Əkka
Əkka (ivr. עכו, ərəb. عكا), Akra, Sen-Jen d’Akr (Avropa dillərində: Acre, St. Jean d’Acre) — İsrailin qərb sahilində olan önəmli bir şəhər.
| Əkka | |||
|---|---|---|---|
| עַכּוֹ عكّا | |||
 | |||
|
|||
| 32°55′34″ şm. e. 35°05′02″ ş. u.HGYO | |||
| Ölkə | |||
| Tarixi və coğrafiyası | |||
| Əsası qoyulub | e.ə. 1500 | ||
| Sahəsi |
|
||
| Mərkəzin hündürlüyü | 10 m | ||
| Əhalisi | |||
| Əhalisi |
|
||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||
| Telefon kodu | 972 4 | ||
| Digər | |||
| akko.org.il | |||
|
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Tarixi
redaktəBugün İsrail dövləti sərhəd-sınırları içində yer alan Əkka şəhəri, Hayfa körfəzinin (qədimdən Əkka körfəzi) şimalında ehtimalən miladdan öncə III minil içində qurulmuşdur. Cənubunda olan Hayfaya 15 km. uzaqlıqdadır.
Əhd-i Ətiqdə Akko adıyla keçən şəhərə Qədim Misirlilər kr, yunanlar Ptolemais, Fransızlar Acre adını vermişdilər. Əkka Xəlifə Ömər zamanında 636-cı ildə Şürahbil ibn Həsənə tərəfindən fəth edildi. Daha sonra Bizanslılarla aparılan savaşlar sırasında xaraba qoyuldusa da Xəlifə Müaviyə zamanında yenidən inşa edildi. Müaviyə Suriya valisi ikən (640), bölgədə olan Bizansdan qalma qədim limanları təmir edərək gəmi inşasına uyğun hala gətirtti və beləcə Əkka o dövrdə İskəndəriyədən sonra gəmi inşasına uyğun ikinci büyük tərsanə oldu. Ayrıca Əkka limanı müsəlmanların Aralıq dənizindəki ilk dəniz səfərləri üçün donanma bazası olaraq da işləndi. 649-cu ildə Kiprə, 654-cü ildə Rodosa düzənlənən səfərlər Əkkadan başladıldı.
Əməvilər dövründə önəmli bir liman halına gələn şəhərdə Əhməd ibn Tolun böyük dalğaqıranlar düzəltdirdi. X əsrin ortalarında Ağşidilərin, 969-cu ildən etibarən də Fatimilərin əlinə keçən şəhər, Fatimilər dönəmində bölgədə fəaliyət göstərməyə başlayan Türkmənlər və Səlcuqlular tərəfindən hücuma məruz qaldı. 1074-cü ildə Səlcuqlu əmirlərindən Şöklü buranı ələ keçirdi. 1087-ci ildən sonra isə şəhər yenidən Fatimilərin idarəsinə daxil oldu.
Səlib yürüşləri Əkkanın tarixində yeni bir dönəmin başlangıcı oldu. Bu önəmli liman şəhri 1104-cü ildə, [Birinci səlib yürüşü[]] komandanlarından Qüds Xaçlı krallığının qurucusu I Baudouin (1100–1118) tərəfindən ələ keçirilərək xristianların hərəkət bazası halına gətirildi. Bu dönəmlərdə saysız kəndləri, böyük və əmniyətli limanı, çox saylı və dəyişik mənşəli əhalisi ilə geniş bir şəhər olaraq tərif edilən və bölgənin ən böyük ticari mərkəzi olan Əkka, 9 iyul 1187-ci ildə Səlahəddin Əyyubi tərəfindən zəbt edildi. Qüdsü geri alma yolunda xristianlar için böyük bir əngəl təşkil edən strateji önəmə sahib Əkka qalası III Xaçlı Səfəri sırasında bir xaçlı qüvvəsi tərəfindən mühasirə edildi. Şiddətli çarpışmalar sonunda qalanı müdafiə edənlər təslim oldu və şəhər Henri də Champagnenin idarəsinə verildi (1191). Beləcə uzun müddət Fələstindəki Xaçlı krallığının mərkəzi olan Əkka, 1229-cu ildən sonra böyük cəngavər (Rıtsar, Şövalye) cəmiyyətlərindən bilxassə St. Jean şövalyelərinin qərargahı halına gəldi və bu səbəblə St. Jean dAcrə adıyla anılmağa başladı. 1291-ci ildə Məmlük sultanı əl-Məlikül-Əşrəf (1290–1293) xaçlıların Fələstindəki hakimiyətinə son verincə Əkkanı da zəbt etdi.
Məşhur sufi alimi Muhyiddin ibn Ərəbi özünün "Futuhati Mekkiye" əsərində Əkka şəhərini İslamın vəd olunmuşu Mehdinin vəzirlərinin həlak yeri kimi göstərmişdir.
Osmanlı dövrü
redaktə
Yavuz Sultan Səlim zamanında Suriya ilə birlikdə Osmanlı torpaqlarına qatılan Əkkada Qanuninin izni ilə Fransızlar bir ticarət mərkəzi qurdular.
Osmanlı hakimiyətində Əkka, Safəd livasına bağlı bir nahiyə mərkəzi idi. XVI əsr təhrir dəftərlərinə görə Əkka nahiyəsi sərhəd-sınırları içində altmış qədər kənd vardı. Dəftərlərdə Əkka kənd olaraq qeyd edilmiş olub bölgənin idari və şəriət işlərinə baxan qazı da burada otururdu. XVI əsrin əvvəllərində Əkkanın mərkəz əhalisi təxminən 115–120 nəfərdən ibarət idi;[2] XVI əsrin ikinci yarısında isə 280–300 arasında dəyişməkdəydi.[3] Bu əsrdə, zaman-zaman üsyan edən bəzi Ərəb qəbilələrinin hücumlarına məruz qalmaqla birlikdə Əkka limanı önəmini mühafizə edərək ticari özəlliyini qorudu. Liman gəliri XVI əsrin başında 500 ağca ikən bu əsrin ikinci yarısında 2000 ağcaya yüksəldi. Ayrıca şəhərin çevrəsində özəlliklə pambıq əkinçiliyi, bunun nəticəsi olaraq da pambıq sanəyesi və ticarəti önəm qazandı. Əkkadan əldə edilən vergi gəlirlərinin yarı hissəsi öncələri Halilürrəhman vəqfinə aid ikən daha sonra Qüdsdəki Ribatülmənsur vəqfinə verildi. Bu dövrlərdə şəhər qalası məmur durumda olub, civarındaki bəzi kəndlərin vergi gəlirləri, qala bürcləri ilə toplarının təmiri və əskikliklərin gidərilməsi şərti ilə qala muhafızlarına tapşırılmışdı.
Əkkada həmçinin Bəhai Dininin peyğəmbəri Bəhaullahın məqbərəsi yerləşir. O, Osmanlı sultanı Əbdül-Əzizin dövründə 1868-ci ildə bura sürgün olunmuş və həyatının sonunadək burada yaşamışdır.
Əhalisi
redaktə1982-ci ildə 139.100 nəfər olan əhalisi, dəyişik din və məzhəblərə mənsub insanlardan ibarətdir.
İstinadlar
redaktə- ↑ Šnatôn statîstî le-Yisra'el (çd.). (untranslated). burax. 70. ISSN 0081-4679
- ↑ BA, TD, nr. 427, s. 110–111
- ↑ BA, TD, nr. 300, s. 234–235; nr. 1038, s. 95; nr. 559, s. 277–278