İrəvan Azərbaycanlı Pedaqoji Texnikumu

İrəvan Azərbaycan Pedaqoji Texnikumu və ya İrəvan Türk Pedaqoji Texnikumu — Ermənistan SSR-də fəaliyyət göstərmiş orta ixtisas məktəbi; Ermənistandakı azərbaycanlı məktəbləri üçün müəllimlər hazırlayan internat tipli tədris müəssisəsi. 1924-cü il oktyabrın 15-də İrəvan Müəllimlər Seminariyasının xələfi olan İrəvan Türk Pedaqoji Texnikumu fəaliyyətə başlayıb. Azərbaycan məktəbləri üçün müəllimlər hazırlayan bu təhsil müəssisəsinin yaranması uzun və çətin mübarizənin nəticəsində olmuşdur.

İrəvan Pedaqoji Məktəbi
İrəvan Pedaqoji Məktəbinin 1938-ci il buraxılışı
Əvvəlki adı	1925-ci ildə Nəriman Nərimanov adına İrəvan Türk Pedaqoji Texnikumu
Əsası qoyulub	15 oktyabr 1924-cü il
Bağlanıb	1948-ci il
Tip	Texnikum
Direktor	Mehdi Kazımov, Bəhlul Yusifov, Həbib Məhəmmədzadə
Şəhər	İrəvan
Ölkə	SSRİ

Texnikumun ilk dövründə Mehdi Kazımov direktor, Bala Əfəndiyev ictimaiyyət müəllimi, Əsgər Əsgərzadə ana dili müəllimi, Cəmil Əliyev isə təbiət müəllimi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Bülbül Kazımova da texnikumda dərs deyən ilk azərbaycanlı qadın idi. 1925-ci ildən texnikum Nəriman Nərimanov adına Türk Pedaqoji Texnikumu adlandırılıb. 1929-cu ilin iyun ayında İrəvan Türk Pedaqoji Texnikumunun ilk buraxılışı baş tutmuşdur. 1926-cı ildən qəbul olunmuş 32 tələbədən 20-si (18 oğlan, 2 qız) bu mərhələni tamamlayıb. 1934-cü ildə ali təhsilli müəllimlərin cəlb edilməsi ilə tədrisin keyfiyyəti artır. Texnikum 1934-cü ildə Ümumittifaq texnikumlar yarışında birinci olub 7 min manat pul mükafatı qazanmışdır.

İrəvan Azərbaycan Pedaqoji Məktəbinin yaradılması, Qərbi Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlılar üçün əhəmiyyətli bir hadisə olmuşdur. Məktəbin 15 illik yubileyi 1940-cı ildə qeyd edilmiş, bu müddət ərzində məktəb 1228 müəllim hazırlamışdır. 1948-ci ilin noyabr ayının ortalarına kimi İrəvanda fəaliyyət göstərən İrəvan Azərbaycanlı Pedaqoji Texnikumu təkcə tədris müəssisəsi kimi deyil, eyni zamanda Qərbi Azərbaycanda Azərbaycan ədə­biy­yatının, mədəniyyətinin, incəsənətinin inkişafında və qorunma­sın­da böyük rol oynamışdır.

Tarixi

Arxa plan

1920-ci il noyabrın 29-da Qərbi Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra, təhsil və maarif məsələlərinə yanaşma dəyişdi və təhsilin inkişafında yeni bir mərhələ başlandı. Bolşevik rejimi həmin vaxta qədər "Ermənistan"da mövcud olan təhsil sistemindən imtina edərək, yeni sovet təhsil sisteminin formalaşdırılmasına önəm verdi. 1921-ci il dekabrın 17-də Ermənistan Xalq Maarif Komissarlığının əmri ilə köhnə məktəblər bağlanaraq, yeni sovet məktəblərinin yaradılmasına başlanıldı. Bununla əlaqədar olaraq, 1921-ci il aprel ayının 23-də Ermənistan Xalq Maarif Komissarlığının verdiyi əmrdə göstərilirdi ki, respublika­da yaşayan azərbaycanlılar öz ana dilində təhsil almalıdırlar. Bundan başqa, xarici dillərdən birinin öyrənilməsi isə məcburi hesab edilirdi.

1922-1923-cü tədris illərində Qərbi Azərbaycanda 36, 1924-cü ildə isə 62 Azərbaycan məktəbi fəaliyyət göstərirdi. 1930-cu illərə gəldikdə bu say 245-ə çatmışdı, onlardan 45-i İrəvan qəzasında yerləşirdi. Məktəblərin sayının sürətlə artmasının əsas səbəblərindən biri, 1918-1920-ci illərdə erməni daşnaklarının təzyiqlərindən qaçan azərbaycanlıların sovet hakimiyyətindən sonra öz yurdlarına geri dönməsiydi.

Azərbaycan məktəbliləri üçün pedaqoji kadrlar hazırlayan tədris müəssisəsinin yaradılması ideyası ilk dəfə 1922-ci il yanvarın 30-da Ermənistan Kommunist Partiyasının birinci qurultayında gündəmə gətirilsə də, həmin dövrdə bu tələblər diqqətə alınmamışdı. Bununla belə, Azərbaycan məktəblərində müəllim çatışmazlığı problemi hələ də vacib məsələlərdən biri kimi qalırdı. 1923-cü il martın 29-da keçirilən EKP-nin ikinci qurultayında azərbaycanlı pedaqoji kadrların hazırlanması məsələsi bir daha müzakirəyə çıxarılsa da, bu problem həll edilməmiş qaldı.

Qurultayda Ermənistanın şovinist dairələri və Xalq Maarif Komissarı A. Mravyan Azərbaycan məktəblərinin müəllim ehtiyacını yerli kadrların hazırlanması ilə deyil, Azərbaycandan pedaqoji kadrların dəvət edilməsi yolu ilə aradan qaldırmağı daha məqbul hesab edirdilər.

Azərbaycanlılar arasında maarif işlərini gücləndirmək məqsədilə 1922-ci ildə Ermənistan Xalq Maarif Komissarlığı yanında "Azlıqda qalan Millətlər Bürosu" yaradıldı və İrəvanın tanınmış maarifçisi Mehdi Kazımov həmin büronun müdiri təyin edildi. Eyni zamanda, Ermənistan K(b)P MK yanında "Azsaylı Xalqlar Şöbəsi" də fəaliyyət göstərirdi, onun rəhbəri Bala Əfəndiyev idi. Onların təşəbbüsü ilə 1922-ci ilin sonlarında İrəvanda hazırlıq kursları təşkil edildi. Müəllim kadrlarına olan böyük ehtiyacı ödəmək üçün kurslardan keçənlər məktəblərə müəllim kimi göndərilirdi, lakin bu tədbirlər kifayət etmirdi.

Bu ehtiyacı ödəmək üçün Bala Əfəndiyev və Mehdi Kazımovun səyləri nəticəsində 1923-cü ilin noyabr ayında İrəvanda 2 aylıq yay hazırlıq kursu təşkil edildi. Bu dövrdə İrəvanda azərbaycanlı qızlar məktəbi, İrəvan yeddillik azərbaycanlı məktəbi və bir neçə beynəlmiləl məktəbin Azərbaycan bölmələri fəaliyyət göstərirdi. 1923-cü ilin sonlarında təşkil olunmuş bu hazırlıq kurslarında 1926-cı ilə qədər 143 müəllim hazırlanmışdır ki, bunlardan da 6 nəfəri qadın idi.

Təsis edilməsi

Bütün görülən tədbirlərə baxmayaraq, azərbaycanlı məktəbləri üçün müəllim kadrlarına olan ehtiyac tam şəkildə qarşılanmırdı. Ermənistanın şovinist dairələri isə azərbaycanlılar üçün müstəqil bir pedaqoji tədris müəssisəsinin açılmasına qarşı çıxır, bunun əvəzində Erməni Pedaqoji Texnikumunun nəzdində Azərbaycan şöbəsinin yaradılmasını təklif edirdilər.

Müəllim çatışmazlığı probleminin həlli üçün yerli kadrların hazırlanmasına böyük ehtiyac olduğunu yaxşı anlayan EK(b)P MK-nın "Azsaylı Xalqlar Şöbəsi"nin rəhbəri Bala Əfəndiyev, EXMK-nın "Azsaylı Millətlər Bürosu"nun müdiri Mehdi Kazımov, "Zəngi" qəzetinin baş redaktoru Mustafa Hüseynov və digər azərbaycanlı ziyalılar bu məsələdə səylərini dayandırmadılar. Nəticədə 1924-cü il oktyabrın 15-də İrəvanda Türk Pedaqoji Texnikumu təsis edildi.Bu Texnikumun açılması Azərbaycan məktəblərində müəllim kadrlarına olan ehtiyacın aradan qaldırılması işinin müəyyən dərəcədə qaydaya salınması sahəsində ilk addım oldu.

Bu təhsil ocağına müxtəlif vaxtlarda Mehdi Kazımov, Bəhlul Yusifov, Həmid Məmmədzadə kimi tanınmış maarif xadimləri rəhbərlik etmişlər..

Mehdi Kazımovun rəhbərliyi dövründə

Texnikom fəaliyyətə başladığı ilk illərdə Mehdi Kazımov həm direktor, həm də rus dili müəllimi kimi fəaliyyət göstərirdi. Bala Əfəndiyev ictimai fənlər üzrə dərs deyir, Əsgər Əsgərzadə ana dili müəllimi olaraq işləyirdi. Cəmil Əliyev təbiət elmlərini tədris edərkən, Kərim Məhərrəmov isə texniki işlər üzrə köməkçi vəzifəsini icra edirdi.

Qısa zaman ər­zində Əşrəf Bayramov, Mir­yusif Mirbabayev, Məhəmməd Əzimzadə, İsmayıl Ba­bayev kimi ziyalılar bu maarif ocağının pe­daqoji heyətinə daxil olmuşdular. Qeyd etmək lazımdır ki, dünya şöhrətli alim, akademik Yusif Məmmədəliyev ilk əmək fəaliyyətinə bu texnikumda başlamışdır. O, 1926-27-ci illərdə bu təhsil ocağında kimya-biologiya fənnini tədris etmişdir. Məktəbin ilk müəllimlərindən biri, coğrafiya elminin tədrisinə böyük töhfələr vermiş Ələşrəf Bayramov idi.

Bu təhsil ocağı 1925-ci ildə Nəriman Nərimanov adına İrəvan Türk Pedaqoji Texnikumu adlandı. İrəvan Türk Pedaqoji Texnikumu, erməni pedaqoji texnikumunun binasında, çox əlverişsiz şəraitdə fəaliyyət göstərirdi. Məktəb 30 nəfər tələbəni əhatə edən darısqal bir sinif və iki yataq otağından ibarət idi. Dərslik, tədris proqramları, laboratoriyalar və digər təchizatların çatışmazlığı təhsil prosesini ciddi şəkildə çətinləşdirirdi. Texnikumun direktoru Mehdi Kazımov texnikom ilə bağlı qeydlərində yazır ki, sinifdə parta və oturacaqlar olmadığından tələbələr yerdə otururdular. Ermənistanın hakimiyyət orqanları nəinki texnikumda, eləcə də Azərbaycan məktəblərində mövcud olan problemlərin və çatışmamazlıqların aradan qaldırılması üçün heç bir səy göstərmirdi. 1925-ci ilə qədər texnikumda əsaslı tələbə qəbulu aparılmamış, yalnız qısa müddətli kurslar təşkil olunmuşdu. Bu kurslarda az savadı olan şəxslər müəllim kimi hazırlanaraq məktəblərə göndərilirdi. 1925-ci ildə hazırlıq kursuna 25 nəfər tələbə qəbul olunmuş, onlar 1926-cı ildə pedaqoji fəaliyyətə başlamışdılar. Texnikumun birillik müəllim hazırlıq kursları isə sonrakı dövrlərdə də davam etmişdir.

Azərbaycan Xalq Maarif Komissarlığı Qərbi Azərbaycandakı milli məktəblərin dərslik, tədris proqramları və digər ləvazimatlarla təmin olunmasına yaxından köməklik göstərirdi. B. Əfəndiyev, M. Kazımov və M. Hüseynovun səyləri nəticəsində texnikumda bəzi problemlər həll edilmiş və 1925-ci il oktyabrın 15-dən 27-dək ilk tələbə qəbulu aparılmışdı. Fəhlə-kəndli mənşəli gənclər qəbul edilir, hər iki cinsdən olan 15 yaşını tamam etmiş, dördillik məktəbi bitirənlər müsabiqədə iştirak edə bilirdilər. Qəbul zamanı qızlar üçün müəyyən üstün hüquqlar verilirdi ki, bu da qızların təhsilə cəlb edilməsinə stimul yaradırdı. İmtahanlar türk dili, hesab, coğrafiya və ictimaiyyət fənlərindən keçirilirdi. Texnikumda cəmi bir sinif otağı olduğundan, 69 tələbə bəzən dəhlizdə dərs keçməyə məcbur olurdu. Texnikuma azərbaycanlıların yaşadığı müxtəlif bölgələrdən tələbələr qəbul edilsə də, bu say bölgələrdəki əhali sayına uyğun olmurdu. Məsələn, 1927-ci ildə texnikuma 31 nəfər əsas kursa,112 nəfər isə altı aylıq və bir illik hazırlıq kursuna daxil olmuşdur ki, bunlardan 77 nəfəri İrəvan,14 nəfəri Ücmüədzin,7 nəfəri Gümrü, 4 nəfəri Lori-Pəmbək, 5 nəfəri Nor-Bəyazid, 9 nəfəri Dilican, 20 nəfəri Zəngəzur, 4 nəfəri Dərələyəz, 3 nəfəri isə Meğri bölgələrindən idi.

Texnikum təkcə tədris müəssisəsi deyil, həm də İrəvanda Azərbaycan mədəniyyətinin, ədəbiyyatının və incəsənətinin inkişafında mühüm rol oynayırdı. "Zəngi" qəzetinin yayılmasında və türk əlifbasının təbliğində texnikumun müəllim və tələbə heyəti fəal iştirak edirdi. Qəzetin ən fəal müxbirləri texnikumun tələbələri, o cümlədən Tağı Camalov, Mehdi Bəşirov, Rüstəm Tağıyev, Nəriman Fəxri, Telman Nəzərli, Yunis Tağıyev, Qasım Əliyev, Əbülfət İbrahim, Əliqulu Səlimov, Abbas Tahir, Əbülfət Rəhimov, Adil Axundov, Nurəli Qurbanov, Şəmo Hətəmov, Nəzər Paşayev, Məmməd Paşayev və başqaları «Zəngi» qəzetinin ən fəal müxbirləri idi. . 1927-ci ildə Ermənistan Proletar Yazıçılar Cəmiyyətinin nəzdindəki azərbaycanlı bölmənin canlandırılmasında da texnikumun əhəmiyyətli rolu olmuşdu.

1926-1927-ci illərdə texnikumda ədəbiyyat, teatr və hərbi dərnəklər geniş fəaliyyət göstərirdi. Abbas Tahir, Cəmil Əliyev və Nəcəf Əliyev bu dərnəklərə rəhbərlik edirdilər. 1928-1929-cu tədris ilində texnikuma 40 tələbə qəbul edildi və texnikumun fəaliyyəti daha da genişləndi. 1928-ci ildə Miryusif Mirbabayev texnikumun yeni tədris işləri üzrə direktoru təyin edildi və 1933-cü ilə qədər bu vəzifəni icra etdi. Bu zaman Cəfər Cəfərov da texnikumun təsərrüfat işləri müdiri vəzifəsinə təyin edilmişdi.

Texnikumun ilk buraxılışı 1929-cu ilə təsadüf edir. 1926-cı ildə qəbul olunmuş 32 nəfər tələbədən 20 nəfəri texnikumu bitirməyə müvəffəq ola bilmişdir ki, onlardan da 18 nəfəri oğlan, 2 nəfəri isə gənc qızlar idi. 1929-cu ildə texnikuma 32 nəfər qəbul olmuşdu ki, onlardan 16-sı oğlan, 16-sı qız idi. 1930-cu ildə məcburi təhsilin tətbiqi haqqında qərar ilə məktəblərdə şagirdlərin sayı artmağa başladı. Belə halda Azərbaycan məktəblərində müəllim tələbatı da artdı. Buna baxmayaraq azərbaycanlı müəllimlər mülkədar, bəy, xan, millətçi və s damğaları ilə təhsil müəssisələrindən ixrac edilirdilər. Bu hadisə texnikuma da öz təsirini göstərmiş, tezliklə Ələkbər Həsənzadə, Fəraməz Kazımbəyov, Mikayıl Əliyev, Tərifə İsmixanova, Oruc Şumalov, Ziyad Şərifov və başqaları bu adlarla damğalarla texnikumdan xaric edilmişdilər.

Texnikumun ikinci buraxılışı 1930-cu ilə təsadüf edir. 1931-ci ildə texnikumun tələbə təşkilatı yaradıldı. Təşkilata rəhbərliyi texnikumun tələbələrindən Nadir Talıbov etmişdir. Sonrakı dövrlərdə isə Əbil Rzayev, Muxtar Bayramov, Budaq Budaqov və başqaları tələbə təşkilatının sədri olmuşlar.

1931-ci ilin sentyabr ayının sonunda pedaqoji texnikumun üçüncü buraxılışı olmuşdur və həmin məzunlar oktyabrın 1-dən etibarən qəza məktəblərində müəllim kimi fəaliyyətə başlamışlar. Bu buraxılışda məzunlar arasında yalnız bir gənc qız, Sona Bağırova, yer almışdır. O, texnikumun 43-cü məzunu olmuşdur. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, Sona Bağırova EPYC-nin (Ermənistan Pedaqoji Yoldaşlıq Cəmiyyəti) azərbaycanlı bölməsinin gənc üzvü olaraq İrəvanda Azərbaycan ədəbi-mədəni həyatının inkişafına da töhfə vermişdir. 1932-ci tədris ilində pedaqoji texnikuma qəbulda mühüm irəliləyiş baş vermişdir. Belə ki, əvvəlki illərlə müqayisədə tələbə qəbulunun sayı artırılaraq 60 nəfərə çatdırılmışdır.

Bəhlul Yusifovun rəhbərliyi dövründə

Bəhlul Yusifov 1933-cü ildə texnikuma direktor təyin edilir. B.Yusifov texnikuma direktor təyin edildikdən sonra tədrisin keyfiyyətinin artırılması, dərs proqramları və vəsaitlərinin əldə edilməsi, həmçinin tələbə sayının artırılması istiqamətində əhəmiyyətli işlər görmüşdür. 1933-cü ilin ortalarından vəzifəsinin icrasına başlayan Yusifov, qısa müddətdə tələbələrin geyim, ayaqqabı və digər ehtiyaclarının təmin edilməsinə, dəhlizlərdə və yerlərdə dərs keçməyin aradan qaldırılmasına, tələbələr üçün yeməkxana və hər bir qrupun xüsusi dərs otağı ilə təmin olunmasına nail olmuşdur. Texnikum 1934-cü ildə müstəqil bina ilə təmin edilmiş, ümumittifaq texnikumlar yarışında birinci yerə çıxmış və 7000 manat pul mükafatına layiq görülmüşdür. Həmin il texnikumda bir illik müəllimlər kursu da açılmış, 36 nəfər bu kursa qəbul edilmişdir. 1934-35-ci tədris ilində texnikuma qəbul edilən tələbə sayı 120 nəfərə qədər artmışdır. Bəhlul Yusifov səyləri nəticəsində texnikumda oxuyan tələbələr üçün yeni yataqxana da inşa edilmişdir.

1935-ci ildə tanınmış ziyalılar, o cümlədən M.S.Ordubadi, M.Müşfiq, M.Hüseyn və başqaları İrəvanda səfərdə olarkən Pedaqoji texnikumun kollektivi ilə görüşmüşlər. Eyni zamanda, Azərbaycanın bir çox görkəmli ziyalıları, məsələn, Cəlil Məmmədquluzadə, Əli Nazim, Mir Cəlal, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Sabit Rəhman, Səməd Vurğun, Əbülhəsən, Mikayıl Rəfili, Süleyman Rüstəm və başqaları texnikumun qonağı olmuşlar.

1935-36-cı tədris ili üçün Yusifovun hesabatlarına əsasən texnikuma 175 tələbə qəbul edilməsi nəzərdə tutulmuşdu, bu da əvvəlki illərlə müqayisədə ən yüksək göstərici idi. Lakin 1935-ci ilin iyul ayında Yusifov vəzifəsindən azad edilib, onun yerinə Mustafa Mustafayev direktor təyin olunmuşdur. Qısa müddət sonra M.Mustafayev "ünsür" damğası ilə işdən çıxarılmışdır. 1936-cı ilin yanvar ayında isə yenidən B.Yusifov direktor, Elyas Ramazanov isə katib təyin edilmişdir.

1936-cı ildə texnikumun adı dəyişdirilərək Pedaqoji Məktəb adlandırılmışdır. Məktəb rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə Meğri, Dilican, Sisian və digər azərbaycanlıların yaşadığı bölgələrdə təbliğat aparılaraq, müraciət edənlərin sayı 245 nəfərə çatdırılmışdır. Eyni ildə məktəbdə tar, fotoqrafiya, alman dili, rus dili, coğrafiya, xor, rəqs və digər dərnəklər yaradılmış və bir çox tələbə bu dərnəklərə cəlb olunmuşdur.

1930-cu illərdə, xüsusilə 1937-38-ci illərdə SSRİ-də həyata keçirilən repressiyalar İrəvan Pedaqoji Məktəbinin müəllim və tələbələrindən də yan keçməmişdir. 1937/38-ci illərdə pedaqoji məktəbin müəllimlərindən Ələşrəf Bayramov, Abbas Azəri, Məhərrəm Əhmədov, tələbələrdən Rza Əli bəy oğlu, Mikayıl Əliyev, Əli Xəlilov, Mirağa Seyidov, Xalid Əfəndiyev, Məhəmməd Rzayev, Məhərrəm Xəlilov, İdris Hüseynov, Əkbər Məşəmməd Bağır Ağa oğlu, Ağayar Həsənov və başqaları repressiyaya məruz qalmışdır.

1936-1940-cı illərdə texnikumda Azərbaycan dili və ədəbiyyat dərsini Bəhman Xudiyev, Musa Tağıyev, kimyadan Cabbar Məmmədov, hərbidən Qabustov, bədən tərbiyəsindən Bəşir Məmmədov, fizika və riyaziyyatdan Cəlal Əsgərov, Təvəkkül Kərimov, Əziz Əzizov, Əbülfəz Abasquluyev, Sadiq Heydərzadə, Rza Məmmədov, Əli Heydərov tarixdən Abbas Orucov və başqa yüksək səviyyəli müəllimlər tədris edirdilər. 1938-40-cı illərdə isə pedaqoji məktəbin dərs hissə müdiri vəzifəsini İsmayıl İsmayılov icra edirdi.

Müharibə illərində də texnikum öz fəaliyyətini davam etdirmişdir. 1946-cı ildə B.Yusifov direktor vəzifəsindən azad edilir.

Həbib Məhəmmədzadənin rəhbərliyi dövründə

1946-cı ildə yeni direktor Həbib Məhəmmədzadə vəzifəsinin icrasına başlayır. O bu vəzifədə 1947-ci ilə qədər işləyir. Qısa müddət ərzində məktəbin yataqxanası tamamilə təmir edilmiş, yeməkxana, kitabxana və digər zəruri məsələlərlə bağlı problemlər həll edilmişdir. 1947-ci il iyunun sonunda keçirilən yay imtahan sessiyasına 171 tələbə qatılmışdır. Həbib Məhəmmədzadənin rəhbərliyi dövründə İrəvandakı tanınmış azərbaycanlı müəllimlər məktəbə dəvət edilmiş və tələbələr tədris üçün lazım olan materiallarla tam təmin olunmuşdur. Məktəb rəhbərliyi növbəti tədris ilində qiyabi təhsil alan tələbələrə dərslik və digər tədris ləvazimatlarını çatdırmaq və onların təhsillərini daha da effektiv təşkil etmək üçün ciddi tədbirlər görmüşdür. Qiyabi tələbələr üçün məsləhət saatları təşkil edilmiş, bu tədris prosesi də uğurla aparılmışdır.

1947-ci ilə qədər İrəvan azərbaycanlı pedaqoji məktəbi 1370 müəllim hazırlamışdır. Həmin ildə Həbib Məhəmmədzadə direktor vəzifəsindən ayrılmış və onun yerinə coğrafiya müəllimi Əsgər Cəfərov təyin olunmuşdur, lakin Cəfərov yalnız bir il altı ay bu vəzifədə çalışmışdır.

Məzunları

Məzunları arasından onlarla akademik, elmlər doktorları, yüzlərlə maarif fədailəri yetişmişdir. Onlardan bəziləri aşağıdakılardır:

• Budaq Budaqov - AMEA-nın həqiqi üzvü, coğrafiya elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının əməkdar elm xadimi (2008), Azərbaycan Respublikasının "Şöhrət" ordeni (2000) və Yusif Məmmədəliyev (1995), akademik Həsən Əliyev, şair Məmməd Araz, mesant Hacı Zeynalabdin Tağıyev adına mükafatları laureatı.
• Kövsər Tarverdiyeva - ədəbiyyatşünas, pedaqoq, tərcüməçi, publisist, filologiya elmləri namizədi (1952).
• Zərifə Budaqova - filologiya elmləri doktoru (1963), professor (1968), AMEA-nın müxbir üzvü (1980), azərbaycanlı qadınlar arasında filologiya elmləri namizədi və elmlər doktoru elmi adı almış ilk alim və Dilçilik İnstitutunun ilk qadın direktoru (1988–1989-cu illər).
• Nəriman Əliyev - Əməkdar Elm Xadimi" fəxri adına, Səhiyyə Nazirliyinin "Fəxri Fərman"ına və "Səhiyyə əlaçısı" adına layiq görülən professor, mikrobiologiya sahəsində əldə etdiyi elmi nəticələrin müvəffəqiyyətinə görə "Müharibə, əmək, partiya veteranı", "Şöhrət", "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordenləri, "Şərəfli əmək", "Qafqazın müdafiəsi" medalları ilə təltif edilmişdir.
• Abbas İsmayılov - professor, Səmərəli fəaliyyətinə görə İnstitutun 50 illik yubileyi münasibəti ilə SSRİ Ali və Orta İxtisas Təhsil Nazirliyinin və SSRİ Maarif Nazirliyinin əlaçı döş nişanlarına layiq görülmüşdür.
• Nəriman Yusifov - uzun müddət SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətində məsul vəzifələrdə işləmiş dövlət xadimi və Azərbaycan SSR-nin ədliyyə naziri.
• Fərhad Fərhadov - Filologiya elmləri doktoru, professor. İndiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində müəllim, dosent kafedra müdiri, dekan və bir sıra mühüm vəzifələrdə çalışmışdır.
• Cəfər Cəfərov - professor. O, Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən “Qabaqcıl təhsil işçisi döş nişanı (2006)” və “Əməkdar müəllim (2012)” fəxri adına layiq görülmüş, eləcə də Təhsil Nazirliyinin (1973), dəfələrlə ADPU-nun rəhbərliyinin fəxri fərmanlarına layiq görülmüşdür.
• Süleyman Məmmədov - tarix elmləri doktoru, professor, Əməkdar elm xadimi, Dövlət mükafatı laureatı (2012)
• Əli Fərəcov - filoloq, dilçi, filologiya elmləri doktoru (1972), professor (1973).
• Yusif Yusifov - Azərbaycan tarixçisi, şərqşünas, türkoloq, dilçi, mixi yazılar üzrə mütəxəssis, toponimikaçı, elamşünas.

Texnikumun məzunları arasında Qasım Mustafayev, Həmid Əliyev, Nəzər Paşayev, Qəşəm Aslanov, Fəridə Məmmədova, Şəfiqə Məhərrəmova, İbrahim Həsənov kimi şəxslərin də adlarını çəkmək olar.

Xatirəsi

2024-cü il oktyabrın 17-də Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində (ADPU) beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektor, professor Mahirə Hüseynovanın təşəbbüsü ilə İrəvan Azərbaycanlı Pedaqoji Məktəbinin 100 illik yubileyinə həsr edilmiş bir konfrans təşkil olunub. Tədbirdə məktəbin Azərbaycanın təhsil tarixində oynadığı əhəmiyyətli roldan bəhs edilib. Tədbir çərçivəsində ADPU-nun Filologiya fakültəsinin dekanı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Könül Həsənova və dosent Cəlal Allahverdiyevin müəllifləri olduğu “Tarixi təhsil ocağı: İrəvan Azərbaycanlı Pedaqoji Məktəbi” adlı kitabın təqdimatı keçirilib. Kitabda 1924-1948-ci illərdə fəaliyyət göstərən və Qərbi Azərbaycandakı milli məktəbləri pedaqoji kadrlarla təmin etməkdə mühüm rol oynamış bu məktəbin yaranması, inkişafı və məzunları barədə məlumat verilir. Tədbirin sonunda İrəvan Azərbaycanlı Pedaqoji Məktəbinin fəaliyyətinə həsr olunmuş film nümayiş etdirilib.

Həmçinin bax

• İrəvan Müəllimlər Seminariyası

Ədəbiyyat

• Allahverdiyev, Cəlal, İrəvan Müəllimlər Seminaryası (PDF), Bakı: Elm və Təhsil, 2022
• Allahverdiyev, Cəlal; Cəfərov, Cəfər. Təhsil Tariximizdən: İrəvan Pedaqoji Məktəbi (az.). Bakı: Orxan NPM. 2017.
• Allahverdiyev, Cəlal; Cəfərov, Cəfər. İrəvanda Milli Maarifçilik Mühiti (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2017. ISBN 978-9952-517-96-5.
• Allahverdiyev, Cəlal. İrəvan Ədəbi Mühiti (1920-1950-ci illər) (PDF) (az.). Bakı: Elm. 2010. ISBN 9-789952-810899.
• Bayramov, İbrahim. "ON THE HISTORY OF PEDAGOGIcAL EDUcATION IN IRAVAN" (PDF). Azerbaijan Journal of Educational Studies. Azərbaycan məktəb. 699 (II): 99–108. İstifadə tarixi: 2022-01-17.
• Hüseynzadə, Rüfət. "İRƏVAN MAARİFÇİLİYİ" (PDF). Azərbaycan Məktəbi: 61–68. İstifadə tarixi: 2018.