Əli bəy Aşurbəyov
Əli bəy Teymur bəy oğlu Aşurbəyov (1878, Bakı – 1940, Bakı) — Aşurbəyovlar nəslinin nümayəndəsi, məşhur Azərbaycan xeyriyyəçisi və milyonçusu. O, şəxsi vəsaiti hesabına Cümə məscidini tikdirmişdir.
| Əli bəy Aşurbəyov | |
|---|---|
| Əli bəy Teymur bəy oğlu Aşurbəyov | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı, Bakı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vətəndaşlığı |
Rusiya imperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası |
| Atası | Teymur bəy Aşurbəyov |
| Milliyyəti | Azərbaycanlı |
| Dini | İslam |
| Fəaliyyəti | Neft istehsalı və satışı |
| Tanınır | Xeyriyyə və biznes sahəsindəki işlərinə görə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəAiləsi
redaktəAtası Teymur bəy Qara bəy oğlu Aşurbəyov (1834 – 1908) Aşurbəyovlar nəslinin əsasını qoymuş Aşur xanın oğlu Hacı İmamverdi bəyin nəvəsi idi. Anasının adı Tutu xanım olmuşdur. Tutu xanım (1846-1930-cu illərin əvvəlləri) zabratlı və Məşədi Ələsgər Hacı Cəfər oğlunun qızı idi. Əli bəyin qardaşı Bala bəy Sara Aşurbəylinin atasıdır.[1]
Fəaliyyəti
redaktəAtası Teymur bəy irsi olaraq aldığı torpaqlardan çıxan neft sayəsində milyonçu idi. Bu zaman əsası qoyulmuş "Aşurbəyov və qardaşları" şirkəti Bakıda ən gəlirli müəssisələrdən birinə çevrilmişdi. Şirkətin uğurlarından biri də o idi ki, Teymur bəy digərlərindən fərqli olaraq torpaqlarını icarəyə verməmiş, bunun əvəzinə özü torpaqdan neft çıxarılması işini təşkil etmişdi. Ondan sonra oğlanları bu işi davam etdirmişdilər. Əli bəy və qardaşı tədricən nefti uğrunda güclənən rəqabətlə əlaqədar tez-tez meydana çıxan münaqişələrin ən nüfuzlu arbitrləri olmuşdular. Onların yaratdığı “Əli bəy və Bala bəy Aşurbəyov qardaşları” şirkəti isə Bakının ən inkişaf etmiş neft şirkətlərindən biri idi. Şirkətin mədənləri Sabunçu və Zabrat kəndləri yaxınlığında yerləşirdi. Uzun illər Aşurbəyov mədənlərinin müdiri işləmiş dağ mühəndisi Lann sonralar Estoniyanın mədənçıxarma sənayesi naziri olmuşdur.[2]
Mart soyqırımı zamanı
redaktəMart soyqırımı zamanı Əli bəy xaricdə səfərdə idi. Hadisələr başlayan zaman Aşurbəyovlar yaşadıqları malikanəni boşaldaraq Sabunçu kəndinə köçmüşdülər. Ailəyə məxsus imarəti talandan Bala bəyin qızlarının fransız müəlliməsi madmuazel Qreylo xilas edib. Sara Aşurbəyova xatirələrində yazır ki, Qreylo binanın giriş qapısında Fransa bayrağı asmaqla və özünü fransız əsilzadəsi kimi təqdim etməklə Bala bəyin mənzilini və binanın bir çox hissəsini daşnak və bolşeviklərdən qoruya bilmişdi. Lakin daşnak və bolşeviklər binanın arxa tərəfindən Əli bəyin yaşadığı hissəyə daxil olmuş, onun evini talan etmiş və yandırmışdılar.[3]
Aprel işğalından sonra
redaktəAprel işğalından sonra Azərbaycanda neft sənayesinin milliləşdirilməsinə başlanılır. Bu zaman ailə mülklərinin və şirkətlərinin əlindən alınması ilə birlikdə, bir müddətdən sonra Əli bəyin özü də həbs edilir və Moskvada "Lyubanka" türməsində saxlanılır.. Yalnız qardaşı Bala bəyin həyat yoldaşı İsmət xanımın uzaq qohumu olan Nəriman Nərimanovun sayəsində onu azadlığa buraxırlar. Tezliklə Bala bəy də ailəsi ilə birlikdə Türkiyəyə köçməyə məcbur olur. Bala bəy Yeni İqtisadi Siyasət dövründə yenidən Bakıya geri dönsə də, 1935-ci ildə həbs edilir və 1937-ci ildə sürgündə olduğu Qazaxıstanda güllələnir. Bundan təsirlənən Əli bəy də 1940-cı ildə ürək tutmasından vəfat edir.[2][3]
Həmçinin Bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ "Теймур-бек Кара-бек оглы". www.sara-ashurbeyli.info. 5 yanvar 2009. 9 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 dekabr 2024.
- ↑ 1 2 "Bakının neftxudaları - Aşurbəyovlar ailəsi". modern.az. 5 fevral 2024. 3 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 dekabr 2024.
- ↑ 1 2 "Bakının memarlıq incisi: Aşurbəyovlar malikanəsi". Zaman. 30 oktyabr 2013. İstifadə tarixi: 19 dekabr 2024.