Əxberdil Məhəmməd

Əxberdil Məhəmməd (avar. Ахбердилав МухIаммад , çeç. Ахьвердин Махьма) (1803, Xunzax24 iyun 1843) — İmam Şamilin generalı və müridi. Əvvəlki iki imamın Qazi Məhəmməd AvarHəmzət bəy Avarın ən yaxın yoldaşı. Avarıstanın və Kiçik Çeçenistanın naibi.

Əxberdil Məhəmməd
Doğum tarixi 1803
Doğum yeri
Vəfat tarixi 24 iyun 1843(1843-06-24)
Fəaliyyəti siyasətçi

Şamil sağlığında varisi olaraq rəsmən elan edilir. Şimali Qafqaz imamlığında İmam Şamildən sonra ikinci şəxs[1] və Şamilin "sağ əli" olaraq tanınır[2].

1839-cu ildə Axulqodakı məğlubiyyətdən sonra Kiçik Çeçenistana köçür, burada Kunak və dostu Naib İsa ilə birlikdə yaşayır. Onlar birlikdə basqınlara qoşulur[3].

Mənşəyi və ilkin illəri

redaktə

XIX əsrin əvvəllərində Avarıstanın Xunzax kəndində anadan olmuşdur. Milliyyətinə görə avardır. Bunu həm rus mənbələri, həm də digərləri iddia edir. Uşaqlığı və gəncliyi haqqında az şey məlumdur. Avarıstanda ona Axberdil Məhəmməd və ya Axberdilav, 19-cu əsrin rus mənbələrində Axberdı Maqoma kimi tanınır. Nikolay Dubrovin sözlərinə görə ağlı və ədaləti ilə seçilirdi.

Axberdil əla təhsil almış avar, ərəb, çeçen və qumuq dillərini mükəmməl bilirdi. Səid Arakan, Laçinilav kimi görkəmli ilahiyyatçılərdən təhsil alır, daha sonra isə ilk imam Qazi Məhəmmədlə birlikdə təhsil almışdır.

Qafqazda muridizmin yaranması ilə onun qızğın davamçısı olur. Dağıstan və Çeçenistanın ilk imamı Qazi-Məhəmmədin xütbələri ona güclü təsir göstərir. Axberdil Məhəmməd birinci imamın hərəkatına qatılır, ölümündən sonra ikinci imam Qəmzət-bəyin tərəfdarları arasında olur.

Ölümü

redaktə

Kiçik Çeçenistanda naib olaraq Axberdil Məhəmməd çeçenlər arasında çox hörmət qazanır. Axberdilav Çeçenistanın indiki Şatoyvski rayonunun Quş-Kert kəndində dəfn edilmişdir.

Ədəbiyyatda və kinoda

redaktə

Rəsul Həmzətov "Dördbarmaqдж əl" əsərini ona həsr etmişdir[4]. 2014-cü ilin aprel ayında "Naslediya" telekanalı naibin həyat və fəaliyyətindən bəhs edən Əxberdil Məhəmməd – İmam Şamilin varisi sənədli filmini nümayiş etdirir.

İstinadlar

redaktə