Dəməşq
Dəməşq və ya Şam — Suriya Ərəb Respublikasının paytaxtıdır. Dəməşq (ərəb dilində "təşəbbüs" mənasını bildirir) nəinki Suriyanın, eləcə də bütün dünyanın ən qədim şəhərlərindən biridir. Dəməşq barədə ilk məlumat e.ə. 1500-cü ilə təsadüf edir. Dəməşq həm də dünyanın ən qədim paytaxt şəhəridir.Belə ki, e.ə. 13 əsrin əvvəllərindən e.ə. 732-ci ilə qədər şəhər Dəməşq padşahlığının paytaxtı olub.
| Dəməşq | |
|---|---|
| دمشق | |
 | |
| 33°31′ şm. e. 36°18′ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| İlk məlumat | e.ə. 2500 |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 680 ± 1 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +963 011 |
| Digər | |
| damascus.gov.sy | |
|
| |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
redaktəÇoxəsrlik tarixi boyunca Dəməşq assuriyalılar, farslar, makedoniyalılar, romalılar tərəfindən dəfələrlə təzyiqə və az qala məhv olmağa məruz qalıb, lakin bir müddətdən sonra ticarət və mədəniyyət mərkəzi kimi yenidən dirçəlmişdir. Dəməşqin əsasının qoyulduğu dəqiq tarix bilinmir, lakin XII əsrdə yaşamış ərəb tarixçisi İbn Asakir şəhərin əsasının eramızdan əvvəl IV minillikdə qoyulduğu, Nuh dövründəki böyük daşqından sonra ilk tikilən qala divarlarının Dəməşqdə olduğunu yazıb. Şəhərin mövcudluğuna dair ilk yazılı abidə eramızdan əvvəl XV əsrə aiddir, bu vaxt Dəməşq Misir fironluğunun hakimiyyəti altında olub. Eramızdan əvvəl 85-ci ildə şəhəri Nəbatilər işğal etdi, eramızdan əvvəl 64-cü ildə isə Roma sərkərdəsi Qney Pompey Dəməşqi tutaraq onu Roma imperiyasının tərkibinə qatıb. Dəməşqdə İrana qarşı müharibə aparan Roma ordusu legionlarının baş qərərgahı yerləşirdi. 395-ci ildən etibarən Dəməşq Bizans imperiyasının tərkibində olub. Dəməşqdə ilk xristianlar bu şəhərə eramızın birinci əsrində Həvari Pavelin gəlməsindən sonra peyda olub. Miladi 635-ci ildə ərəblər tərəfindən fəth olunan Dəməşq 661-750-ci illər arası Əməvilər xilafətinin paytaxtı olduğundan müsəlman dünyasının ən böyük siyasi, dini və ticarət mərkəzinə çevrilir. Zəngin müsəlman ölkələrini işğal etməyə cəhd göstərən səlibçilər üç dəfə (1125, 1129, 1148-ci illərdə) Dəməşqə hücum etsələr də hər dəfə məğlub olublar. 1260-cı ildə Dəməşqi Misir Məmlükləri ələ keçirdilər. Həmin dövrdən etibarən Dəməşq sürətlə inkişaf etməyə başladı. Dəməşqdən Avropaya çox yüksək keyfiyyətli polad və şüşə ixrac olunurdu. 1300-cü ildə monqollar Dəməşqi işğal edərək bütün şəhəri dağıtdılar və əhalinin çox hissəsini qırdılar. 1400-cü ildə bu dəfə Teymurləng Dəməşqi işğal etdi və şəhərdə daşı daş üstə qoymayaraq tamamilə dağıtdı. Şəhərdəki ən yaxşı sənətkarlar və silah ustaları qul edilərək Səmərqəndə aparıldılar. Osmanlı türkləri 1516-cı ildə Dəməşqi tutanda şəhərin çox hissəsi hələ də xarabalıq içində idi.
1516-cı ildən 1-ci dünya müharibəsinə qədər Suriya və Dəməşq Osmanlı imperiyasının tərkibinə daxil olur.
Müasir Dəməşq
redaktəMüasir Dəməşq Barada çayının hər iki sahilində Qasyon dağının ətəklərində yerləşıb.Dəniz səviyyəsindən təxminən 700 m hündürlükdə yerləşib. Qədim şəhərlər kimi Dəməşqin də köhnə və yeni hissələri mövcuddur. Şəhərin yeni tikililəri çox olduğundan şəhər daha çox avropa görkəmini xatırladır amma bütün yeni tikililər ərəb memarlıq üslubunu saxlayır. Dəməşqin qədim hissəsi (mədinə)yaxşı mühafizə olunmuş qala divarı ilə əhatə olunub. Şəhərin qədim girişləri olan Bab Tumə, Bab Şərqi Bab Hərir və Bab əs-Səlam darvazaları indiyədək qorunub saxlanmışdır. Şəhərin köhnə hissəsində onlarca qədim bina və tarixi abidələr var.
Səlahəddin Əyyubinin qəbri də məhz Dəməşq şəhərindədir. Dünya üzrə tanınmış Həmidiyyə bazarı və Ğuta vadi də Dəməşqdə yerləşir. Dəməşq poladı dünyada adnan sayılır.1994 - cu ildə aparılmış siyahıya almanın açıqlanmış yekunlarına əsasən əhalisi 1.394.322 nəfərdir .[2]
Dəməşq şəhərinin ərazisi 105 km² , əhalisi isə 1 yanvar 2008-ci il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən 1.684 milyon nəfərdir .[3] Şəhər əhalisinin 90% ərəblər təşkil edir. Ərəblərdən savayı şəhərdə türk, kürd və avropa məhəllələri də mövcuddur. Şəhərdə irili-xırdalı 300-dən artıq Məscid mövcuddur. Şəhər əhalisinin 100000 çox vətəndaşı pravoslav və ya katolik xristianlardır.
Abidələr
redaktə
Böyük Məscid olan Əməvi Məscidini şəhərin simvolu adlandırmaq olar. Məsciddə 4 minarə mövcuddur. Məscidin Minarələrindən biri İsa peyğəmbərin adını daşıyır məhz inanclara görə İsa peyğəmbər həmin Minarədən göydən yerə enəcəkdir. Məhəmməd əleyhissəlamın adını daşıyan minarə isə 1184-cü ildə inşa olunub. Bundan savayı Məsciddə Zəkəriyya peyğəmbərin oğlu Yəhya peyğəmbərin qəbrini də göstərmək olar.
Türk vali Əsəd Paşa əl-Əzm 1750-ci ildə tikdirdiyi və onun şərəfinə Əl-Əzm sarayı şəhərin yaraşığı adlandırmaq olar.
İstinadlar
redaktə- ↑ Damascus Population 2023.
- ↑ "GeoHive: Global Statistics". 2009-06-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-20.
- ↑ Syrian Arab Republic Office Of Prime Minister Arxivləşdirilib 2009-08-09 at the Wayback Machine - Other Statistics - Syrian population distribution by sex & governorates , according to civil registration records in 1/1/2008(000)