Erol Güngör

Erol Güngör (türk. Erol Güngör; 25 noyabr 1938, Kırşəhər – 24 aprel 1983, İstanbul) – Türkiyə sosial-psixoloqu, tarixçisi, filosofu.

Erol Güngör
türk. Erol Güngör
Doğum tarixi	25 noyabr 1938(1938-11-25)
Doğum yeri	Kırşəhər, Kırşəhər ili, Türkiyə
Vəfat tarixi	24 aprel 1983(1983-04-24) (44 yaşında)
Vəfat yeri	İstanbul, İstanbul ili, Türkiyə
Dəfn yeri	Zəncirliquyu qəbiristanlığı
İş yeri	Səlcuq Universiteti
Təhsili	İstanbul Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsi[d], İstanbul Universitetinin Hüquq fakültəsi

Həyatı

Erol Güngör 25 noyabr 1938-ci ildə Kırşehirdə doğulub. Atası Abdulla Səbri bəy, anası Zeliha Gülşən xanımdır. İbtidai, orta və lisey təhsilini Kırşehirdə almışdır. Erol Güngörün tərbiyə və təhsilində Əxi Evrən camesinin imamı olan babası Hafiz Osman Əfəndi mühüm rol oynamışdır.

Təhsili

Liseydə oxuduğu dönəmdə özəl şəkildə ərəb dili dərsi almışdır. Həmin illərdə Türk-islam kültür tarixinin önəmli əsərlərini oxumağa başlamış, bu onun sonrakı elmi həyatının mühüm bir tərəfini təşkil edəcək olan milli və dini kültür dəyərlərinə ilgisinin təməlini qoymuşdur.

Erol Güngör 1956-cı ildə İstanbul Universitetinin Hüquq fakültəsinə qəbul olunmuşdur. Burada müəllimi Fəthi Gemuhluoğlu onu Mümtaz Turhanla tanış etmişdir. Professor Mümtaz Turhanın təşviqi ilə hüquq fakültəsindən ayrılıb İstanbul Üniversitetinin Ədəbiyyat fakültəsinə keçmişdir. 1961-ci ildə bu fakültədən fəlsəfə ixtisası üzrə məzun olmuşdur.

1961-ci ildə İstanbul Universitetinin Təcrübi psixologiya kafedrasında assisent olmuşdur. Fransız və ingilis dillərini öyrənən Erol Güngör, misafir professor olan Hainsin assisenti olmuş, onun mühazirələrini türkçəyə çevirmişdir. Bu sırada Türkiyədə yeni bir elm sahəsi olan sosial-psixologiyaya yönəlmişdir. Bu sahənin önəmli əsərlərindən Krech və Crithfieldin “Sosial psixologiya” kitabını türkcəyə çevirmışdir. 1965-ci ildə professor Mümtaz Turhanın elmi rəhbərliyi ilə “Kəlami (verbal) yapılarda estetik organizasyon” adlı dissertasiyası ilə elmlər doktoru adını almışdır.

1966-cı ildə ABŞ-nin Kolorado Universitetində tanınmış sosial-psixoloq Kennet Hammondun dəvəti ilə Amerikaya getmişdir. Bu universitenin Davranış Elmləri İnstitutunda millətlərarası bir heyətin araşdırmalarına qatılmışdır. Sosial-psixologiyadan mühazirə və seminarlar aparmışdır.

“Şəxslərarası ixtilafların çözümündə dilin rolu” mövzusunda araşdırması ilə 1970-ci ildə dosent elmi dərəci almışdır. Akademik çalışmaları ilə yanaşı nüfuzlu dərgilərlə əməkdaşlıq etmişdir. Erol Güngör universitetdə verdiyi dərslərlə, elmi araşdırmaları ilə Türkiyədə sosial-psixologiya ixtisasını önəmli bir elm sahəsi halına gətirmişdir. Dövlət Planlama Təşkilatı, Türkiyə Cumhuriyyəti Milli Eğitim Bakanlığı və Kültür Bakanlığının müxtəlif komissiyalarında fəaliyyət göstərən Erol Güngör 1978-ci ildə “Dəyərlər psixologiyası üzərində araşdırmalar” adlı dissertasiyası ilə professor elmi adlna layıq görülmüşdür.

Ailəsi

Hazırda İstanbul Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsinin professor olan Şeyma Güngörlə evlilikdən bir övladı vardır.

Vəfatı

1982-ci ilin 21 iyulunda Konya Səlçuq Universitetinə rektor təyin edilmişdir. Bu vəzifədə olarkən 24 aprel 1983-cü ildə geçirdiyi ürək infarktı nəticəsində 45 yaşında dünyasını dəyişmişdir. İstanbulda Zəncirliquyu məzarılığında dəfn edilmişdir.

Yaradıcılığı

Erol Güngör gənçlik illərində Ziya Gökalpdan büyük ölçüdə təsirlənmişdir. “İslamın bugünkü məsələləri” adlı kitabı onun yaradıcılığında önəmli yer tutur. Bu kitab 1980-ci illərdə yüksəlməyə başlayan “siyasi islam” cəryanına yönəlik bir təhlil kimi anlaşıla bilər. XIX yüzildə islamın ortaya qoyduğu mədəniyyətin məğlub olduğunu, ancaq təməl probleminin, modern həyata uyğun bir hüquq sisteminin yenidən yaradılmasında olduğuna diqqət çəkir; ictihad qapısının qapalı olduğu görüşünü araşdırır və islamın, öz içində tutarlı və dəngəli bir dəyərlər sistemi olduğunu, özəlliklə XX yüzilin islam prinsiplərinə çox geniş bir uyğulama sahəsi verə biləcəyini irəli sürür.

Erol Güngörün yazıları “Türk Yurdu”, “Hisar”, “Türk Birliği”, “Töre”, “Türk Edebiyatı,” “Türk Kültürü”, “Milli Eğitim ve Kültür”, “Milli Kültür”, “Toprak” və “Diriliş” dərgiləri ilə yanaşı, “Millet”, “Her Gün”, “Yeni Düşünce”, “Yeni Sözcü”, “Yol”, “Ayrıntılı Haber”, “Yeni İstanbul” və “Orta Doğu” qəzetlərində dərc olunmuşdur. Yaradıcılığının ən məhsuldar dönəmi 1970-ci illərdir. İstisnasız olaraq bütün əsərlərində ənənə - xalq, kültür, din və şəhsiyyət müstəvisində çözülməkdədir. Erol Güngörün mühafizəkarlığı statikliyə qapalı, dəyişimlərə və yenilikçiliyə açıqdır.

Əsərlərində Türk toplumunun Tənzimat dövründən başlayaraqi yaşadığı kimlik probleminə və kültür böhranına ağırlıq vermişdir.

Bütövlükdə on səkkiz kitabın müəllifi olan Erol Güngörün əsərlərinin bir qismi tərcümə mətnlərindən ibarətdir. Onun monoqrafiya, məqalə, esse, ensiklopediya maddəsi və tərcümə əsərlərinin ümumi sayı 300-dən artıqdır. Erol Güngör həmçinin Emin İşık, Yaşar Erol və Əhməd Tekin ilə birlikdə orta məktəb və liseylər için əxlaq, Səbri Özbaydar, Belma Özbaydar və Ayhan Songar ilə birlikdə lisey və ai məktəblər üçün üçün psixologiya dərslikləri yazmışdır.

Erol Güngörun ərəb, fars, ingilis və fransız dillərinə yiyələnməsi onun araşdırmalarının elmi tutumunu və əhatə dairəsini genişləndirmişdir. Onun yaradıcılığı haqqında Murad Yılmazın “Erol Güngör” (Ankara, 2006), Aytekin Ersalın “Türkiyədə ulus dövlət və Ziya Gökalp, Mümtaz Turhan, Erol Güngör” (İstanbul, 2012), Cəfər Vayninin “Türk düşüncə həyatında Erol Güngör” (İstanbul, 2014), Adil Ciftçinin “Erol Güngör” (Ankara: 2018), Tahsin Yazganın “Bozkırın məfkurəsi Erol Güngör: din və toplum anlayışı” (İstanbul, 2018) adlı araşdırmaları yayınlanmışdır.

Kitabları

1. Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak
2. Dünden Bugüne Tarih Kültür ve Milliyetçilik
3. İslam'ın Bugünkü Meseleleri
4. İslam Tasavvufunun Meseleleri
5. Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik
6. Sosyal Meseleler ve Aydınlar
7. Türk Kültürü ve Milliyetçilik
8. Türkiye'de Misyoner Faaliyetleri
9. Tarihte Türkler
10. Kelami Sahada Estetik Yapı Organizasyonu
11. Şahıslar Arası İhtilafların Çözümünde Lisanın Rolü
12. Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar

Tərcümə əsərləri

1. Paul Hazard. Batı Düşüncesindeki Büyük Değişme
2. Robert Bingham Downs. Dünyayı Değiştiren Kitaplar
3. David Krech ve Richard S. Crutchfield. Sosyal Psikoloji
4. Kenneth Boulding. Yirminci Asrın Manası
5. Raymond Aron. Sınıf Mücadelesi

Haqqında yazılan kitablar

• Murad Yılmaz. Erol Güngör, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları, 2006, 284 s.
• Aytekin Ersal. Türkiyede Ulus Devlet ve Ziya Gökalp, Mümtaz Turhan Erol Güngör,İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2012,541s.
• Cafer Vayni. Türk Düşünce Hayatında Erol Güngör, İstanbul: Akıl Fikir Yayınları, 2014, 330 s.
• Adil Ciftçi. Erol Güngör, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018, 144 s.
• Tahsin Yazgan. Bozkırın məfkurəsi Erol Güngör: din və toplum anlayışı, İstanbul: Altınordu Yayınları, 2018, 297s.

Xarici keçidlər

• "Erol Güngör.com" adlı şəxsi websaytı