Vikipediya

İldırım təşkilatı

İldırım təşkilatı – 1942-ci ildə Azərbaycanda sovet işğalına qarşı yaradılmış gizli, millətçi tələbə təşkilatı. Təşkilat üzvlərinin hədəfləri Azərbaycan dilinin qorunması və istifadəsinin genişləndirilməsi, yüksək vəzifələrə azərbaycanlıların təyin edilməsi və müstəqil Azərbaycanın qurulması olub.

İldırım təşkilatı
Növü Gizli millətçi təşkilat
Yaranma tarixi 1942
Ləğvolma tarixi 1946
Üzvləri İsmixan Rəhimov
Gülhüseyn Abdullayev
Hacı Zeynalov
Musa Abdullayev
Kamal Əliyev
Azər Ələsgərov
Aydın Vahidov
Kamil Rzayev

8 nəfərdən ibarət olan təşkilatın bütün üzvləri 1948-ci ildə həbs olunublar. Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi tərəfindən bütün əmlakları müsadirə olunmaq şərtilə 5 il seçki hüququndan və azadlıqdan məhrum olunublar. Onlardan 3 nəfərə 25 il qalan 5 nəfərə isə 10 il həbs cəzası verilib.

Həbsdən azad olunduqdan sonra hər biri təhsillərini davam etdiriblər. Öz sahələrində yüksəlib müxtəlif elmi və fəxri adlara layiq görülüblər.

Haqqında

redaktə

İldırım təşkilatı 1942-ci ildə İsmixan Rəhimov, Hacı Zeynalov və Gülhüseyn Hüseynoğlu tərəfindən yaradılıb.[1][2][3] Daha sonra təşkilata Musa Abdullayev, Kamal Əliyev, Azər Ələsgərov, Aydın Vahidov və Kamil Rzayev də qatılıb.[4] Universitet tələbələrindən ibarət olan təşkilatın ümumilikdə 8 üzvü olub.[1][4] Təşkilatın öz proqramı və andı olub.[1] Andiçmə mərasimləri 1944-cü ilin əvvəlində Aydın Vahidovun mənzilində baş tutub. Andın mətnini İsmixan Rəhimov tərtib edib.[5] Təşkilat üzvlərinin əsas məqsədləri Azərbaycanın müstəqilliyi, Azərbaycan dilinin qorunması və istifadəsinin genişləndirilməsi, dövlət dili olması və dövlət orqanlarında azərbaycanlıların yüksək vəzifələrdə işləməklərinə imkan yaradılması, 1937–1938-ci illərdə həbs olunub xalq düşməni kimi damğalanan, Sibirə sürgün olunan, güllələnən yazıçıların işinə yenidən baxılmasına, onlara bəraət verilməsinə nail olmaq olub.[1][6]

 
Vikimənbədə İldırım təşkilatının Səməd Vurğuna məktubu ilə əlaqəli mətnlər var.

1944-cü il mayın 10-da baş tutan Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının tədbirində Səməd Vurğun ədəbiyyatımızın lazımi şəkildə inkişaf etmədiyindən bəhs edərək ittifaqın işini tənqid edir.[5] Milli ədəbiyyat, milli şüur və milli mənliklə bağlı çıxış edir. Bundan təsirlənən təşkilat üzvləri onlara yol göstərə biləcək bir şəxs kimi, bu təşkilata rəhbərlik etməsini təklif etmək məqsədilə mayın 11-də Səməd Vurğuna məktub yazırlar.[7] Gülhüseyn Hüseynoğlunun diktəsilə İsmixan Rəhimov məktubu yazanın kimiliyi məlum olmasın deyə çap hərflərinə bənzər bir xətlə məktub yazır.[8] Onlar bu məktubda Səməd Vurğundan Yazıçılar İttifaqında cəmi 60 üzvün olmasının, azərbaycanlıların milli hüquqlarının təmin olunmamasının, elmi kitabların Azərbaycan dilinə tərcümə olunmamasının səbəblərini soruşublar.[9] Daha sonra isə məktubda Azərbaycan xalqının istiqlaliyyəti uğrunda son ana qədər mübarizə aparacaqlarına and içdiklərini və Səməd Vurğuna dəstək olduqlarını qeyd ediblər. Onların fikirləri ilə razı olduğu təqdirdə Səməd Vurğundan "Vətən ulduzları" adlı bir şer yazmasını da istəyiblər.[10] Məktubun Səməd Vurğuna çatıb çatmaması ilə bağlı heç bir məlumat yoxdur.[8] 1946-cı ildə təşkilat üzvləri arasında fikir ayrılığı olduğu üçün təşkilat öz fəaliyyətini dayandırıb.[5][11]

Məktub NKVD-nin əlinə keçdikdən sonra 1945-ci ildə Azərbaycandakı bütün ali məktəblərdə tələbələrə imla yazdırıblar.[12] Xəttə əsasən Səməd Vurğuna yazılan məktubun İsmixan Rəhimov tərəfindən yazıldığı müəyyən edilib.[13][14] Daha sonra isə bir müddət onu izləyiblər. Əldə olunmuş sübutlardan sonra 1948-ci il sentyabrın 26-da əvvəlcə İsmixan Rəhimov[14][15] sonra Hacı Zeynalov, daha sonra digər 6 üzv həbs olunub. 1949-cu ilin 21–22 tarixlərində Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsinin Cinayət İşləri üzrə Məh­kəmə Kollegiyası tərəfindən onlara hökm oxunub.[16] Gülhüseyn Abdullayevə, İsmixan Rəhimova, Hacı Zeynalova 25 il, digər 5 nəfərə isə 10 il həbs cəzası verilib.[17] Digərlərinə nisbətən daha az cəza alan 5 nəfər az cəza aldıqları üçün məhkəməyə etiraz edib bərabərlik istəyiblər.[8] Sibirə sürgün olunan təşkilat üzvləri yalnız Stalinin ölümündən 2 il sonra 1955-ci ildə azadlığa buraxılıblar.[18] 1956-cı ildə isə bəraət alıblar.[18]

Üzvləri

redaktə

Gülhüseyn Hüseyn oğlu Abdullayev 1923-cü il oktyabrın 16-da Masallı rayonunun Mollaoba kəndində anadan olub.[19] Orta təhsilini Bakıda alıb. 1942-ci ildə "Kommunist" qəzetinin, 1945–1947-ci illərdə "Ədəbiyyat" qəze­tinin redaksiyasında çalışıb.[19][20] 1947-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirib.[6] 1942-ci ildə Hacı Zeynalov və Kamil Rzayevlə birlikdə tez tez görüşlər keçirib. İsmixan Rəhimovla tanış olduqdan sonra Hacı Zeynalovla birlikdə millətçi İldırım təşkilatını yaradıblar. 1948-ci ildə həbs olunub, bütün əmlakı müsadirə olunmaq şərtilə 5 il seçki hüququndan 25 il isə azadlıqdan məhrum edilib. Həbs edildikdən sonra 7 il Tayşet və Boday­bo meşələrində ağac kəsib və cəzasını islah əmək düşərgəsində keçirib.[20] 1956-cı ildə bəraət aldıqdan sonra Bakıya qayıdıb və ömrünün sonuna kimi Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsində Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi kafedrasın­da müəllim, baş müəllim, dosent və pro­fessor vəzifələrində çalışıb. "Nigarançılığın sonu", "Ay nur çiləyəndə", "Mənsur şeirlər", "İn­san", "Sübh çağı", "Mücrü" əsərləri, "Ömrümüz boyu", "Qatar gedir", "Çə­tin yol", "Yana-yana", "Məhəbbətdirmi bu?", "Müşfiqin yolu", "Müşfiq", "Eti­raf", "Bir ömrün çıraqları" adlı əsərləri var.[20] 2002-ci ildə Azərbaycan Respublikası Pre­zidentinin fərdi təqaüdçüsü seçilib. 2005-ci ildə Azərbaycanın "Xalq yazıçısı" fəxri adına layiq görülüb.[21] 2013-cü il iyulun 8-də Bakıda dünyasını dəyişib.[22][23]

Hacı Həbib oğlu Zeynalov 1925-ci ildə Lənkəranda anadan olub.[23] Daha sonra ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçüb.[4] 132 nömrəli məktəbdə orta təhsilini bitirdikdən sonra 1943-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin fars dili bölməsinidaxil olub.[23] Gülhüseyn Hüseynoğlu və İsmixan Rəhimovla birlikdə millətçi İldırım təşkilatını qurub. Dördüncü kurs tələbəsi olarkən Azərbaycan SSR Ədəbiyyat və Nəşriyyat Baş İdarəsində senzor kimi işləməyə başlayıb.[23] Burada 1948-ci ilin martına qədər fəaliyyət göstərib. 1948-ci ilin avqust ayından isə "Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının məruzələri" jurnalının cavabdeh katibi kimi işləməyə başlayır. 1948-ci ildə həbs olunub.[23] Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi tərəfindən bütün əmlakı müsadirə olunmaq şərtilə 5 il seçki hüququndan, 25 il isə azadlıqdan məhrum edilib. 1955-ci ildə azad olunub, 1956-cı ildə isə bəraət alıb.[1] Sürgündən qayıtdıqdan sonra 1959-cu ildən 1989-cu ilə qədər Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Redaksiya və nəşriyyat şurası şöbəsinin müdiri olub.[24][25] Bir neçə dövlət mükafatı olan Hacı Zeynalov 1989-cu il oktyabrın 24-də dünyasını dəyişib.[4][24]

İsmixan Məmməd oğlu Rəhimov 1925-ci il sentyabrın 18-də Bakıda anadan olub.[19] 1937-ci ildə atası sovet rejimi tərəfindən həbs olunub və güllələnib.[26] 1941-ci ildə Xarici Dillər İnstitutuna qəbul olunub. 1943-cü ildə təhsilini fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş daha sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə qəbul olub. Burada təhsil adlığı müddətdə həm də Azərbaycan Tibb İnstitutuna qəbul olub. 1946-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini fərqlənmə ilə bitirib. Aspiranturaya qəbul edilməsi ilə əlaqədar tibb təhsilini dayandırıb. 1948-ci ildə həbs olunub. Bütün əmlakı müsadirə olunmaq şərtilə 5 il seçki hüququndan 25 il isə azadlıqdan məhrum edilib.[27] 1955-ci ildə azad olunub, 1956-cı ildə isə bəraət alıb. Bakıya qayıtdıqdan sonra aspiranturada aldığı təhsili bərpa edib. 1959-cu ildə Corc Bayronun yaradıcılığına həsr olunmuş dissertasiyanı müdafiə edib. Sonrakı ömrünü tamamilə müəllimliyə və elmə həsr edib. Azərbaycan Dövlət Xarici Dillər İnstitutunda kafedra müdiri və dekan olub. İngilis dilini sürətli öyrənmə metodikasını yaradıb. Dilçilik sahəsində bir neçə kitab və lüğət müəllifidir. İsmixan Rəhimov 2000-ci il oktyabrın 28-də Azərbaycanda təhsil sahəsindəki xidmətlərinə görə "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunub.[28] 2002-ci ildən Azərbaycan Respublikası Pre­zidentinin fərdi təqaüdçüsü olub.[29] 2004-cü il dekabrın 15-də Bakıda dünyasını dəyişib.[19]

Aydın Məcid oğlu Vahidov 1925-ci il iyulun 11-də Bakıda anadan olub.[30] Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1943-cü ildə dostu Kamal Əliyevlə birlikdə Moskva Aviasiya İnstitutuna daxil olub. Lakin II Dünya Müharibəsi dövrü olduğuna görə yaranan çətinliklərdən təhsili yarıda saxlayıb Bakıya geri qayıtmalı olurlar. Burada təhsilini Azərbaycan Sənaye İnstitutunda davam etdirib.[30] 1944-cü ildə İldırım təşkilatına üzv olub. 1948-ci ildə həbs olunanda beşinci kurs tələbəsi olan o, evli idi və 1 qızı var idi. Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi tərəfindən bütün əmlakı müsadirə olunmaq şərtilə 5 il seçki hüququndan 10 il isə azadlıqdan məhrum edilib.[30] 1955-ci ildə azad olunub, 1956-cı ildə isə bəraət alıb. Elə həmin il təhsil aldığı Azərbaycan Sənaye İnstitutuna bərpa olub və oranı bitirib.[31] Bitirdikdən sonra əvvəlcə Bakı Təmir-Traktor zavodunda mühəndis texnoloq kimi, Kalinin adına zavodda şöbə müdiri kimi, Bakı Təcrübi-Eksperimental zavodu və B. Sərdarov adına maşınqayırma zavodunda direktor kimi fəaliyyət göstərib.[31] Bir neçə dövlət mükafatına layiq görülən Aydın Vahidov 2007-ci ildə Bakıda dünyasını dəyişib.[31]

Musa Mirməmməd oğlu Abdullayev 1927-ci il noyabrın 27-də Masallı rayonunun Qızılağac kəndində anadan olub.[32] Orta təhsilini Bakıda aldıqdan sonra Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə-profilaktika fakültəsinə, eləcə də, Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Xarici Dillər İnstitutunun ingilis dili fakültəsinə daxil olub. 1944-cü ildə İldırım təşkilatına üzv olub.[33] 1948-ci ildə həbs olunub. Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi tərəfindən bütün əmlakı müsadirə olunmaq şərtilə 5 il seçki hüququndan 10 il isə azadlıqdan məhrum edilib.[34] 1955-ci ildə həbsdən azad olunub və 1956-cı ildə bəraət alıb. Sürgündən qayıtdıqdan təhsilini davam etdirib və 1958-ci ildə oranı bitirib.[35]Hematologiya sahəsində fəaliyyət göstərib. Tibb elmləri doktoru, professor və filoloq tərcüməçi olub.[34] Tibb sahəsində bir neçə kitabın o cümlədən də SSRİ-də ilk dəfə "İngiliscə -azərbaycanca tibb lüğəti"nin müəllifidir.[36] Vəfat edənə qədər Azərbaycan Tibb İnstitutunda kafedra müdiri kimi fəaliyyət göstərib. 1979-cu il avqustun 8-də Bakıda dünyasını dəyişib.[24]

Kamal Əlibaxış oğlu Əliyev 1925-ci il sentyabrın 27-də Bakıda anadan olub.[24] Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1943-cü ildə dostu Aydın Vahidovla birlikdə Moskva Aviasiya İnstitutuna daxil olub. Lakin II Dünya Müharibəsi dövrü olduğuna görə yaranan çətinliklərdən təhsili yarıda saxlayıb Bakıya geri qayıtmalı olurlar.[30] Burada təhsilini Azərbaycan Sənaye İnstitutunda davam etdirib. 1944-cü ildə İldırım təşkilatına üzv olub. 1948-ci ildə beşinci kurs tələbəsi olanda toyundan 2 həftə sonra həbs olunub.[30] Bütün əmlakı müsadirə olunmaq şərtilə 5 il seçki hüququndan 10 il isə azadlıqdan məhrum edilib. 1955-ci ildə azad olunub, 1956-cı ildə isə bəraət alıb. Elə həmin il təhsil aldığı Azərbaycan Sənaye İnstitutuna bərpa olub və oranı bitirib. Bitirdikdən sonra əvvəlcə Kalinin adına zavodda mexanik daha sonra isə Kirovsk zavodunda baş mühəndis kimi fəaliyyət göstərib. 1963-cü ildə "Bolşevik" zavoduna direktor təyin edilib. 1966-cı ildə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin qərarı ilə "Əməkdar mühəndis" adına layiq görülüb. 1977-ci il dekabrın 11-də dünyasını dəyişib.[30]

Azər Əbdülxalıq oğlu Ələskərov 1926-cı ildə Bakıda anadan olub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin fars dili bölməsini bitirib. 1944-cü ildə İldırım təşkilatına üzv olub. 1948-ci il noyabrın 7-də həbs olunub. Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi tərəfindən bütün əmlakı müsadirə olunmaq şərtilə 5 il seçki hüququndan 10 il isə azadlıqdan məhrum edilib. 1955-ci ildə azad olunub, 1956-cı ildə isə bəraət alıb. Uzun illər Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyində ruscadan azərbaycancaya sinxron tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərib. 1980-ci illərdə dünyasını dəyişib.[31]

Kamil Abdulla oğlu Rzayev 1924-cü ildə Bakıda anadan olub.[31] 132 nömrəli məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutuna daxil olub.[31] 1942-ci ildə Hacı Zeynalov və Gülhüseyn Hüseynoğlu ilə birlikdə tez tez görüşlər keçirib. 1942-ci ildə hərbi xidmətə çağırılıb və II Dünya Müharibəsində iştirak edib.[4] 1942-ci ilin sentyabrından 1943-cü ilin yanvarınadək 352-ci ehtiyat zenit-artilleriya alayında, 1944-cü ilin may ayından 1947-ci ilin aprel ayınadək 667-ci haubitsa artilleriya alayında kəşfiyyatçı kimi xidmət edib.[31] 1947-ci il aprelin 11-də ehtiyata buraxılıb. Göstərdiyi şücaətə görə "Qızıl ulduz" ordeni (№ 18173995), "Könisberqin alınması uğrunda medal", "Almaniya üzərində qələbə medalı" ilə təltif olunub. Xidmətini başa vurduqdan sonra Bakıya qayıdıb və yarım qalmış təhsilini Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunda davam etdirib.[31] 1949-cu ildə həbs olunub və Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi tərəfindən bütün əmlakı müsadirə olunmaq şərtilə 5 il seçki hüququndan 10 il isə azadlıqdan məhrum edilib. SSRİ Ali Sovetinin qərarına əsasən bütün hüquqları bərpa olunmaq şərtilə 1954-cü ildə həbsdən azad edilib.[31] Bakıya qayıdıb yenidən yarım qalmış təhsilini başa vurmaq üçün oxuduğu instituta bərpa olunub.[31] Cəzasını Sibirdə çəkdiyi üçün səhhətində problemlər yaranıb. 1957-ci ildə dünyasını dəyişib.

Xatirəsi

redaktə

Təşkilat haqqında ilk dəfə 42 il sonra Ziya Bünyadov yazıb. O, "Azərbaycan gəncləri" qəzetinin 17–18 mart 1990-cı il tarixli sayında "İldırım" adlı geniş məqalə dərc edərək təşkilatın fəaliyyəti haqqında məlumat verib. 1993-cü ildə isə çap etdirdiyi "Qırmızı terror" kitabında təşkilat haqqında daha geniş məlumat verərək bura onların dindirilmələri, protokollar və digər məlumatları da əlavə edib.[1]

Təşkilat haqqında 2002-ci ildə Asəf Quliyevin müəllifi olduğu "İldırım", 2003-cü ildə isə Müsəllim Həsənovun müəllifi olduğu "İldırımlı yolun yolçuları" sənədli filmləri çəkilib.

2017-ci ildə Azərbaycan Dillər Universitetində İsmixan Rəhimov adına auditoriya açılıb.[37]

Filmlər

redaktə

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Həmid, Səxavət. "1942-ci ildə yaradılan "İldırım" təşkilatı – 8 gənc niyə Stalinin qəzəbinə tuş gəldi?/Müsahibə". Teleqraf.com (az.). 2020-06-25. 2020-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-21.
  2. ↑ Zeynalova, 2020. səh. 190
  3. ↑ Nuriyeva, İradə. Azərbaycan tarixi (ən qədim zamanlardan XXI əsrin əvvəllərinədək) (PDF) (az.). Bakı: Mütərcim. 2015. 279. 2020-05-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-08-27.
  4. ↑ 1 2 3 4 5 Зейналова, М. "«Илдырым»: студенческая антисоветская организация в Азербайджане (1940-е гг.)". azerhistory.com. 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-23.
  5. ↑ 1 2 3 Yaqublu, 2018. səh. 153
  6. ↑ 1 2 "Dissident yazıçı Gülhüseyn Hüseynoğlu vəfat etdi". Azadlıq Radiosu. 2013-07-09. 2022-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-23.
  7. ↑ Bünyadov, 1993. səh. 310
  8. ↑ 1 2 3 ""İldırım" təşkilatının üzvünün oğlu: "Səməd Vurğuna yazılan məktubdan sonra atamı tutdular"". Gülhüseyn Hüseynoğlu (az.). 2023-05-29. 2024-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-22.
  9. ↑ "Azərbaycanda qurulan gizli təşkilat "İldırım"". fraza.az. 2022-12-01. 2024-05-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-21.
  10. ↑ "Səməd Vurğuna yazılan MƏXFİ MƏKTUB". Kulis.az (az.). 2024-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-21.
  11. ↑ Bünyadov, 1993. səh. 311
  12. ↑ Bəydəmirli, Əkrəm. "Azərbaycanın ilk dissidentlərindən biri olan Gülhüseyn Hüseynoğlu". Səs qəzeti. 2024-07-09. 2024-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-23.
  13. ↑ Həmid, Səxavət. "Atamın "İldırım"ına əl uzatmağa heç kim cürət etməsin – Müsahibə/Video". teleqraf.com. 2020-06-23. 2024-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-23.
  14. ↑ 1 2 Bünyadov, 1993. səh. 309
  15. ↑ Cəfərli, Könül. ""İldırım" təşkilatının üzvünün oğlu: "Səməd Vurğuna yazılan məktubdan sonra atamı tutdular" - MÜSAHİBƏ + FOTO". Oxu.az (az.). 2023-05-29. 2024-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-21.
  16. ↑ Yaqublu, 2018. səh. 154
  17. ↑ Bünyadov, 1993. səh. 322
  18. ↑ 1 2 Zeynalova, 2020. səh. 191
  19. ↑ 1 2 3 4 Zeynalova, 2020. səh. 192
  20. ↑ 1 2 3 Abdinova, Kəmalə. "Bakıda çaxmış "İldırım" sovet rejimini necə dəhşətə salmışdı?". Xalqqazeti.az (az.). 2023-10-26. 2024-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-21.
  21. ↑ Səma, Gülnar. "Ədəbiyyat və elm salnaməmizdə Gülhüseyn Hüseynoğlu səhifəsi". 525-ci qəzet. 2019-07-12. 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-23.
  22. ↑ "Şairimiz dünyasını dəyişdi". qafqazinfo.az. 2013-07-09. 2024-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-23.
  23. ↑ 1 2 3 4 5 Zeynalova, 2020. səh. 193
  24. ↑ 1 2 3 4 Zeynalova, 2020. səh. 194
  25. ↑ "8 юношей-азербайджанцев, которые бросили вызов Системе". haqqin.az. 2020-06-20. 2024-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-23.
  26. ↑ "Portretlər: İsmixan Rəhimov". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-27.
  27. ↑ "12.4 Ismikhan Rahimov: In Defense of My Mother Tongue – Betty Blair". www.azer.com. 2024-08-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-27.
  28. ↑ "İ. M. Rəhimovun "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilməsi haqqında". e-qanun.az (az.). 2000-10-28. 2024-08-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-27.
  29. ↑ "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdlərinin verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı" (az.). e-qanun.az. 07.09.2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 05.10.2023.
  30. ↑ 1 2 3 4 5 6 Zeynalova, 2020. səh. 195
  31. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Zeynalova, 2020. səh. 196
  32. ↑ Bayramov, Vaqif. ""Qırmızı terror"a boyun əyməyən azadlıq aşiqi". Xalq qəzeti. 2020-04-13. Archived from the original on 2020-04-13. İstifadə tarixi: 2024-08-27.
  33. ↑ Nəsrullayev, 2006. səh. 308
  34. ↑ 1 2 Nəsrullayev, 2006. səh. 309
  35. ↑ Nəsrullayev, 2006. səh. 311
  36. ↑ Rüstəmov, İlqar; Abidinova, Kəmalə. "Novruzda oxunan sürgün hökmü". Aktualinfo.org (az.). 2021-03-17. 2024-08-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-27.
  37. ↑ "ADU-da İsmixan Rəhimov adına auditoriya açılıb". adu.edu.az. 2017-10-05. 2024-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-23.

Ədəbiyyat

redaktə
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İldırım_təşkilatı&oldid=7833615"