Əhmədullah Gülməhəmmədov
Əhmədullah Gülməhəmmədov (8 yanvar 1936 – 25 sentyabr 2015, Mahaçqala[1][2]) — Sovet və rus Qafqazşunas-dilçi mütəxəssisi, filologiya elmləri doktoru (1978), professor, Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının həqiqi üzvü (1997), Rusiya Federasiyasının əməkdar elm xadimi (1998) və Dağıstan Respublikası, Dağıstan Dövlət Universitetinin dilçilik ümumi və müqayisəli şöbənin müdiri, Rusiya Elmlər Akademiyası Dağıstan Elmi Mərkəzinin Təbiət Elmləri İnstitutunda Rusiya Federasiyası xalqlarının dilləri və ədəbiyyatı üzrə doktorluq dissertasiyalarının müdafiəsi şurasının sədr müavini, "Dağıstanda dilçilik" illik kitabının baş redaktoru[3].
| Əhmədullah Gülməhəmmədov | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 8 yanvar 1936 |
| Vəfat tarixi | 25 sentyabr 2015 (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | alim |
| Elmi dərəcəsi | |
Bioqrafiya
redaktə8 yanvar 1936-cı ildə Dağıstan Respublikasının Məhərrəmkənd rayonunun Muqerqan kəndində anadan olmuşdur. Muqerqan yeddi illik məktəbini fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra 1951-1954 -cü illərdə Bakı şəhərində Sovet Ticarət Texnikumunda oxuyur․ 1959-cu ildə Dağıstan Dövlət Universiteti tarix-filologiya fakültəsinin Rus-Dağıstan şöbəsini bitirib. 1959-1962-ci illərdə Sovet ordusu sıralarında xidmət etmişdir. 1962-1965-ci illərdə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat və Dilçilik İnstitutunun aspiranturasında oxuyub. 1967-ci ilin fevralında "Ləzgi dilinin Kutkaşen dialektləri" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını, 1978 -ci ildə "Ləzgi dilinin frazeologiyasının əsasları" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edir.
1966-1981-ci illərdə DDU-də rus dili kafedrasının laborantı, müəllimi, baş müəllimi, dosenti, professoru işləmişdir. 1979-1981-ci illərdə xarici tələbələr üçün rus dili kafedrasının müdiri, 1981-ci ildən 1988-ci ilə qədər - ümumi dilçilik və rus dilinin metodologiyası kafedrasının müdiri, 1988-2003-cü illərdə ümumi dilçilik kafedrasının müdiri və 2003-2008-ci illərdə DDU ümumi və müqayisəli dilçilik şöbəsinin müdiri olur. 1997-ci ildən nəşr olunan "Dağıstanda Dilçilik" illik dilçilik jurnalının baş redaktoru idi. 2008-2011-ci illərdə Rusiya Elmlər Akademiyası Dağıstan Elmi Mərkəzinin Təbiət Elmləri İnstitutunun leksikologiya və leksikoqrafiya şöbəsinə rəhbərlik etmişdir[4].
Oğlu - Gülməhəmməd Gülməhəmmədov filologiya elmləri namizədidir. O, Dağıstan Universitetinin Kizlyar filialının direktorudur[5].
Qızı - Gülzar Gülməhəmmədova İqtisad elmləri namizədi (2005), DDU-nin Maliyyə və kredit kafedrasının dosentidir. Dissertasiya mövzusu: "Çağdaş mərhələdə kiçik biznesin Vergitutma sistemində xüsusi rejimləri"[6]
Elmi fəaliyyət
redaktəGülməhəmmədovun monoqrafiyaları və frazeoloji lüğətləri dilçilikdə müstəqil bir istiqamət olaraq Dağıstanda frazeologiyanı meydana gətirir, ləzgi dilində ifadələr nəzəriyyəsini inkişaf etdirir. Frazeologiyadakı elmi məktəbi Rusiya Federasiyası Təhsil və Elm Nazirliyi tərəfindən təltif edilmişdir[7].
Leksikoqrafiyada bir yenilik, R. Maqamdarovla birlikdə tərtib etdiyi "Ləzgi dilində qadın" konsepsiyasıdır. Tərtib etdiyi Ləzgi dilinin lüğəti, Dağıstanda ilk izahlı lüğətdir. Bu lüğət dünya leksikoqrafiya praktikasında aktiv bir növ ayrılmaz lüğət yaratmaqda ilk təcrübələrdən biri hesab olunur. Onun əsərləri digər rus-milli lüğətlərin yaradılmasına zəmin yaradır.
"Türkiyədə ləzgilər: Dil, Yaşam, Tarix" kitabı yaxın və uzaq xaricdə inkişaf edən digər Dağıstan dillərini təsvir etmək üçün bir model olaraq xidmət edir.
Gülməhəmmədov rus dilinin və ümumi dilçiliyin sintaksisinə "frazeoloji birləşmələr" və "frazeoloji birləşmələrin növləri" anlayışlarını təqdim edir, bunlar artıq məlum olan "ifadələr" və "ifadələrin növləri" anlayışlarından fərqlənir.
Respublikada dilçilik elminin fəal təşkilatçısı olur. Universitetlərarası elmi-tematik məqalələr toplusu nəşr etdirmişdir. Belarus, Gürcüstan və Azərbaycandan olan alimlərin də qatıldığı müxtəlif növ bir çox elmi konfranslar təşkil edir. Müəllimlər üçün "Xarici dil olaraq rus dilinin tədrisi metodikası və psixologiyası sualları" seminarının proqramı, xarici tələbələr üçün metodik vəsaitlər nəşr etdirmişdir.
Türkiyədəki ləzgi diasporu ilə, Bakıdakı və Moskvadakı Ləzgi Mədəniyyət Mərkəzləri ilə sıx əlaqələr saxlamışdır.
Əhmədullah Gülməhəmmədov DDU Ümumi Dilçilik Bölməsinin qurucusu və fəaliyyətinin təşkilatçısıdır. Universitetdəki ümumi dilçilik fənləri dövrü üçün demək olar ki, bütün elmi-metodiki, tədris və metodiki məhsullar onun gəlişi ilə bağlıdır. İş proqramları tərtib etmiş, universitetlərin filologiya fakültələrinin tələbələri üçün tədris-metodiki və elmi-metodiki vəsaitlər nəşr etdirmişdir.
İstinadlar
redaktə- ↑ "Ушел из жизни Ахмедулах Гюльмагомедович Гюльмагомедов". www.dgu.ru. 2021-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-26.
- ↑ "Ушел из жизни Ахмедуллах Гюльмагомедов". ФЛНКА - Официальный сайт (rus). 2021-06-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-26.
- ↑ "Ахмедуллах Гюльмагомедов — Заслуженный деятель науки РФ". Яндекс Дзен | Блогерская платформа (rus). 2021-05-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-26.
- ↑ "Вечер памяти известного дагестанского лингвиста Ахмедуллы Гюльмагомедова прошел в Махачкале". Информационный портал РИА "Дагестан". 2021-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-26.
- ↑ "Гюльмагомед Гюльмагомедов — доцент ДГУ". Яндекс Дзен | Блогерская платформа (rus). 2021-05-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-26.
- ↑ "Гюльзар Гюльмагомедова — доцент ДГУ". Яндекс Дзен | Блогерская платформа (rus). 2021-05-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-26.
- ↑ "ПАМЯТИ А.Г. ГЮЛЬМАГОМЕДОВА" (PDF). 2020-06-22 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-10-02.