Əştərək

Əştərək
Əştərək
	Gerb
	40°18′ şm. e. 44°24′ ş. u.HGYO
Ölkə	Ermənistan;
Tarixi və coğrafiyası
İlk məlumat	IX əsr
Sahəsi	7,5 km²;
Mərkəzin hündürlüyü	1.110 ± 1 m
Saat qurşağı	UTC+04:00;
Əhalisi
Əhalisi	21.600 nəf. (2010);
Rəsmi dili	erməni dili;
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+374 (232)
Poçt indeksi	0201–0205
Digər
	ashtarak.am
	Xəritəni göstər/gizlə Əştərək
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əştərək, Aştarak — Ermənistan Respublikasında şəhər. İrəvan şəhərindən Şimal-Qərbdə, Abaran (dəyişdirilmiş adı Kasax) çayı sahilində, İrəvan-Gümrü şose yolunun üstündə yerləşir. 1963-cü ildən respublika tabeli şəhərdir. Əştərək rayonunun mərkəzidir.

Tarix

IV əsrlərdə Arşakilərin, VIII-X əsrlərdə ərəblərin, IX-XI əsrlərdə Şirak hakimiyyətinin tabeliyində Pəhləvilərin hökmranlığı altında olmuş, XI-XVI əsrlərdə Səlcuq türklərinin tabeliyində, XVI-XIX əsrlərdə İrəvan xanlığına tabe olan Karbibasar mahalının tərkibində olmuşdur. 1828-ci ildə rus işğalından sonra İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasının, sonra Eçmiədzin qəzasının tabeliyinə keçmişdir. İndi Ermənistan adlanan ərazidə sovet hökuməti qurulandan sonra 1929-cu illərdə rayonlaşdırma inzibati-ərazi bölgüsü yaradıldı. Əştərək 9 sentyabr 1930-cu ildə yaradılan rayonun adı oldu.

1590-cı ildə tərtib edilmiş «İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri»ndə Əştərək kimi^[2], 1728-ci il tarixdə tərtib edilmiş «İrəvan əyalətinin icmal dəftəri»ndə Karbi nahiyyəsinin tərkibində Aştarak^[3], Qafqazın 5 verstlik xəritəsində Əştərək (Aştarak) kimi^[4] qeyd edilmişdir. Danışıq dilində Həştərək formasında işlədilir.

Erməni alimləri Əştərək (Aştarak) toponiminin erməni dilində «qüllə» mənasında işlənən aştarak (qüllə) sözündən əmələ gəldiyi göstərirlər^[5]^[6]. Lakin bu, ermənilərin izahıdır və elmi həqiqətdən uzaqdır. Toponim türk dili materialları əsasında düzgün izah edilə bilir.

Əştərək toponimi türk dilində «yüksək dağ keçidi» mənasında işlənən aşu^[7] sözü ilə^[8]^[9] türk dilində «qırışıqlı dağ yüksəkliyi», «parçalanmış daş qırıntıları» (çınqıl) (многозубчатые вершины ломаные горные гребни изобилуюшие пиками), «uca, çoxdişli (daraq şəkilli) dağ» mənasında işlənən tarak sözündən^[10]^[11] əmələ gəlmişdir. Bu söz «dağ başında çılpaq qaya» mənasında Dağlıq Altayın toponimlərinin tərkibində tarakay formasında işlənir^[12]. Relyef əsasında yaranan mürəkkəb quruluşlu toponimdir.

Mənbə

Əziz Ələkbərli, "Qədim türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2
Həbib Rəhimoğlu. "Silinməz adlar, sağalmaz yaralar", Bakı, "Azərnəşr", 1997.
B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev. "Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti". Bakı, "Oğuz eli", 1998.
Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, «Gənclik», 1995.
[1] Arxivləşdirilib 2012-02-01 at the Wayback Machine

İstinadlar

↑ http://www.armstat.am/file/article/demos_10_2.pdf.
↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996. s.162
↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996. s.75
↑ Д. Д. Пагиревь. Алфавитный указатель кь пятиверстной картѣ Кавказскаго края, изданія Кавказскаго Военно–Топографическаго Отдѣла. Записки Кавказскаго отдѣла Императорскаго Русскаго Географическаго общества. Книжка XXX. Тифлись: Типографія К. П. Козловскаго, 1913. s.24
↑ Капанцян Гр. Историколингвистическое значение топо нимики древней Армении, Ереван, Издательство Государственного Университета, 1940. s.81-82
↑ Hakopyan T.X., MəlikBaxşyan St.T., Barseğyan O.X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində). I c., AD, İrəvan, «İrəvan Universiteti», 1986. s.297
↑ >aş -İ.Bayramova görə
↑ Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов, М., «Мысль», 1984. s.61
↑ 23, s.115
↑ Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов, М., «Мысль», 1984. s.543
↑ 23, s.116
↑ Молчанова О.Т. Структурные типы тюркских топонимов Горного Алтая, Саратов, Издство Саратовского Университета, 1982. s.239

[_10c3ec4d07c83cd7-1] ttp://www.armstat.am/file/article/demos_10_2.pdf.

[2] İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996. s.162

[3] İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996. s.75

[4] Д. Д. Пагиревь. Алфавитный указатель кь пятиверстной картѣ Кавказскаго края, изданія Кавказскаго Военно–Топографическаго Отдѣла. Записки Кавказскаго отдѣла Императорскаго Русскаго Географическаго общества. Книжка XXX. Тифлись: Типографія К. П. Козловскаго, 1913. s.24

[5] Капанцян Гр. Историколингвистическое значение топо нимики древней Армении, Ереван, Издательство Государственного Университета, 1940. s.81-82

[6] Hakopyan T.X., MəlikBaxşyan St.T., Barseğyan O.X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində). I c., AD, İrəvan, «İrəvan Universiteti», 1986. s.297

[7] >aş -İ.Bayramova görə

[8] Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов, М., «Мысль», 1984. s.61

[9] 23, s.115

[10] Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов, М., «Мысль», 1984. s.543

[11] 23, s.116

[12] Молчанова О.Т. Структурные типы тюркских топонимов Горного Алтая, Саратов, Издство Саратовского Университета, 1982. s.239

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]