tanınmış qadın Yaponiya yazıçılarından biri hesab olunur. 1936-cı ildə qurduğu, Yaponiyanın ilk dəb jurnalı olan "Sutairu"[a] jurnalına görə tanınır.[4] İkinci dünya müharibəsindən sonra Qərb dünyasına ixrac etdiyi kimono dizaynları ilə məşhurlaşıb. "Rəng etirafları" (1935) və "Arvad" (1957) ən məşhur romanlarıdır.
| Çiyo Uno | |
|---|---|
| yap. 宇野千代 | |
 | |
| Doğum tarixi | 28 noyabr 1897[1][2] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 10 iyun 1996[1][3][…] (99 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Fəaliyyəti | yazıçı, romançı |
| Əsərlərinin dili | yapon dili |
| Janr | Yapon ədəbiyyatı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəMüharibədən əvvəl
redaktə28 noyabr 1897-ci ildə Yamaquçi prefekturasının İvakuni (keçmiş Yokoyama) şəhərində doğulub, həyatının böyük hissəsini Hokkaydo və Tokioda keçirib. Uşaqlığında evindəki qadağalara baxmayaraq, jurnal və qəzetlərə böyük marağı olub. 18 yaşında yaxınlıqdakı ibtidai məktəbdə müəllim kimi işləməyə qərar verib. Daha sonra Tokioya köçərək xidməti işlərdə işləməyə başlayıb. Sevgilisi olduğu qohumlarından birinin evlilik təklifini qəbul edərək Sapporoya köçməyə qərar verib və bu dövrdə yazıçılıq karyerasına start verib.[5] Yerli qəzetlərə hekayələrini göndərməyə başlayan Uno "Üz pudralı sifət" (1921) və bir başqa hekayəsinə görə ilk mükafatlarını qazanıb. 1922-ci ildə "Chuokoron" qəzetinin redaktoru, əvvəllər Tokiodakı bir restoranda ofisant kimi xidmət göstərdiyi Çoin Takitaya "Qəbri açmaq" adlı hekayəsini göndərib. Nəşriyyat Unonu Tokioya çağıraraq hekayəsi üçün ona 400 yen verib və hekayəsinin bahar buraxılışında nəşr olunacağını bildirib. Yazıçı Sapporo qayıtmayaraq Tokioda şəhərinə köçüb və birinci ərindən boşanaraq 1926-cı ildə yazıçı Şiro Ozaki ilə evlənərək onunla Tokionun Omori rayonuna köçüb.[6]
Ozakinin stili ona böyük təsir göstərsə də, Uno ondan ayrılaraq jurnalist kimi fəaliyyət göstərməyə başlayıb. 1929-cu ildə rəssam Seici Toqonun "ikiqat intihar" cəhdi skandalından yaxşı hekayə tapacağını fikirləşərək onun evinə gedib. Lakin Toqo yazıçıya böyük təsir göstərib, onunla sekslə məşğul olub və növbəti gün onunla yaşamağa başlayıb. Toqo ilə olan 5 illik münasibətlərindən əldə etdiyi təcrübələr əsasında 1935-ci ildə əsas işlərindən biri olan "Rəng etirafları" romanını yazıb. Roman, xüsusilə, hekayəsinə və 1920-ci illərin Tokio atmosferini yaxşı təsvir etdiyinə görə uğur qazanıb.[6]
Toqodan ayrıldıqdan sonra bu ayrılıq haqqında "Ayrılmaq da əyləncəlidir" (1935) və "Uzunmüddətli bağlılıq" (1936) hekayələrini yazıb. 1936-cı ildən sonra daha çox nəşriyyat işləri ilə məşğul olmağa başlayıb və jurnalistlərin tez-tez ziyarət etdiyi şəxsə çerilib. 1936-cı ildə Yaponiyanın ilk dəb jurnalı olan "Sutairu" jurnalını qurub. Ondan müsahibə almağa gələn "Miyako" qəzetinin müxbiri Takeo Kitahara ondan 10 yaş kiçik olsa da, Unonun həyatında ən vacib kişiyə çevrilib. 1939-cu ildə evlənərək Unonun qurduğu nəşriyyatda işləməyə başlayıblar və 1941-ci ildə Mancuriya ilə Çinə səyahət ediblər.[7]
İkinci dünya müharibəsi səbəbindən "Sutairu" jurnalı fəaliyyətini dayandırsa da, 1941-ci ilin sentyabrında şair Tatsuci Miyoşi ilə birlikdə "Buntai"[b] ədəbi jurnalını qurublar. Lakin Kitaharanın Yaponiya ordusuna cəlb edilməsindən sonra bu jurnal da fəaliyyətini dayandırmalı olub. Uno 1942-ci ildə "Hisakiçi Tenquya adlı kukla ustası" adlı hekayə yazıb və əsər çox bəyənilib. Uno hekayəni yazmaq üçün Şikoku adasına səyahət edib və bəyəndiyi bir kukla ustası ilə görüşərək onlardan müsahibə almışdı. Hekayə çox uğurlu olduğundan eyni formulu tətbiq edərək Kitaharanın atasından aldığı müsahibə əsasında 1943-cü ildə "Rus-yapon müharibəsinə dair memuar" adlı hekayə yazıb, lakin əvvəlki iş kimi keyfiyyəti alınmayıb.[7]
Müharibədən sonra
redaktəMüharibənin başa çatmasından və Kitaharanın qayıtmasından sonra "Sutairu" (1946-cı ilin fevralında, rəngli formada) və "Buntai" (1947) jurnalları bərpa olunub. Müharibədən sonra jurnallar o qədər uğur qazanıb ki, "Sutairu" jurnalı bir neçə il sonra tiraj sayını 100 minə çatdırıb. Artıq varlı qadına çevrilən Uno Tsukicidə dəbdəbəli ev tikdirib və Atamidə yeni villa alıb. Bundan sonra diqqətini dəb sənayesinə çevirərək kimono dizaynı və onları Qərb ölkələrinə satmaqla məşğul olmağa başlayıb.[7]
Biznes səbəbindən ədəbi karyerasında durğunluq yaşansa da, 1947-ci ildə ən məşhur romanı olan "Arvad" romanını yazmağa başlayıb və biznes müəssisələrinin bankrot olmağa başladığı 1950-ci illərin sonunda tamamlayıb. 1957-ci ildə nəşr olunan roman Unoya yeni şöhrət gətirərək 1958-ci ildə ona Qadınların Ədəbi Mükafatını və Noma mükafatını qazandırıb. 1961-ci ildə isə ingilis dilinə tərcümə olunub. Uno romanı Şikokuda antik mallar satan bir dükkan sahibindən eşitdiyi hekayə əsasında yazmışdı.[8]
"Arvad" romanından sonra Unonun həyatında yeni ədəbi dövr başlayıb. Həmin dövrdə Uno yeni jurnal yaratmaq istəsə də, Kitahara buna qarşı çıxıb və cütlük ayrılıb. 1963-66-cı illərdə biznes həyatının çökməsindən bəhs edən "Zərbə vurmaq" əsərində ətrafındakı emosional atmosferi təsvir edib. Yazıçı daha sonra "Əxlaq" (1970) və "Yağışın səsi" (1974) kimi uğurlu hekayələr yazıb. 1970-ci ildə yazdığı "Xoşbəxtlik" hekayəsinə görə ikinci dəfə Qadınların Ədəbi Mükafatını qazanıb. Yazıçı 10 iyun 1996-cı ildə Tokioda ölüb.[8]
Əsərləri
redaktəRomanlar
redaktəHekayələr
redaktə- Üz pudralı üz (脂粉の顔, Şifun no kao, 1921?)
- Qəbri açmaq (Haka o abaku, 1922)
- Ayrılmaq da əyləncəlidir (別れも愉し, Vakare mo tanoşi, 1935?)
- İmitasiya dahisi (Maho no tensai, 1936)
- Uzunmüddətli bağlılıq (未練, Miren, 1936?)
- Şüşənin içindəki qız (Qarasu no naka no musume, 1941)
- Hisakiçi Tenquya adlı kukla ustası (人形師天狗屋久吉, Ninqyoşi Tenquya Hisakiçi, 1942?)
- Rus-yapon müharibəsinə dair memuar (日露の戦聞書, Niçiro no sentoşo, 1943?)
- Zərbə vurmaq (刺す, Sasu, 1966?)
- Xoşbəxtlik (幸福, Kofuku, 1970?)
- Əxlaq (貞潔, Teiketsu, 1970?)
- Yağışın səsi (雨の音, Ame no oto, 1974?)
Qeydlər
redaktə- ↑ İngilis dilindəki "style" sözünün yapon dilindəki romanizasiyası
- ↑ Yapon dilində "buntai" (文体?) "ədəbi üslub" deməkdir.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 Chiyo Uno // FemBio database (alm.).
- ↑ 1 2 Chiyo Uno // Babelio (fr.). 2007.
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France Chiyo Uno // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ Lewell, 1993. səh. 456
- ↑ Lewell, 1993. səh. 457
- ↑ 1 2 Lewell, 1993. səh. 458
- ↑ 1 2 3 Lewell, 1993. səh. 459
- ↑ 1 2 Lewell, 1993. səh. 460
Ədəbiyyat
redaktə- Lewell, John. Modern Japanese Novelists (ingiliscə). Kodansha America. 1993. 73–79. ISBN 4-7700-1649-2. İstifadə tarixi: 16 mart 2021.