Şixabudin Mikayılov
Şixabudin İlyasoviç Mikayılov (5 (17) dekabr 1899 və ya 1899[1] – 2 noyabr 1964 və ya 1964[1], Mahaçqala[2][2]) — Avar filoloqu, dilçi, leksikoloq, avar dialektlərinin tədqiqatçısı, şair, filologiya elmləri doktoru, professor.
| Şixabudin Mikayılov | |
|---|---|
| Şixabudin İlyasoviç Mikayılov | |
| Doğum tarixi | 5 (17) dekabr 1899 və ya 1899[1] |
| Vəfat tarixi | 2 noyabr 1964 və ya 1964[1] |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 Rusiya imperiyası SSRİ |
| Elm sahəsi | filologiya |
| Elmi dərəcəsi | filologiya elmləri doktoru |
| Elmi adı | professor |
| Alma-mater | Dağıstan Dövlət Pedaqoji Universiteti |
| Təhsili | |
| Tanınır | tərcüməçi, dramaturq, yazıçı, ədəbiyyatşünas |
| Mükafatları |
 |
Dağıstanda filologiya elminin banilərindən biridir.[3].
Həyatı
redaktəO, 1899-cu il dekabrın 5-də Dağıstan rayonunun Aşağı Karanay kəndində (indiki Dağıstanın Buynaksk rayonunda) anadan olub. Uşaqlıq və yeniyetməlik illəri Temir-xan-Şurada keçib, 1918-ci ildə burada real məktəbi bitirib.[2]
1918-ci ildən Dağıstan süvari alayında kursant kimi xidmət etmişdir; 1918-ci ilin sonunda bolşeviklərin tərəfinə keçdi. Partizan dəstəsinin adyutantı, sonra eskadron komandiri 1921-ci ilə qədər Dağıstanda Anton Denikinin və Nəcməddin Qotsinskinin dəstələrinə qarşı döyüşmüşdür. Sonrakı illərdə Dağıstan MSSR NKVD-nin inzibati şöbəsinin müdiri; 1924–1931-ci illərdə Dağıstanın müxtəlif bölgələrində xalq hakimi, müstəntiq, prokuror olaraq çalışmışdır.[2]
1931-ci ildən "Yeni Qunib" qəzeti redaksiyasının katibi,[2] 1932-ci ildən Dağıstan Milli Mədəniyyət İnstitutunun elmi işçisi; eyni zamanda Dağıstan Dövlət Pedaqoji Universitetində təhsil alıb.[2] 1937-ci ildən Mərkəzi Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Millətlər İnstitutunda aspiranturanı bitirdikdən sonra Mərkəzi Elmi-Tədqiqat Dil və Yazı İnstitutunda işləmiş, eyni zamanda Şərq İşçilərinin Kommunist Universitetində avar dilindən dərs demişdir.[2]
1938-ci ildən ömrünün sonuna kimi Dağıstan Federal Araşdırmalar Mərkəzinin Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda (1950-ci illərdən — Dağıstan ədəbiyyatı sektorunun müdiri) işləmiş,[3][2][2] eyni zamanda Avar Pedaqoji Məktəbində (Buynaksk) avar dili və ədəbiyyatından dərs demişdir. Şixabudin Mikayılov Avar Dövlət Dram Teatrının direktoru da işləmişdir (1942).[2] 1951-ci ildə Rusiya Elmlər Akademiyasının Dilçilik Tədqiqatları İnstitutunun Federal Dövlət Elmləri İnstitutunda (Moskva) doktorantura təhsilinə yiyələnmişdir.[2]
Ədəbi fəaliyyəti
redaktəO, 1930-cu illərin əvvəllərində ilk əsərlərini: "Rak" ("Yer", ilk avar milli pyeslərindən biri, 1931/32), "Кьаrly" ("Pas", roman, 1933) yazır.[2]. 1950–1960-cı illərdə Dağıstan folklorunun problemlərinə, Dağıstan ədəbiyyatının qarşılıqlı təsirinə dair ədəbi əsərlərini çap etdirir.[2] Bir sıra tədqiqatları Zaqida Hacıyeva, Həmzət Çadasa, Rəsul Həmzətov yaradıcılığına həsr edilmişdir.[2]
O, klassik rus ədəbiyyatını avar dilinə, topladığı avar nağıllarını isə rus dilinə tərcümə etmişdir.[2]
Elmi fəaliyyəti
redaktəİlk elmi əsərini 1933-cü ildə nəşr etdirmişdir (Avar ədəbiyyatına qısa icmal // Avar ədəbi toplusu. — Mahaçqala, 1933). 1945-ci ildə Tiflisdə namizədlik ("Avar dilinin ləhcələri"),[2] 1960-cı ildə doktorluq ("Avar dialektologiyasına dair oçerklər" monoqrafiyası əsasında) dissertasiyasını müdafiə etmişdir.[2]
Proto-Avar dilinin bəzi xüsusiyyətləri üzrə araşdırmalar aparıb. O, avar dilinin dialektlərini (xüsusən, Batlux, Qarax) öyrənmiş, dialektoloji təsnifatını vermişdir. O, avar dilinin əlifbasını yaratmış, avar dili lüğətlərinin (orfoqrafiya,[4] terminoloji [4]) və məktəb dərsliklərinin, rus-avar (1951) lüğətlərinin müəllifidir.[2]
Seçilmiş əsərləri
redaktə- Мейланова, Унайзат Азизовна, Микаилов Ш. И. Очерки лезгинской диалектологии. — М.: Наука, 1964. — 416 с.
- Микаилов Ш. И. Очерки аварской диалектологии / Акад. наук СССР. Даг. филиал. Ин-т истории, языка и литературы. — М.; Л.: Изд-во Акад. наук СССР, 1959. — 511 с. — 1300 экз.
- Микаилов Ш. И. Сравнительно-историческая морфология аварских диалектов / Даг. филиал Акад. наук СССР. Ин-т истории, языка и литературы им. Гамзата Цадасы. — Махачкала : Б. и., 1964. — 171 с. — 1000 экз.
- Микаилов Ш. И. Сравнительно-историческая фонетика аварских диалектов / Даг. филиал АН СССР. Ин-т истории, языка и литературы им. Гамзата Цадаса. — Махачкала : Б. и., 1958. — 159 с. — 500 экз.
- Гаджиев М. М., Микаилов Ш. И. Научная сессия, посвященная вопросам нормализации дагестанских литературных языков (PDF) // Вопросы языкознания. № 3 (май — июнь). М. 1953. 159—162. 2015-04-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
Mükafatları
redaktə- "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni
- medallar
- Dağıstan MSSR əməkdar elm xadimi[2]
İstinadlar
redaktəƏdəbiyyat
redaktə- Микаилов Шихабудин Ильясович : 1899—1964 : Персональный указатель литературы. Махачкала: Б. и. Сост. К.Микаилов, Л.Седова; Ред. М.-С. Саидов. 1974.
- Алексеев М., Атаев Б. Аварский язык (PDF). М.: Academia. Отв. ред. М. М. Магомедханов. 1997. ISBN 5-87444-065-8.
- Библиография кавказских литератур (PDF). 1: Дагестанские языки. Тбилиси. Сост. и отв. ред: М. Е. Алексеев, В. И. Кикилашвили. 2013. ISBN 978-9941-0-6211-7. Arxiv surəti 29 may 2014 tarixindən Wayback Machine saytında
- Гаджиева М.. Учёные : Микаилов Шихабудин Ильясович // Аварцы : история, культура, традиции. Детям — о народах Дагестана. Махачкала: Эпоха. 2012.
Xarici keçidlər
redaktə- "Микаилов Шихабудин Ильясович (1899—1964)". Архивы РАН. İstifadə tarixi: 2016-03-17.