Şərur nahiyəsi
Şərur nahiyəsi — XVI əsrdə Səfəvilər dövlətinin Azərbaycan bəylərbəyliyinin tərkibinə daxil olduğu dövrdə Naxçıvan ölkəsi nin tərkibinə daxil olan nahiyələrdən biri də Şərur nahiyəsi idi.
| Qədim nahiyə | |
| Şərur nahiyəsi | |
|---|---|
.png) Azərbaycan bəylərbəyliyinin Naxçıvan ölkəsi (XVI-XVII əsrin əvvəlləri) | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Vilayət | Naxçıvan ölkəsi |
| Salınma tarixi | XIII əsr |
| Banisi | Elxanilər |
| Milli tərkibi | Azərbaycan türkləri |
Naxçıvan ölkəsinin Şərur nahiyəsi şimaldan və şimal-şərqdən Dərələyəz nahiyəsi, şərqdən Qarabağ (Qarabağlar) sultanlığı, cənubdan Maku hakimliyi, qərbdən Çuxursəd bəylərbəyliyinin Sədərək sultanlığı ilə həmsərhəd olmuşdur. Hesablamalara görə bəhs olunan dövrdə Şərur nahiyəsinin ərazisi, təqribən, 627 kvadratkilometr olmuşdur.[1]
Mənbə
redaktə- Kəlbizadə E. Naxçıvanın tarixi coğrafiyası (XII-XVIII əsrin I yarısı). Naxçıvan:Əcəmi, 2016, 200 s. Arxivləşdirilib 2017-07-31 at the Wayback Machine, s. 85
1590-cı ildə Osmanlı imperiyasının Naxçıvan sancağı Şərur nahiyəsinə aşağıdakı kəndlər daxil idi:
- Parıçı kəndi,
- Daşarx kəndi (Başqa adı Əmətli qışlağıdır),
- Pekan (?) qışlağı,
- Keştasb kəndi,
- Yalqızağac kəndi,
- Dərvişlər kəndi,
- Xəlac kəndi,
- Yuxarı Qarqın kəndi,
- Kiçik Qarqın kəndi,
- Comaqtur kəndi,
- Oğulşalı kəndi,
- Aralıq kəndi,
- Kosacan kəndi (Başqa adı Badilüdür),
- Siyahqutlu kəndi, Muğancıq kəndi,
- Şəhriyar kəndi,
- Fərhad kəndi,
- Noreşin kəndi, Qalacıq kəndi,
Zaviyyə kəndi, Quşçu kəndi, Qarabürc kəndi, Kürd kəndi, Yenicəyi-Çomaqtur kəndi, Əxi Əhməd kəndi, Maqsudlu kəndi, Əlişar kəndi, Tənəğə kəndi, Yenicəyi-Ərəb kəndi, İsacan kəndi Ərbatan kəndi (Başqa adı Çörəkkəsməzdir), Hacı Laləli kəndi, Qarahasarlı qışlağı, İmamqulu qışlağı, Şahvəli qışlağı, Şikəm (?) kəndi, Düşqaya, Adıcamal, Taxtayi-Səlim, Hacı Məhəmməd yaylaqları[2][3]
1728-ci ildə Osmanlı imperiyasının Naxçıvan sancağı Şərur nahiyəsinə aşağıdakı kəndlər daxil idi:
- Quşçu kəndi,
- Düdəngə kəndi,
- Zaviyyə kəndi,
- İshaqlı Yüzbaşı qışlağı,
- Övratlı kəndi (kəndin başqa adı İshaqlıdır),
- Qazançılı kəndi,
- Mirzə Əli İshaqlı qışlağı,
- Yuxarı Şəhriyar kəndi
- Sərdərabad məzrə`əsi,
- Yuxarı Noraşen kəndi,
- Xəlifəkənd kimi tanınan Oğlanşahlı kəndi,
- Maxta kəndi,
- Aşağı Kürdkənd,
- Yuxarı Kürdkənd,
- Yuxarı Comaqtır kəndi,
- Aşağı Comaqtır kəndi,
- Maqsudlu kəndi,
- Əxi Əhməd kəndi,
- Yuxarı Əlişar kəndi (kəndin başqa adı Maxtaladır),
- Muğancıqi-Senili (?) kəndi,
- Nəcəf qışlağı (əhalisi Bayat əşirətindəndir),
- Keştaz kəndi, Ərbatan kəndi,
- Dərvişlər kəndi,
- Yuxarı Qarxın kəndi (kəndin başqa adı Qumxanalıdır),
- Qaibqulu Qarxın qışlağı,
- Qaxıcan Qarxın qışlağı,
- Möhsünabad kəndi (kəndin başqa adı Zülfüqar Qarxındır),
- Babakı Qarxın kəndi,
- Gültəpə Qarxın kəndi,
- Bezirlik kəndi (kəndin başqa adı Verməzyardır),
- Ərəbyengicə kəndi,
- Abbas qışlağı (qışlağın başqa adı Vayxırdır),
- Yuxarı Parçı kəndi,
- Hacı İslam kəndi (əhalisi Dünbüli əşirətindəndir),
- Böykənd (əhalisi Dünbüli əşirətindəndir),
- Öküzbatır kəndi,
- Gikican (?) kəndi,
- Gərbilən kəndi,
- Qarabulaq kəndi,
- Hedel kəndi,
- Qara Xorzatlı. Cəbrayıllı
kəndi. Daşqışlaq kəndi [4]
Göründüyü kimi, istər Şərur, istərsə də Vedibasar mahallarının 1831-ci ilə aid kameral təsvirlərindəki kənd adlarının əksəriyyəti 1590-cı və 1728-ci ildə tərtib edilmiş təhrir dəftərlərindəki adları ilə uyğun olmaqla türk mənşəlidir.
Şərur mahalının 1831-ci ilə aid kameral təsvirində yaşayış olan 50 kənddə 1.305 müsəlman ailəsi qeydə alınmış, bir nəfər də yerli erməni ailəsi qeydə alınmamışdır. İrandan köçürülən 336 erməni ailəsindən 92 ailə Ulya (Böyük) Noraşen, 28 ailə Siyaqut, 34 ailə Parçı, 53 ailə Ələkli, 42 ailə Vərməzyar, 62 ailə Xanlıqlar, 25 ailə Keştas kəndində yerləşdirilmişdi. Xanlıqlar kəndindən başqa, həmin kəndlərdə türklər yaşayırdı. Şərur mahalının 1831-ci ilə aid kameral təsvirində 11 boş kənd qeydə alınmışdır[5][6] 1931 ci ildə Şərur mahalında 1 xan, 57 bəy və Sultan, 1 erməni məliyi ailəsi qeydə alınmışdır.[7]
1833-cu il iyunun 23-də Erməni vilayəti Şərur dairəsinin Şərur mahalı olmuşdur.
1854-cü ilin statistik məlumatına görə Şərur mahalında 30 seyid, 49 bəy, 75 molla və axund qeydə alınmışdır. 1.299 qriqoryan kişi, 1.261 qadın, 73 katolik kişi və 87 katolik qadın olmaqla cəmi 2.720 nəfər erməni qeydə alınmışdır ki, onların hamısı İrandan bu əraziyə köçürülənlər idi[8][9]
İstinadlar
redaktə- ↑ Kəlbizadə E. Naxçıvanın tarixi coğrafiyası (XII-XVIII əsrin I yarısı). Naxçıvan:Əcəmi, 2016, 200 s., s. 86
- ↑ 8 İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (Araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri Z.Bünyadov, H.Məmmədov (Qaramanlı). Bakı:1996, səh.130-131.
- ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2020-11-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-11-02.
- ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (Araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri Z.Bünyadov, H.Məmmədov (Qaramanlı). Bakı:1996, səh 38-39.
- ↑ 2 Камеральное описание Эриванской провинции. Ч.6. Магаль Шарурский. Нац.Архив Армении, Ф.90, оп.1, д.90
- ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2020-11-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-11-02.
- ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2020-11-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-11-02.
- ↑ 0 Кавказский Календарь на 1855 год. Стр.285.
- ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2020-11-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-11-02.