Şibukava Şunkay

Şibukava Şunkay və ya Şibukava Harumi (渋川 春海?, 27 dekabr 1639, Kioto[d]1 noyabr 1715 və ya 6 oktyabr 1715[1], Edo[d])Yaponiya astronomu, təqvim alimi, qo oyunçusu və samurayı. Atasının adı olan Yasui Santetsu (安井 算哲?) ilə tanınmış,[2] lakin özünə Şibukava Sakuzaemon adını da götürmüşdür.[3] O, təqvim hazırlayan ilk yapon alimdir.[4]

Şibukava Şunkay
yap. 渋川春海
Doğum tarixi 27 dekabr 1639(1639-12-27)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1 noyabr 1715(1715-11-01) (75 yaşında) və ya 6 oktyabr 1715(1715-10-06)[1] (75 yaşında)
Vəfat yeri
Fəaliyyəti astronom
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İlk illəri və karyerası

redaktə

Şibukava 1639-cu ildə Yaponiyanın Kioto şəhərində yaşayan Yasui ailəsində doğulmuşdur.[4] Atası peşəkar qo oyunçusu idi.[4] Uşaq olanda Rokuzo adı ilə çağırılmışdır.[4] Atasının 1652-ci ildəki ölümündən sonra qo oyununu peşəsi kimi qəbul etmiş və atasının Santestu adını götürmüşdür.[4]

O, gənc yaşlarından etibarən astronomiya və təqvim elmi sahəsində bacarıqlarını nümayiş etdirməyə başlamışdır.[4] Ansay Yamazakidən konfusiçilikşintozim dərsləri, Cyunşo Matsuda, Tayfuku AbeQentey Okanoydan təqvim elmi dərsləri almışdır.[3][4]

Şibukava həyatının böyük hissəsini Edo şəhərində keçirsə də, qo oynamadığı vaxtlar Kiotoda olmuşdur.[4] Mito əyalətinin daymyosu Mitsukuni TokuqavaAyzu əyalətindən Masayuki Hoşina onu mühazirə verməyə dəvət etmişdirlər.[4] Hoşina Şibukavanı şoquna təqvim islahatı üçün ən münasib şəxs kimi göstərmişdir.[4] Şibukava 1864-cü ildə Astronomiya bürosuna qəbul edilmişdir.[4] 1686-cı ildə iqamətgahını Edo şəhərinə köçürmüş, 1692-ci ildə samuray olmuşdur.[4] 1702-ci ildə Yasui ailəsinin orijinal soyadı olan Şibukava soyadını qəbul etmişdir.[4]

Şibukava 1715-ci ildə Edo şəhərində ölmüşdür.[4] Qəbri Tokionun Şinaqava xüsusi rayonundakı Tokay Zen məbədində yerləşir.[4]

Elmi töhfələri

redaktə

Şibukava bir neçə illik müşahidələrindən sonra Yaponiyada 800 ildən çox istifadə olunmuş Çin təqvimi olan Süanmin təqvimində Ay tutulması tarixlərinin səhv olduğunu və digər xətaları kəşf etmişdir.[3][2] O, müəllimi Tayfuku Abe ilə birlikdə Yuan sülaləsinin təqvimi əsasında Cokyo təqvimini hazırlamış[3] və Yaponiyada təqvim islahatını dəstəkləmişdir.[4] Bu təqvim 1685-ci ildə Tokuqava şoqunluğu tərəfindən rəsmi olaraq qəbul edilmiş və 1755-ci ilə qədər istifadə edilmişdir.[4]

Şibukava "Nihon Çoreki" adlı işini (azərb. "Yaponiyanın uzun təqvimi"‎) tərtib etmiş,[3] Mitsukuni Tokuqava üçün qlobus hazırlamışdır.[3] O, "Tenşo Retsuci no Zu" (1670), "Tenmon Bunya no Zu" (1677) və "Tenşo Seyşo Zu" (1699) kimi ulduz xəritələrinin müəllifi olmuşdur.[4] Oğlu Hisatadanın adı ilə nəşr olunmuş "Tenşo Seyşo Zu" əsərində ənənəvi Çin ulduz xəritəsində olmayan yeni bürcləri göstərmişdir.[2][4]

Populyar mədəniyyətdə

redaktə

2012-ci ildə rejissor Yociro Takita tərəfindən çəkilmiş "Yerdə və göydə dərindüşüncəlilik" filmi Şibukava Şunkayın həyatından bəhs edir. Filmdə astronomu Cuniçi Okada canlandırmışdır.[5]

İstinadlar

redaktə
  1. 1 2 Library of Congress Authorities (ing.). Library of Congress.
  2. 1 2 3 Kodansha Encyclopedia of Japan
  3. 1 2 3 4 5 6 The Japan Biographical Encyclopedia & Who's Who
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Biographical Encyclopedia of Astronomers
  5. Schilling, Mark. "Tenchi Meisatsu (Tenchi: The Samurai Astronomer)". The Japan Times. 14 sentyabr 2012. 2022-09-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-18.

Ədəbiyyat

redaktə