Əsəd Oktay
Doktor Əsəd Oktay, Əsəd bəy Oktay və ya Əsəd bəy Hacıyev (1885, Zinzal[d], Qafqaz diyarı – 25 iyun 1972) — Türkiyə Böyük Millət Məclisinin VII, VIII, IX çağırış millət vəkili, Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti Parlamentinin sədri.
| Əsəd Oktay | |
|---|---|
| Əsəd bəy Abdullah ağa oğlu Hacıyev | |
 | |
| 8 mart 1943 – 12 mart 1954 | |
| Seçki dairəsi | 1943 — Qars 1946 — Qars 1950 — Qars |
| Əvvəlki | Ömər Lütfi Küntay |
| Sonrakı | Turqut Göle |
| 17 yanvar 1919 – 13 aprel 1919 | |
| Əvvəlki | vəzifə təsis olundu |
| Sonrakı | vəzifə ləğv olundu |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1885 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 25 iyun 1972 |
| Partiya | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
|
|
|
| Təltifləri |
 |
.svg){kind=small}
Həyatı redaktə
Əsəd bəy Ərdəhanın Çıldır bölgəsində yerləşən Zinzal kəndində anadan olmuşdur.[1] Moskva Universiteti tibb fakültəsinin məzunudur. Daxili xəstəliklər üzərinə mütəxəssisdir. Oltu, Qars və Bakı xəstəxanalarında həkim olaraq çalışmışdır.
Əsəd bəy Qars Bələdiyyə həkimi, Qars Məmləkət Xəstəxanası daxili xəstəliklər mütəxəssisi və başhəkimi olaraq da çalışmışdır. Hökumət təbibliyi də etmişdir.
Əsəd bəy 25 iyun 1972-ci ildə 82 yaşında vəfat etmişdir.
Avtobioqrafiyası redaktə
Əsəd bəy özü haqqında belə yazmışdır:[2]
|
1885-ci ildə Çıldırın Zinzal kəndində dünyaya gəldim. Uşaqlığım və gəncliyim Çar Rusiyasında keçdi. O dövrdə Elviye-i Selâsedə ali təhsil alan tək mən idim. İbtidai təhsilimi Çıldırda və Tiflisdə aldım. Orta və tam orta təhsilimi isə Şimali Qafqazda, Stavropolda aldım. İrəvan liseyini birinciliklə, qızıl medalla bitərərək Moskva Universitetinin Tibb fakültəsinə qəbul edildim. 1917-ci ildə həkim olaraq məzun olanda Birinci Dünya müharibəsi davam edirdi. Öz millətimə və məmləkətimə xidmət imkanı tapa bilmək üçün Qafqaz cəbhəsinə təyinatımı etdirdim. Bu dönədə Rusyada inqilab baş verdi və Çarlıq devrildi. Tiflisdə Zaqafqaziya Seymi quruldu. Həmin dövrdə kimsəsiz uşaqları toplama və himayəyə alma ilə məşğul idim. Bakı İslam Xeyriyyə Cəmiyyətinin yardım fəaliyyətində vəzifə tutdum.
Rusların çəkilməsiylə Oltudakı hərbi ləvazimatları qoruma altına aldım və ordumuz gələndə sağlam şəkildə təslim verdim. O zamanlar hər millət təşkilatlanırdı. Bizdə yetişmiş münəvvər insan çox az idi. Bunun çətinliklərini yaşadıq. Məsələn, bir rus birliyi cəbhəxanasını bizə vermək istəyirdi, amma bunu ala biləcək adamımız yox idi! Digər tərəfdən ermənilər hər şeyə əl qoyur və sürətlə təşkilatlanaraq bölgəni basğı altında tuturdular. Əsəd Oktay
|
|
Ailəsi redaktə
Evli olmuşdur, 7 uşağı var idi.
İctimai-siyasi fəaliyyəti redaktə
Cənub-Qərbi Qafqaz redaktə
5 noyabrda Kağızmanlı Əli Rza bəy, Qarslı Sarı Xəliloğlu Nuhlis, Orenburqlu Tevhiddin bəy Mamlıoğlu, Emin ağa Acalov və Fəxrəddin bəy Piroğlu rəhbərliyində Qars İslam Şurası qurulmuşdur.[3]
14 noyabr 1918-ci ildə Qarsda, indiki Atatürk prospektində yerləşən bələdiyyə binasının altındakı keçmiş Səhiyyə İdarəsinin binasında Birinci Qars Konqresi toplandı. Konqresdə Fəxrəddin bəy Piroğlu başçılığında 8 nəfərlik Müvəqəti Heyət, Emin ağa Acalovun rəhbərliyində isə Milli İslam Şurası Ümumi Mərkəzi qurulmuşdur.
30 noyabr 1918-ci ildə Qarsda keçirilən İkinci Qars Qurultayında Qars, Ərdəhan, Batumdan 60 nəfər təmsilçi iştirak etmişdir. Daha sonra müxtəlif bölgələrdən 10 nəfər daha iştirakçı qatılmışdır. Konqresdə Milli İslam Şurası Hökuməti quruldu.
7 yanvar 1919-cu ildə isə İkinci Ardahan Konqresi keçirilmişdir. Bu konqresi keçmiş konqresin 8 nəfərlik heyəti ilə yanaşı Milli Şura Hökumətinin 12 təmsilçi nümayəndəsi — Axalkələkdən Mehmed Əli bəy, Çıldıdan Doktor Əsəd bəy, Qarsdan İbrahim bəy Cahangirzadə və Həsən bəy Cahangirov, Oltudan Yusif Ziya bəy, Əhməd bəy Şakiroğlu, Mehmet Ramiz bəy, Olurdan Rüstəm bəy Hamşioğlu, Kağızmandan Əli Rza, Şörəyeldən Ağbabalı Hacıabbasoğlu və Kərbəlayi Məmməd bəy də qatılmışdır. Konqresdə Cənub-Qərbi Qafqaz Müvəqqəti Milli Hökumətini qurmaq üçün büyük konqres təşkil etmək, erməni-gürcü birləşmələrinə qarşı vuruşma, Batumda yayımlanan "Səda-yi Millət", Trabzondakı "İstiqbal", Ərzurumdakı "Albayraq" qəzetləri vasitəsilə məlumatlandırma və bir neə başqa qərar alınmışdır.[3]
17 yanvar 1919-cu il tarixində 131 nümayəndənin iştirakı ilə Böyük Qars Konqresi təşkil olundu. Konqres Doktor Əsəd bəyin rəhbərliyində topanmışdır. Konqresə Qars, Ərdəhan, Batum, Naxçıvan, Ordubad, Culfa, Axısqa, Axalkələkdən nümayəndələr gəlmişdir. Konqresdə Cənub-Qərbi Qafqaz Müvəqqəti Hökuməti elan olunmuşdur. 18 yanvar tarixində Batumdan gələn Uçaksa vəkilləri də hökumətə birləşmişdir. 25 mart 1919 tarixində hökumətin adı Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti adını almışdır[3] Həmin vaxtdan Cümhuriyyətin Parlamenti olan "Şura" işə başlamışdır. Parlamentin sədri Əsəd Oktay seçilmişdir. 27 mart tarixində parlament hökuməti təsdiq etmiş, hökumətin başçısı İbrahim bəy Cahangirzadə seçilmişdir. 10 nazirlik və 4 idarə təşkil olunmuşdur.
Türkiyə redaktə
13 aprel 1919-cu ildə Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinin ingilis ordusu tərəfindən dağıdılmasıyla Əsəd Oktay Qarsa keçmiş və orada fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin VII, VIII, IX çağırışlarının Qarsdan Cümhuriyyət Xalq Partiyası namizədi olaraq millət vəkili seçilmişdir.[4] O, üç çağırış ərzində 38 dəfə çıxış etmişdir.[5]
Əsəd bəy Türk Ocaqları Himayeyi-Etfal, Qızılay, Xalq Evi kimi qurumların da üzvü olmuşdur.
Mükafatları redaktə
- İstiqlal Medalı ilə təltif olunmuşdur.
Xatirəsi redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ "Elviye-i Selâse'nin Son Yılları - II" (PDF). Bizim Ahıska dergisi. 2016-01-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-08-23.
- ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2016-01-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-08-23.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 "Arxivlənmiş surət". 2021-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-23.
- ↑ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 31 oktyabr 2012. 9 Aralık 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. (#invalid_param_val)
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-23.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-23.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-23.