Aleksandra Smirnova-İskəndər
Aleksandra Vasilyevna Smirnova-İskəndər (rus. Смирнова-Искандер, Александра Васильевна; 18 (30) noyabr 1896 – 2000, Sankt-Peterburq) — teatr rejissoru, Vsevolod Meyerholdun tələbəsi. Meyerholdun emalatxanası, mühasirəyə alınmış Leninqradın rəssamları haqqında xatirələrin, teatr haqqında “Yadımda qalanlar haqqında” xatirələr kitablarının müəllifi. Uşaq yazıçısı və tənqidçisi Vera Smirnovanın bacısı.[1]
| Aleksandra Smirnova-İskəndər | |
|---|---|
| rus. Смирнова-Искандер, Александра Васильевна | |
| Ləqəbi | Смирнова-Искандер |
| Doğum tarixi | 18 (30) noyabr 1896 |
| Doğum yeri | Solçino kəndi, Ryazan quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | 2000 |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ Rusiya |
| Milliyyəti | rus |
| Dini | xristianlıq (provoslav) |
| Fəaliyyəti | teatr rejissoru |
| Tanınır | Vsevolod Meyerholdun tələbəsi |
Həyatı
redaktəAleksandra Vasilyevna Smirnova 1896-cı ildə Ryazan quberniyasının Solçino kəndində kəndli ailəsində anadan olub.[2]
1898-ci ildə atası İmperator Rəssamlıq Akademiyasında komendant kimi işləməyə başlayanda Aleksandra anası ilə birlikdə Sankt-Peterburqa köçüb.[2]
1903-cü ildə atası Rus-Asiya Bankında işləmyə başladı və ailəni Yeni Margelana (hazırda Fərqanə; 1907-1924-cü illərdə şəhər Skobelev adlanırdı) köçürüb.[2]
1911-ci ildə Aleksandra Skobelevski adına qadın gimnaziyasını qızıl medalla bitirərək təhsilini Sankt-Peterburqa davam etdirməyə gedir. Bir il Psixonevrologiya İnstitutunda oxuyur, sonra təhsilini Bestujev adına Qadınlar üçün Ali Kurslarda davam etdirir.
1914-1917-ci illərdə Aleksandra və onun gələcək həyat yoldaşı, Rəssamlıq Akademiyasının tələbəsi Aleksey Maksimoviç Smirnov Borodinskaya küçəsindəki Vsevolod Meyerholdun studiyasında teatr sənəti üzrə təhsil alırlar.[2]
Smirnovların bütün sonrakı yaradıcılıq fəaliyyəti birlikdə davam edir. Cütlük birlikdə filmlər çəkir, tamaşalar səhnələşdirir və dərs deyirlər. Aleksandra özünə "İskəndər" səhnə adını təxəllüs kimi götürür. O bu adı gənclik vaxtlarında Fərqanədə yaşadığı vaxt özbək qonşularından almışdı.[2]
Yaradıcılıq fəaliyyəti
redaktə1917-ci ildə A.V.Smirnova əri ilə birlikdə “Rus Qızıl Seriyası” kimi tanınan səssiz filmlər istehsal edən P.Timan və F.Reynhardtın Moskva kino şirkətində işləyirlər. Həyat yoldaşı Aleksey Smirnovun rejjisor olduğu "Vəhşi ov" filmində Alexandra rejissorun köməkçisi olub. "Hesablaşma" filmində (Smirnovların ssenarisi əsasında) Aleksandra baş rolu ifa edib.[3]
1918-ci ildə Smirnovlar Kiyevdə çalışmağa başlayırlar. Sonrakı iyirmi il ərzində onların (qısa fasilələrlə) bütün fəaliyyətləri Ukrayna ilə bağlı olur. Onlar Kiyev kinofabrikində "Artistic Screen"də işləməyə başlayırlar.[3] Bir neçə il öz kino və dram kurslarını təşkil edib orda dərs deyirlər.
1923-1927-ci illərdə Aleksandra Smirnova əri ilə birlikdə Musiqi və Dram İnstitutunda çalışırlar. (hazırda - İ.K.Karpenko-Kari adına Kiyev Milli Teatr, Kino və Televiziya Universiteti).
1928-ci ildə Smirnovlar Odessa kinofabrikində işləyir və Oktyabr inqilabının onuncu ildönümü üçün Vladimir Mayakovskinin ssenarisi əsasında “Oktyabryuxov və Dekabryuxov” filmini səhnələşdirirlər.[3]
1918-1931-ci və 1934-1938-ci illərdə Smirnovlar Ukrayna teatrlarında rəssam və rejissor kimi çalışırlar. Les Kurbas ilə Ukraynanın "Berezil" teatr-studiyasında (hazırda Xarkov Dövlət Akademik Ukrayna Dram Teatrı), Yura Qnat ilə birgə İ.Franko adına teatrda (indiki İvan Franko adına Milli Akademik Dram Teatrı), Xarkovdakı Krasnozavodski Teatrında, Odessada Oktyabr inqilabı adına teatrda işləyirlər. 1926-cı ildən Smirnovlar Kiyev Fəhlə Teatrına, 1934-cü ildən isə Donetsk Musiqili Dram Teatrına rəhbərlik edirlər.
1938-ci ildə Smirnovlar Leninqrada qayıdırlar və Müasir Teatra rəhbərlik etməyə başlayırlar.
Müharibənin başlaması ilə Aleksey Maksimoviç Smirnov Kirov zavoduna işləməyə gedir. 1942-ci ilin yanvarında o, blokadanın yaratdığı aclığa və ağır şəraitə tam gətirməyərək vəfat edir. Aleksandra Vasilyevna Smirnova blokada boyu Leninqradda yaşayıb işləyirdi. O, bütün cəbhə teatrlarını birləşdirən Leninqrad Dövlət Səhnəsinin bədii rəhbəri idi. A.V.Smirnova müxtəlif janrlı rəssamlarla - vokalçılar, dram artistləri, əyləncəçilər, sirk ifaçıları, oxucular, bədii ifadə ustaları ilə işləyirdi. Sənətkarlardan ibarət komandalar hərbi hissələrə, xəstəxanalara, bomba sığınacaqlarına, döyüş gəmilərinə, çağırış məntəqələrinə gedib, mühasirədə olan şəhərin sakinləri qarşısında çıxış edirdilər. A.V.Smirnova çıxışlarından əvvəl qısa bir giriş sözü ilə çıxış edir və Sovet İnformasiya Bürosunun son hesabatlarını oxuyurdu.[4]
Müharibədən sonra A.V.Smirnova rejissorluq, ifaçı artistlər üçün proqramlar yaratmaqla məşğul olaraq, Ümumrusiya Teatr Cəmiyyətinin Leninqrad bölməsinin işində fəal iştirak edib. O, Vsevolod Meyerhold, Konstantin Stanislavski, Heinrich Neuhaus, Anna Axmatova və digər mədəniyyət xadimləri haqqında xatirələr yazıb.[4]
A.V.Smirnova-İskəndər 2000-ci ildə Sankt-Peterburqda 103 yaşında həyatının sonuna qədər aydın düşüncə, əla yaddaş və həyata marağı qoruyub saxlayaraq vəfat edib. Onun geniş yaradıcılıq arxivi Sankt-Peterburq Dövlət Teatr Kitabxanasında saxlanılır.
Ədəbiyyat
redaktə- Рудницкий К. Александра Васильевна Смирнова-Искандер и ее книга // А. В. Смирнова-Искандер. О тех, кого помню. — Л.
- Искусство, 1989. — С.3 — 8.
- Пуговкин А. Ровесница Серебряного века // Невское время. — 16 ноября 1996. — С.5.
- Бойцова Е. Послесловие // Вера Смирнова. Девочки. — СПб.: Речь, 2016. — С. 140—158.
İstinadlar
redaktə- ↑ Ф. 65. Смирнова-Искандер Александра Васильевна (1896–2000), режиссер
- ↑ 1 2 3 4 5 "Об Александре Васильевне Смирновой-Искандер". 2022-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-02.
- ↑ 1 2 3 "СМИРНОВА АЛЕКСАНДРА ВАСИЛЬЕВНА (II) Псевдоним А.Искандер". 2020-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-02.
- ↑ 1 2 "НАСЛЕДИЕ Живой свидетель". 2024-04-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-02.
Xarici keçidlər
redaktə- Об Александре Васильевне Смирновой-Искандер // Семейная мозаика. Сайт Татьяны Раутиан.
- Электронный каталог Санкт-Петербургской государственной Театральной библиотеки