Vikipediya

Ülküçülük

İdeologiya

Ülkücülük və ya Türkeşçiliq — Alparslan Türkeş və Milliyətçi Hərəkat Partiyası xəttində keçirilən təşkilatlanmanın adıdır.

Mənşə redaktə

Adının mənşələri Ziya Göyalp 'ın istifadə etdiyi "Milli məfkurə (ideal)"' və Nihal Atsız və Türkçülərin istifadə etdikləri "Milli ülkü" terminlərinə qədər uzanır. 1950-1953 illəri arasında Türk Milliyetçileri Dərnəyi tərəfindən istifadə edilmişdir. Ülkü, söz mənası baxımından "ideal" deməkdir. Ülkücülük isə, "idealizm" in qarşılığıdır.

Türk Ocağı bünyəsində iştirak edən və Türkçülük axınını milli siyasət olaraq yerləşdirmək istəyən Hüseyn Nihal Atsız dövrün baş naziri Şükrü Saraçoğluna Orhun Jurnalında 1 mart 1944-cü ildə yenə bir ay sonra 1 Aprel 1944-cü ildə olmaq üzrə iki açıq məktub qələmə alır. Məktubda dövlətin Atatürk zamanındakı Türkçülük oxunda uzaqlaşdığını, xarici təsirlərin artdığını yazır. Dövrün Milli Təhsil Naziri Həsən Əli Ucal, Nihal Atsız və yoldaşlarının fikirlərini təhlükəli görərək məhkəməyə verir. O dövrdə Nihal Atsızın yanına gəlib getməkdə olan gənc bir baş leytenant olan Alparslan Türkeş də Həbs arasındadır. 3 may 1944 günü Nihal Atsız və yoldaşlarının tutulmasına etiraz edən, minlərlə gəncdən ibarət olan böyük bir qrup, Ankara Adliyesine Ulus meydanına qədər gedər. Türkçülük hərəkatının Atatürk zamanında dövlət addımlarında milli siyasət olmasına baxmayaraq, kütləvi bir fikir halına gəlməsi bu hadisələ başlayır.

Türkçülük və CKMP redaktə

1965-ci ildə Respublikaçı Kəndli Millət Partiyası (CKMP) 'nin idarəçisi Alparslan Türkeş' in Atatürkün qanunlarını təməl alan və əhatə edən görüşlərinin toplanaraq yayımlanan (və Mümtaz Turhan 'ın qələmə aldığı deyilən) Doqquz İşıq 'ta Kommunizm, Kapitalizm və İmperializm xaricindəki Türk millətinə uyğun olan' Milli İnkişaf Modeli 'üçün "üçüncü yol" və ya "idealist yol" terminləri istifadə edilmişdir.

1966 və 1968 Senat seçkilərində "Tek idealist partiya" (Idealist: Ülkücü'nün İngilis sidir) şüarı istifadə edildi. CKMP'nin gənclik hərəkəti üçün istifadə "milliyyətçi toplumcu" adının Nasyonal Sosializm 'i çağrıştırmasından ötəri Ülkücü termini ön plana çıxmışdır. Çünki, müdafiə görüş faşizmə və sosializmə qarşı idi və bu adla əlaqələndirilmək istənmirdi.

Milliyyətçi Hərəkət Partiyası və Türk-İslam Ülküsü redaktə

CKMP partiyanın kitleselleşmesi üçün Türkeş də "Allah Dağı qədər Türk, Hira dağı qədər Müsəlman ız" şüarını istifadə kimi hərəkətin ideologiyasını genişləndirməyə çalışmışdır. Seyyid Əhməd Arvasi və Dündar Taşer kimi ideoloqların təşəbbüsü "Türk-İslam Ülküsü" deyilən şəklini almışdır. Türkeş, əsgər mənşəli bir lider olaraq Atatürkçülük mövzusunda tavizsiz idi. "Türk-İslam Ülküsü" fikrini şəkilləndirərkən dünyəvilik mövzusunda həssaslığı qoruyaraq Atatürk 'ün Türk milliyyətçiliyi mövzusundakı fikirlərini ön plana çıxarmağı hədəfləmişdi.

CKMP'nin adının Milliyyətçi Hərəkət Partiyası (MHP) olaraq dəyişdirildiyi və üç hilal li embleminin qəbul edildiyi 1969 Adana Konqresində Türkeş "Ülkücü Türk gəncləri, Bozkurtlar ım" deyə xitab etmiş və "Ülkücü" ifadəsi yayılmağa başlamışdır.

Ancaq daha əvvəl Ötüken jurnalında Türkeş və CKMP'yi dəstəkləmiş olan Hüseyn Nihal Atsız, bu konqresdən sonra MHP-nin Türkçülük fikiriyatı ilə uyğun gəlmədiyini və dinçi bir görünüşə qovuşduğunu söyləyərək tənqid başlamışdır. Bundan sonra 1970 'li illərin ilk yarısında türkçü, irqçiliyə çatan düşüncələri səbəbiylə həm MHP-nin həm də Ülkücü Hərəkatından təmizlik edilmişlər.

1970-ci illərin ikinci yarısında Ülkü Ocakları Dərnəyi nin fəaliyyətləri birlikdə Seyyid Əhməd Arvâsî'nin "Türk-İslam Ülküsü" fikri, xüsusilə daşaralı dindar və mühafizəkar gəncləri təşkilatlanmağa və milli dəyərləri aşılamaq üçün faydalı olmuşdur. Xüsusilə anti-kommunist ifadələr və Sünni-Hənəfi şəxsiyyət, Anadoludan hərəkətə iştirakları hızlandırmıştır.Bu müddət ərzində Nəcib Fazil Kısakürek Ülkücü Gənclik məclisləri üzərindəki təsiri büyüktür.Ülkücü dərnəkləri İslami təhsil və tərbiyə ağırlıq qazanmağa başlamıştır.Muhsin Yazıcıoğlu, Qədr Mahir kürəkənlər və Lütfü Şehsuvaroğlu kimi adlar Ülkü Ocakları bünyəsində önə çıxan gənc adlar olaraq, partiya içərisində dinamizmi təmin edən adlar olmuşdur.

12 Sentyabr 1980 Zərbəsi ndən sonra "Türk-İslam Ülküsü" ideologiyası zirvəyə çıxmış və bağlanılmış MHP-nin yerinə 1987-ci ildə qurulan Milliyyətçi İş Partiyası (MÇP)' nin gənclik təşkilatlanmasında yenə "Türk -İslam Ülküsü "ifadələri istifadə edilmişdir. 1991 Ümumi Seçiminde MÇP'nin Rifah Partiyası və islahatçı Demokratiya Partiyası ilə seçki ittifaqını qurduğunda "inananlar birləşdi" şəklində ifadə edilmişdir.

Böyük Birlik Partiyası və Ayrılma Prosesi redaktə

1991-ci ildə MHP-nin Doğru Yol Partiyası (DYP)-Sosial Demokrat Halqçı Partiyası (SHP) koalisiya hökumətini dəstəkləməsi Ülkücü Hareket içində daha islamçı düşüncələrə sahib olan bir qisim idealist, yollarını ayırmışdır. Sovetlər Birliyi 'nin dağılması və kommunizm təhlükəsinin ortadan qalxmasıyla Ülkücü Hərəkatın döşəməsinə xitab etmək üçün Türkçü və milliyyətçi sözlərinə ağırlıq verməsinə uyğun bir vəziyyət meydana gəlmişdir. Hətta Alparslan Türkeş, MHP konqresində etdiyi bir danışmağa Nazım Hikmətin bir şeirini əlavə, bu vəziyyəti soruşan jurnalistlərə "milliyyətçi sol qruplara uzadılan bir zeytun budağı" olaraq ifadə etmişdir.

1992 ili Ülkücü Hərəkatı üçün bir dönüş nöqtəsi olmuşdur. Laiklikten heç bir zaman sapmadığını ifadə edən idealist hərəkət, öz nəşr orqanlarında "Müsəlmanlıq bizim ideoloji miz deyil, din ımız" tərzi yazıları görünməyə başladığı kimi İslamçılığa məsafəli davranmıştır.Özellikle 70-ci illərdə İslami və Cihad məzmunlu ifadələr tərk edilməyə başlanmış.Kemalist rejim'e yaxınlıq duyulmağa başlanmıştır.Özellikle Dövlət Bahçeli'den başlayaraq partiya içərisində, milliyətçi-milliyyətçi xarakter mevzîlenmiştir.Atsız'ın ölüm ildönümü (10 dekabr) nün təkrar xatırlanmağa başlandığı kimi ideoloji baxımdan da Türkçüleşme meylini göstərmişdir .

"Türk-İslam Ülküsü" nə daha islamçı baxımdan baxan, partiya içərisində "Hilâlciler" olaraq tanınan, dünyəviliyə isti bakmayanlar ayrılmış və bunlardan köhnə Ülkü Ocakları ümumi başçısı Muhsin Yazıcıoğlu və yoldaşları, 1992 iyulunda yoldaşlarıyla birlikdə , Ankara -Dedeman Oteli-ndə mətbuata açıq iclaslarında, Partiyadan ayrıldıqlarını bildirmiş və 1993-ci ilin yanvar ayında Böyük Birlik Partiyası 'ni qurmuşdur. Yazıcıoğlu, Böyük Birlik Partiyası ilə gəncləri örgütlemek üçün daha islami və radikal fikirləri müdafiə edən Alperen Ocakları və Nizam-ı Aləm Ocakları kimi dərnəklər qurmuşdur. Bu ocaqlar da özlərini idealist olaraq tanımlamakla birlikdə, Ülkü Ocakları ilə fikir ayrılıqları mövcuddur. Fikir ayrılıqlarının ana oxu, İslami əsaslı bir Türkçülük üzərinədir.

1997-ci ildə Alparslan Türkeş 'in vəfatı ilə Milliyyətçi Hərəkət Partiyasının sədri Dövlət Bahçeli seçilmişdir. Ülkücülük hələ də davam edən bir siyasi hərəkətdir.

Ülkücü hərəkətin bəzi əhəmiyyətli adları redaktə

İstinadlar redaktə

Həmçinin bax redaktə

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ülküçülük&oldid=7331850"