Vikipediya

İkinci Dünya müharibəsindən sonra almanların deportasiyası

İkinci Dünya müharibəsi zamanı və ondan sonra almanların deportasiyası və qovulması — Almaniyanın İkinci Dünya müharibəsində məğlub olmasından sonra, 1945–1950-ci illərdə baş vermiş Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrinin alman əhalisinin Almaniyaya və Avstriyaya məcburi deportasiyası prosesi. Ümumilikdə təxminən 12–14 milyon alman məcburi köçürməyə məruz qaldı[1] . Almanların Şərqi Avropadan köçürülməsi prosesi 1945-ci ilin avqustunda beynəlxalq hərbi tribunalının statutunda insanlığa qarşı cinayət kimi tanınmasına baxmayaraq, geniş miqyasda mütəşəkkil zorakılıq, o cümlədən bütün əmlakın tam müsadirə edilməsi, alman mülki vətəndaşlarının konsentrasiya düşərgələrində yerləşdirilməsi ilə müşayiət olundu.[2]

Almanlar Çexiyadan köçürülür, 1945-ci il

Deportasiya prosesi

redaktə

Birinci mərhələ: qaçma və təxliyə

redaktə
 
Nemmersdorf alman kəndinin sakinləri sovet əsgərləri tərəfindən dinc əhaliyə qarşı zorakılıq aktı ilə öldürülüb. Nemmersdorf hadisələri Reyx təbliğatı sayəsində məlum oldu və Şərqi Prussiyadan gələn alman əhalisinin izdihamına səbəb oldu[3] .

1944-cü ilin payızında Sovet qoşunlarının uğurlu hücumu inkişaf etdikcə, alman hakimiyyəti alman əhalisinin Şərqi Prussiyadan və qərbə digər ərazilərdən təxliyəsini təşkil etdi. Evakuasiya könüllü idi və Köniqsberqin alman əhalisinin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb olmuş, cəmi bir neçə ay ərzində almanların sayı 340 mindən 200 minə düşmüşdü[4]. Qırmızı Ordu hissələri yaxınlaşdıqca evakuasiya getdikcə xaotik xarakter aldı. Bir çox almanlar repressiyalardan qorxaraq özbaşına qaçdılar. Adi insanların bu cür qorxuları Reyx Təbliğat Nazirliyinin həyəcan mesajları ilə aktiv şəkildə stimullaşdırıldı.

Bu və ya digər şəkildə alman əhalisi labüd sovet işğalının başlanmasından sonra yalnız pis rəftar gözləyərək Qırmızı Ordu hissələrinin irəliləyişini qabaqcadan və qorxu ilə gözləyirdi[3][5] . Reyx vətəndaşlarının əksəriyyəti yerli əhaliyə qarşı çoxsaylı repressiyaların başlandığına[5] və sovet qoşunlarının zorlama və digər cinayətlər törətdiyinə tam əmin idi[3][5][6] .

İkinci mərhələ: Potsdam konfransından əvvəl və sonra deportasiya

redaktə

Müttəfiq ölkələrin ordularının qəti qələbəsindən sonra SSRİ, ABŞ və Böyük Britaniya liderlərinin görüşdüyü Potsdam konfransı əslində deportasiyanı qanuniləşdirdi.

Volksdeutsche-nin əksəriyyəti müharibə bitdikdən dərhal sonra yaşayış yerlərini tərk etdilər. Bu proses kütləvi miqyasına və Avropanın etnik mənzərəsinə əhəmiyyətli təsir göstərdiyinə görə ayrıca bir anlayış kimi müəyyən edildi və "Almanların Şərqi Avropa ölkələrindən köçü" adlandırıldı. Məsələn, 1945-ci ilin yay və payız aylarında qanuni seçilmiş parlament olmadığı halda, Çexoslovakiya Prezidenti Edvard Beneş almanların Çexoslovakiyadan qovulması da daxil olmaqla qanun qüvvəsinə malik prezident fərmanlarını (Benes fərmanları adlanan) imzaladı. Almanlarla yanaşı, macarlar və kollaborasionistlər də qovuldu. Müttəfiq dövlətlərin dəstəyini alan almanların Çexoslovakiyadan deportasiyası 1945–1946-cı illərdə həyata keçirildi. Bu hadisələrlə bağlı ən məşhuru sözdə idi. Brunn Ölüm marşı zamanı 1945-ci ilin iyulunda Aussig şəhərində baş verən faciədə 5 minə qədər Sudetli alman həyatını itirdi. Almanların Şərqi Avropadan qovulması geniş mütəşəkkil zorakılıq, o cümlədən əmlakın müsadirə edilməsi, konsentrasiya düşərgələrinə salınması və deportasiya ilə müşayiət olundu .

Nəticəsi və onun qiymətləndirilməsi

redaktə
 
Çexiya ilə sərhəddə Sudet almanlarının qovulmasına həsr olunmuş abidə (Retzbax, Avstriya)

Deportasiyalar nəticəsində ölənlərin sayının 500 mindən 2 milyon nəfərə qədər olduğu təxmin edilir[2]. Sonuncu rəqəm 1950-ci illərdə Qərbi Almaniyada edilən demoqrafik təxminləri əks etdirir. Daha sonra bir sıra tarixçilərin hesablamalarına görə, 500.000–600.000 təsdiqlənmiş ölüm var. Onlar Qərbi Almaniya hökumətinin şişirdilmiş rəqəmlərinin əsassız olduğunu və Soyuq müharibə dövründə siyasi təbliğat üçün istifadə edildiyini iddia edirlər. Alman Tarixi Muzeyi deportasiya nəticəsində ölənlərin sayını 600.000 nəfər olaraq qiymətləndirərək, əvvəllər dərc edilmiş 2 milyon ölüm rəqəminin təsdiqlənmədiyini qeyd edir.

Hazırda Almaniyada müxtəlif bölgələrdən deportasiya edilmiş, hazırda Polşa, Çexiya, Litvaya və Kalininqrad vilayətinə məxsus alman icmaları mövcuddur. İcmaların dəstəyi ilə müxtəlif tarixçilər öz tədqiqatlarını dərc edirlər, onların arasında keçmiş BMT rəsmisi Alfred de Zayas da geniş tanınır.

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Overy, Richard, The Penguin Historical Atlas of the Third Reich, 1996, p. 111.
  2. ↑ 1 2 Сергей Сумленный. Изгнаны и убиты // «Эксперт» (русский). № 30 (619). 2008. 2013-05-03 tarixində arxivləşdirilib.
  3. ↑ 1 2 3 Andreas Kunz, Wehrmacht und Niederlage: Die bewaffnete Macht in der Endphase der nationalsozialistischen Herrschaft 1944 bis 1945, 2nd edition, Munich: Oldenbourg Wissenschaftsverlag, 2007, p. 92, ISBN 3-486-58388-3
  4. ↑ А. Охрименко Гуманитарный вопрос в двусторонних казахстанско-германских отношениях Arxivləşdirilib 2007-12-11 at the Wayback Machine // Analitika.org
  5. ↑ 1 2 3 Matthew J. Gibney, Randall Hansen, Immigration and Asylum: From 1900 to the Present, 2005, p. 198, ISBN 1-57607-796-9, ISBN 978-1-57607-796-2
  6. ↑ Earl R. Beck, Under the Bombs: The German Home Front, 1942–1945, University Press of Kentucky, 1999, p. 176, ISBN 0-8131-0977-9

Ədəbiyyat

redaktə
  • Baziur, Grzegorz. Armia Czerwona na Pomorzu Gdańskim 1945–1947, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-89078-19-8
  • Beneš, Z., D. Jančík et al. Facing History: The Evolution of Czech and German Relations in the Czech Provinces, 1848–1948, Prague: Gallery. ISBN 80-86010-60-0
  • Blumenwitz, Dieter. Flucht und Vertreibung, Cologne: Carl Heymanns, 1987
  • de Zayas, Alfred M. "A terrible Revenge". Palgrave/Macmillan, New York, 1994. ISBN 1-4039-7308-3.
  • de Zayas, Alfred M. "Nemesis at Potsdam." London, 1977. ISBN 1-80324-910-1.
  • R. M. Douglas: Orderly and Humane. The Expulsion of the Germans after the Second World War. Yale University Press 2012, ISBN 978-0-300-16660-6
  • German statistics (Statistical and graphical data illustrating German population movements in the aftermath of the Second World War published in 1966 by the West German Ministry of Refugees and Displaced Persons)
  • Grau, Karl F. Silesian Inferno, War Crimes of the Red Army on its March into Silesia in 1945, Valley Forge, PA: The Landpost Press, 1992. ISBN 1-880881-09-8
  • Hahn, Hans Henning; Hahn, Eva. Die Vertreibung im deutschen Erinnern. Legenden, Mythos, Geschichte (нем.). — Paderborn: Ferdinand Schöningh Verlag, 2010. — ISBN 978-3-506-77044-8.
  • Jankowiak, Stanisław. Wysiedlenie i emigracja ludności niemieckiej w polityce władz polskich w latach 1945–1970 [Expulsion and emigration of German population in the policies of Polish authorities in 1945–1970], Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2005. ISBN 83-89078-80-5
  • Merten, Ulrich, "Forgotten Voices: The Expulsion of the Germans from Eastern Europe after World War II", Transaction Publishers, New Brunswick (USA) and London (UK), 2012, ISBN 978-1-4128-4302-7
  • Naimark, Norman M. The Russians in Germany: A History of the Soviet Zone of Occupation, 1945–1949, Cambridge: Harvard University Press, 1995. ISBN 0-674-78405-7
  • Naimark, Norman M.: Fires of Hatred. Ethnic Cleansing in Twentieth — Century Europe. Cambridge: Harvard University Press, 2001.
  • Overy, Richard. The Penguin Historical Atlas of the Third Reich, London: Penguin Books, 1996. ISBN 0-14-051330-2. In particular, p. 111.
  • Podlasek, Maria. Wypędzenie Niemców z terenów na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, Warsaw: Wydawnictwo Polsko-Niemieckie, 1995. ISBN 83-86653-00-0
  • Prauser, Steffen and Arfon Rees (eds.). The Expulsion of 'German' Communities from Eastern Europe at the end of the Second World War, (EUI Working Paper HEC No. 2004/1) Florence: European University Institute.
  • Reichling, Gerhard. Die deutschen Vertriebenen in Zahlen, 1986. ISBN 3-88557-046-7
  • Truman Presidential Library: Marshal Plan Documents
  • February 1947&documentid=24&studycollectionid=mp&pagenumber=1 Report on Agricultural and Food Requirements of Germany, 1947.
  • Zybura, Marek. Niemcy w Polsce [Germans in Poland], Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2004. ISBN 83-7384-171-7

Xarici keçidlər

redaktə
 
Vikianbarda İkinci Dünya müharibəsindən sonra almanların deportasiyası ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İkinci_Dünya_müharibəsindən_sonra_almanların_deportasiyası&oldid=7479645"