Əsma Sultan (I Əbdülhəmidin qızı)
Əsma Sultan (17 iyul 1778, Konstantinopol – 9 iyun 1848 və ya 4 iyun 1848, Konstantinopol) — 27. Osmanlı sultanı I Əbdülhəmidin qızlarındandır. Eyni illərdə yaşayan və III Əhmədin qızı olan bibisi Əsma Sultanla qarışdırılmaması üçün Kiçik Əsma Sultan olaraq anılır.[1]
| Əsma Sultan | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 17 iyul 1778 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 9 iyun 1848 (69 yaşında) və ya 4 iyun 1848 (69 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | əsilzadə |
| Atası | I Əbdülhəmid |
| Anası | Aişə Səniyəpərvər Sultan |
| Həyat yoldaşı | |
| Ailəsi | Osmanlı xanədanı |
Həyatı
redaktə17 iyul 1778-ci ildə cümə axşamı günü Topqapı sarayında dünyaya gəldi. Atası Osmanlı sultanı I Əbdülhəmid, anası isə onun xanımlarından Səniyəpərvər Sultandır. Adı atasının sevimli bacısı olan Böyük Əsma Sultanın şərəfinə qoyuldu. Saray ənənələrinə görə, padşahın doğulan hər bir övladı üçün günlərlə əyləncə mərasimləri keçirilirdi. Ancaq Sultan Əbdülhəmid viladət-i hümayun adlanan bu saray adətini sevmirdi və doğulan 24 övladından yalnız beşi üçün - Mehmed, Əhməd, Xədicə, Rabiyə, Əminə bu mərasimin keçirilməsinə icazə vermişdir. Əsma Sultanın dünyaya gəlişi isə digər bacı-qardaşları kimi təntənəli şəkildə qeyd edilmədi. Sarayın dəniz cəbhəsindən gün boyunca top atəşi açıldı və ertəsi gün mühüm dövlət adamları saraya gələrək padşahı təbrik etdilər.
Uşaqlıq illəri barədə yetərli məlumat yoxdur. Hələ 11 yaşında ikən atası vəfat etdi və əmisi III Səlimin taxta çıxmasıyla Əsma Sultan anası Səniyəpərvər Sultanla birlikdə Köhnə saraya göndərildi. Kiçik qardaşı Şahzadə Mustafa isə Topqapı sarayının Şimşirlik bölümünə alındı.
Avstriya və Rusiya ilə bağlanan sülh müqavilələri ilə sülhü təmin edən Sultan Səlim ilk öncə qardaşı qızı Əsma Sutanın evləndirməyə qərar verdi. Bəy namizədi olaraq seçilən baş çuxadar Hüseyn ağa ilk öncə vəzir rütbəsi aldı və 10 mart 1792-ci ildə kaptan-ı dərya təyin olundu. Təyinatıyla bağlı yazılan fərmanda eyni zamanda paşanın 14 yaşındakı Əsma Sultanla nişanlanması da elan olundu. Cütlüyün nigah mərasimi 29 may 1792-ci ildə, toy mərasimi isə 19 dekabr 1792-ci ildə baş tutdu. 3 gün davam edən toy mərasiminin ardından cütlük Əsma Sultanın Divanyolu səmtindəki sarayında yaşamağa başladı.
Ancaq bu nigahdan övladı olmayan cütlüyün evliliyi çox uzun çəkmədi. Evliliyi boyunca durmadan səfərlərə qatılan Hüseyn Paşa 6 noyabr 1803-cü ildə son səfərindən xəstə halda döndü. Vərəm xəstəliyinə tutulan Hüseyn Paşa bir ay sonra İstanbulda vəfat etdi və Əyyubsultandakı Mihrişah Validə Sultan türbəsi yanına dəfn olundu. Hələ 25 yaşında ikən dul qalan Əsma Sultan bir daha evlənmədi. Qalan illərini cariyələriylə gəzintilərə qatılmaq və dövlət idarəsinə müdaxilə etməklə keçirən Əsma Sultan fərqli geyimləri və dəbdəbəli həyat tərzi ilə fərqlənirdi. Bu səbəblə yəhudi bankirlərə xeyli borclanmışdı və onun bu xasiyyətindən anası Səniyəpərvər Sultan yazdığı məktublarda tez-tez şikayətlənirdi.
29 may 1807 tarixində III Səlim taxtdan endirildi və yerinə Əsma Sultanın qardaşı IV Mustafa keçdi. Ancaq IV Mustafa ancaq 1 il taxtda qala bildi. Yerinə Əsma Sultanın digər qardaşı II Mahmud taxta keçdi. Buna baxmayaraq Əsma Sultan IV Mustafanın taxta keçməsini istəyirdi. Hətta 15 noyabr 1808 tarixində başlayan ayaqlanmada barmağı olduğu iddia edilməkdədir.[2] Ancaq bu ayaqlanma bir nəticə verməmiş və II Mahmud taxtda qalmışdır. Yeniçərilər Sultan Mahmuda qarşı o qədər böyük nifrət bəsləyirdi ki, hətta Əsma Sultanın taxta keçməsinə belə razı idilər.
Vəfatı
redaktə1839 tarixində vəfat edən II Mahmud Əsma Sultanın istəyilə Çəmbərlidaşda yerləşən yay sarayı yaxınlığında dəfn edilmiş, 1848-ci ildə vəfat edən Əsma Sultan da eyni yerə dəfn edilmişdir. II Mahmud türbəsi olaraq tanınan bu türbəyə Sultan Əbdüləziz və II Əbdülhəmid də dəfn edilmişdir.[2]
Əsma Sultanın övladı olmamış, ancaq gələcəkdə Sultan Əbdülməcidlə evlənərək Sultan Əbdülhəmid dövründə validə sultan olan Rahimə Piristü Sultanı öz himayəsində böyütmüşdür.
Mənbə
redaktə- ↑ Sicil-i Osmani, Mehmet Süreyya Bey, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ISBN 975-333-038-3 İstanbul, 1996.
- ↑ 1 2 Yılmaz Öztuna, Hürrem Sultan, Ötüken Yayınları, 1978, İstanbul, Isbn=9754371415