Ürgüplü Mustafa Əfəndi

Ürgüplü Mustafa Əfəndi (1867, Tripolitaniya – 7 iyul 1921, Ürgüp^[d], Nevşəhər ili) — Osmanlı alimi, siyasətçisi və şeyxülislamı.

Ürgüplü Mustafa Əfəndi
165. Osmanlı şeyxülislamı
Əvvəlki	Mehmed Əsad Əfəndi
Sonrakı	Musa Kazım Əfəndi
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1867
Doğum yeri	Tripolitaniya, Liviya
Vəfat tarixi	7 iyul 1921(1921-07-07)
Vəfat yeri	Ürgüp[d], Nevşəhər ili, Türkiyə
Partiya	İttihad və Tərəqqi
Təhsili	İstanbul Universitetinin Hüquq fakültəsi
Fəaliyyəti	siyasətçi
Atası	Abdullah Avni Əfəndi
Uşaqları	Suat Hayri Ürgüplü Münib Hayri Ürgüplü

Uşaqlıq

Ürgüplü Mustafa Hayri Əfəndi 1867-ci ildə Ürgüpdə anadan olmuşdur. Atası Abdulla Avni Əfəndi Osmanlı İmperiyasının Harput və Tripolitaniya vilayətlərinin Evkaf müdiri idi. Mustafa Hayri Əfəndinin ailəsi Osmanlı İmperatorluğu üçün çoxlu alim yetişdirmiş Qaramanoğulları sülaləsinə gedib çıxır. Uşaqlığı haqqında çox məlumat olmasa da, ailəsinin Ürgüpdəki məscid-i türbənin mütevelli heyetinin üzvü olduğu bilinir. Mustafa Hayri Əfəndi hüquq təhsili almış və Osmanlı İmperiyasında yüksək vəzifələrə yüksəlmişdir. Şeyhülislam rütbəsini aldı və şeirləri bu gün də oxunur.

Kariyerası

1895-ci ildən başlayaraq İstanbulda professor, Dəməşqdə müfti, nəhayət, Şeyhülislam oldu.

Şeyhülislam titulu aldıqdan sonra karyerasına davam etdi. 1909-cu ildə Ayan Məclisinin üzvü seçilmiş, elə həmin il məclis üzvü təyin edilmişdir. Darülfünunda da dərs deyirdi.

Məlumdur ki, Mustafa Hayri Əfəndinin bütün yaradıcılığı boyu islahatçı mövqe tutmuşdur. O, xüsusilə təhsil sahəsində islahatların aparılmalı olduğunu müdafiə etdi. O, həmçinin Osmanlı İmperiyasının modernləşdirilməsi üçün qərbləşmə siyasətini dəstəkləyib.

Mənbə

• İlmiyye Salnâmesi, s. 636–640.
• Düstur, İkinci tertip, İstanbul 1334, VI, 948–950.
• İbnülemin Mahmud Kemal [İnal] – Hüseyin Hüsâmeddin [Yasar], Evkāf-ı Hümâyun Nezâretinin Târihçe-i Teşkîlâtı ve Nüzzârın Terâcim-i Ahvâli, İstanbul 1335, s. 225–242.
• Bayur, Türk İnkılâbı Tarihi, II/4, s. 359, 374, 629; III/1, s. 99, 247, 320 vd.; III/4, bk. İndeks.
• Ebül‘ulâ Mardin, Medenî Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa, İstanbul 1946, s. 107–112, 153–155.
• Danişmend, Kronoloji, IV, 559–560.
• Ali Fuad [Türkgeldi], Görüp İşittiklerim, Ankara 1951, s. 132, 135–137, 142, 167–168, 173, 298.
• Uzunçarşılı, İlmiye Teşkilâtı, s. 267.
• Sadık Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, İstanbul 1981, IV–V, 207–209.
• M. Akif Aydın, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul 1985, s. 115–121, 144–148.
• Cerîde-i İlmiyye, sy. 4, İstanbul 1332, s. 155–157 vd.; sy. 7 (1332), s. 437; sy. 20 (1334), s. 353; sy. 24 (1334), s. 394.
• Mübahat S. Kütükoğlu, "Dârü’l-hilâfeti’l-‘aliyye Medresesi ve Kuruluşu Arefesinde İstanbul Medreseleri", İTED, VII/1–2 (1978), s. 1–5.
• a.mlf., "Dârü’l-hilâfeti’l-aliyye Medresesi", DİA, VIII, 507–508.
• "Hayri Efendi", TA, XIX, 126–127.
• A. H. de Groot, "Muṣṭafā K̲h̲ayrī Efendi", EI2 (İng.), VII, 716–717.