Aday üsyanı (qaz. Адай көтерілісі) — 1929-1932-ci illərdə baş vermiş Mangistauda yaşayan aday tayfasından olan qazax şaruaların üsyanı. Üsyana səbəb həddən artıq olan vergilər, insanların dini inanclarının təhqir olunması, məcburi kollektivləşdirmə nəticəsində mal qaranın kütləvi qırılması, bütün qazax aullarının yoxsullaşması və nəticədə yaranan aclıq idi. 1929-cu ildə ayrı ayrı yerlərdə başlamış üsyan 1930-cu ildə ümumi xarakter daşıyaraq bir mərkəzdən idarə olunmağa başlayırdı. Bokımaş Şolaulı (1931-ci ilin aprel ayında xan seçilib), Mirzəqali Tınımbaevin (1931-ci ilin iyun ayında döyüşdə həlak olub), Yerqali Kutteqenovun, M.Salpıkulının, Jumatay Hüseynovun və digərlərinin başçılığı ilə üsyançılar hökumət qüvvələri ilə şiddətli döyüşlər keçirirdilər. 1931-ci ilin may iyul aylarında üsyançılar 4 dəfə Fort Aleksandrovsk şəhərinə hücum etmişdilər. Silahlı mübarizə 1932-ci ilin ortalarına qədər davam edib. Üsyan yatırıldıqdan sonra üsyançılar, Türkmənistanda, Qaraqalpaqıstanda, Tacikistanda, İranƏfqanıstanda gizləndilər. Birləşmiş Dövlət Siyasi İdarəsi 800 nəfərdən artıq üsyançı mühakimə olundu.[1]

Aday üsyanı
Qazaxların üsyanları
Tarix 1929-1932-ci illər
Yeri Mangistau Qazaxıstan
Səbəbi Aclıq
Həddən artıq olan vergilər
Məcburi kollektivləşdirmə
İnsanların dini inanclarının təhqir olunması
Nəticəsi Üsyan bolşeviklər tərəfindən yatırılıb, 800 nəfər üsyançı mühakimə olunub.
Münaqişə tərəfləri

SSRİ SSRİ

Aday tayfası

Komandan(lar)

bilinmir

Bokımaş Şolaulı
Mirzəqali Tınımbaev
Yerqali Kutteqenov
M.Salpıkulı
Jumatay Hüseynov

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. Burkitbay Ayaqan. Qazaxıstan. Milli Ensiklopediya (PDF). I. Alma Ata. 2004. səh. 110. ISBN 9965-9389-9-7.