Aleksandr Deyneka

Aleksandr Aleksandroviç Deyneka (20.5.1899, Kursk – 12.6.1969, Moskva) — rus rəssamı, qrafik, heykəltaraş. SSRİ xalq rəssamı (1963), SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının həqiqi üzvü (1947; 1962–66-cı illərdə vitse-prezident).[2]

Aleksandr Deyneka
rus. Александр Александрович Дейнека
Doğum adı Aleksandr Aleksandroviç Deyneka
Doğum tarixi
Doğum yeri Kursk, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (70 yaşında)
Vəfat yeri Moskva, SSRİ
Dəfn yeri
Milliyyəti Rus
Vətəndaşlığı SSRİ SSRİ
Fəaliyyəti rəssam, plakatçı rəssam[d], pedaqoq, universitet müəllimi[d], heykəltaraş, illüstrasiyaçı[d], fotoqraf, qrafika ustası[d], müəllim
Təhsili Vxutemas
Janr Rəsm
Stil Sosializm realizmi
Tanınmış işləri Rəssam, qrafik, heykəltaraş
Üzvlüyü
Mükafatları Sosialist Əməyi Qəhrəmanı "SSRİ xalq rəssamı" fəxri adı "Lenin" mükafatı
"Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

redaktə

Lenin mükafatı laureatı (1964). Sosialist əməyi qəhrəmanı (1969) kimi mükafatları vardır. Xarkov rəssamlıq məktəbində təhsil almış (1915–17), Moskvada Ali Bədii-Texniki Emalatxanalarda(1920–25) V.A. Favorskinin tələbəsi olmuşdur. 1920-ci illərdə jurnal qrafikası (“Projektor” və s. jurnallar üçün), kitab illüstrasiyası (İ.A. Krılovun təmsillərinə,1922; A. Barbüsün “Od içində” kitabına,19271935), plakat, dəzgah qrafikası (“Sevastopol” seriyası, akvarel, quaş, 1932–1934, Dövlət Tretyakov Qalereyası və Dövlət Rus Muzeyi) sahəsində fəal işləmişdir.[2]

Yaradıcılığı

redaktə
 
A. Deyneka. “Sevastopolun müdafiəsi”. 1942. Dövlət Rus Muzeyi. Sankt-Peterburq.

Deyneka boyakarlıq əsərlərində erkən qrafik rəsmlərinin stilistika və tematikasını saxlamışdır. Onun rəsm və pannoları dövrün əlamətləri və ruhunu (kollektivləşdirmə, sənayeləşdirmə, hərbi tematika, ateist pafosu, yeni məişət), konstruktivizm və “yeni əşyaviliyə” yaxın üslubda əks etdirir (“Yeni sexlərin tikintisində”, 1926, Dövlət Tretyakov Qalereyası; “Toxucu qadınlar”, 1927, Dövlət Rus Muzeyi; “Petroqradın müdafiəsi”, 1928, RF Silahlı Qüvvələri Mərkəzi Muzeyi, Moskva). Deyneka aviasiya (“Havada”, 1932, Şəkil qalereyası, Kursk; “Gələcək təyyarəçilər”, 1938, Dövlət Tretyakov Qalereyası) və idman (“Top oyunu”, 1932; “Futbolçu”, 1934, hər ikisi Dövlət Tretyakov Qalereyasında) mövzusuna da böyük diqqət yetirmişdir.

Deynekanın 1930-cu illərdə yaratdığı məişət əsərləri, natürmort, portret və peyzajlarında lirizm nəzərə çarpır (“Ana”, 1932, Dövlət Tretyakov Qalereyası; “Qız kitab ilə”, 1934, Dövlət Rus Muzeyi). 1934–35 illərdə Fransa, İtaliya, ABŞ-da olmuş və səyahət təəssüratları əsasında bir sıra qrafik və boyakarlıqəsərləri yaratmışdır. “Sevastopolun müdafiəsi” (1942, Dövlət Rus Muzeyi) batal tablosu, “Moskva ətrafı. 1941-ci ilin noyabrı” (1941, Dövlət Tretyakov Qalereyası), “Yandırılmış kənd” (1942, Dövlət Rus Muzeyi) dramatik peyzajları, “Müharibə yolları” (1942, Dövlət Rus Muzeyi) və “Hərbi Moskva” (1946, Dövlət Tretyakov Qalereyası) qrafik seriyaları Böyük Vətən müharibəsinə həsr olunmuşdur Monumental dekorativ boyakarlığın görkəmli nümayəndəsi olan Deyneka ümumdünya sərgilərində sovet pavilyonları üçün panno işləmişdir (Paris, 1937, böyük qızıl medal; Brüssel, 1958, qızıl medal).

Moskva metropoliteninin “Mayakovski” (1938–39) stansiyasının plafonları, Novokuznetskaya (1943) stansiyalarının mozaikaları, Qurultaylar sarayının foyesindəki friz (1960–61) Deynekanın monumental dekorativ əsərlərindəndir. Deyneka, həmçinin teatr rəssamı (“Hamam”, V.V. Mayakovski, V.E. Meyerxold adlı teatrda, 1930, Moskva) və heykəltaraş (1939-cu ildən, tuncağacdan idman mövzusunda kompozisiya) kimi də işləmişdir. Deynekanın yaradıcılığı sovet incəsənətində sərt üslubun formalaşmasına böyük təsir göstərmişdir. Moskvada Poliqrafiya (1928–34), Rəssamlıq (1934–46 və 1957–63; 1940-cı ildən professor), Tətbiqi və Dekorativ-Tətbiqi. İncəsənət (1945–52, 1945–48-ci illərdə direktor) və Memarlıq institutlarında (1953–57) dərs demişdir. Deynekanın “Gənclik” (1961–62) əsəri Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində saxlanılır.[2]

Mükafatları

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. Rusca Vikipediya (rus.). 2001.
  2. 1 2 3 Deyneka// Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). — VI cild. Bakı, 2009. — Səh.: 514-515.

Xarici keçidlər

redaktə