Aleksey İnauri
Aleksey Nikolayeviç İnauri (gürc. ალექსი ნიკოლოზის ძე ინაური; 12 may 1908[1], Qori, Tiflis quberniyası – 23 iyun 1993[1], Tbilisi) — sovet hərbçisi və dövlət xadimi. 1954–1988-ci illərdə Gürcüstan SSR Nazirlər Soveti yanında DTK-nın sədri.[2] General-polkovnik (1967). Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1985).[3]
| Aleksey İnauri | |
|---|---|
| gürc. ალექსი ნიკოლოზის ძე ინაური | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | ალექსი ინაური |
| Doğum tarixi | 12 may 1908[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 23 iyun 1993[1] (85 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Partiya | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | general-polkovnik |
|
|
|
| Təltifləri |
                          |
Həyatı
redaktəAleksey Nikolayeviç İnauri 1908-ci il aprelin 29-da (yeni üslubla 12 may) Tiflis quberniyasının Qori şəhərində vaqon işçisi ailəsində anadan olub.
1924-cü ildən Aleksey fəhlə, 1925-ci ilin may ayından Qoridəki konserv zavodunda çəkicçi, 1926-cı ildən Tiflisdəki vaqon deposunda çəkicçi işləyib. 1926-cı ildə Qoridə axşam orta məktəbini bitirib, növbəti il Tiflisə köçüb.
1927-ci ilin avqustunda İnauri Qırmızı Ordu sıralarına çağırıldı. 1931-ci ildə o, Krasnodarda Şimali Qafqaz Dağ Millətləri Süvari Məktəbini bitirib. 1930-cu ilin mart-aprel aylarında oxuduğu müddətdə Qaraçay Muxtar Vilayətində antisovet qiyamının yatırılmasında iştirak edib.
Aleksey İnauri həmin ilin aprelində 16-cı süvari alayının (3-cü süvari diviziyası, Ukrayna Hərbi Dairəsi) taqım və eskadron komandiri, 1936-cı ilin oktyabrında isə alay məktəbinin rəisi vəzifəsinə təyin edilib. Həmin diviziyanın 14 və 16-cı süvari alayları, 1938-ci ilin dekabrında isə döyüş hissəsində həmin diviziyada süvari alayının komandir köməkçisi vəzifəsinə təyin edilib.
1932-ci ildə İnauri Sov. İKP(b) sıralarına daxil olub.
1941-ci ilin aprelindən mayor İnauri Kiyev Xüsusi Hərbi Dairəsinin eyni diviziyasının 99-cu süvari alayına komandirlik edib.[3]
Aleksey İnauri 1941-ci ilin iyunundan Böyük Vətən müharibəsində iştirak etmişdir. Onun döyüşdüyü alay və diviziya Cənub-Qərb Cəbhəsinin 6-cı Ordusunun 5-ci Süvari Korpusunun tərkibinə daxil idi. Aleksey İnauri Lvov-Çernovtsı, Kiyev, Sumı-Xarkov müdafiə əməliyyatlarının iştirakçısı olub.
1942-ci il yanvarın 16-dan iyulun 30-dək 34-cü süvari diviziyasına (5-ci süvari korpusu, 37-ci ordu, Cənub cəbhəsi) komandirlik edib. Polkovnik-leytenant İnaurinin komandanlığı altında diviziya 1942-ci ilin yanvarında Barvenkovo-Lozovskaya əməliyyatı zamanı fərqlənmiş, 1942-ci ilin yayında Voronej-Voroşilovqrad və Donbass müdafiə əməliyyatlarında, eləcə də Qafqaz uğrunda döyüşlərin müdafiə mərhələsində iştirak edib.
1942-ci ilin avqustunda 1-ci süvari diviziyasının (15-ci süvari korpusu, Zaqafqaziya cəbhəsi) komandiri təyin edilib. Diviziya İranda (qərargahı Təbriz şəhərində) yerləşirdi və Lend-liz ilə gələn yüklərin İran vasitəsilə SSRİ-yə çatdırılması üçün komunikasiya vasitələrini mühafizə edirdi.
1946-cı ilin fevralına qədər Aleksey Nikolayeviç İnauri 1-ci Süvari Diviziyasına komandirlik edib.[3]
Müharibədən sonra
redaktəAleksey İnauri 1948-ci ildə Kliment Voroşilov adına Ali Hərbi Akademiyasını bitirib. Həmin ilin aprel ayından 18-ci Mexanikləşdirilmiş Diviziyaya (9-cu Moto-Atıcı Korpusu, Almaniyadakı Sovet Qüvvələri Qrupu, 1951-ci ilin dekabrından — GSVG-dəki 9-cu Atıcı Korpusu) və 1953-cü ilin fevralından — 3-cü Dağ Atıcı Korpusuna (Prikarpatsky hərbi dairəsi) komandanlıq edib.
1953-cü ilin iyulunda Aleksey Nikolayeviç İnauri Gürcüstan SSR Daxili İşlər Naziri, 1954-cü ilin martında isə Gürcüstan SSR Nazirlər Soveti yanında DTK sədri (1978-ci ildən Gürcüstan SSR DTK) vəzifəsinə təyin edilib.
1953–1991-ci illərdə o, həyat yoldaşı və iki oğlu — sonralar MDBMİ-ni bitirmiş böyük Alik və Tbilisi Tibb İnstitutunu bitirmiş və Moskvada Burdenko Elmi-Tədqiqat İnstitutunda neyrocərrah kimi uğurla işləyən gənc Gia ilə Tbilisi şəhərində Karqanovskaya küçəsi boyunca "general evi" adlanan, sonra adı dəyişdirilərək Lev Kiaçeli küçəsində yaşayıb. İnauri ailəsi bütün qonşularla harmoniya içində təvazökar və təmtəraqsız yaşayıb. Oğullar öz mehribanlığı və ata və analarından aldıqları yaxşı tərbiyə ilə seçilirdilər. Böyük Vətən müharibəsinin qızğın vaxtlarında olmuş cəsur döyüşçü-süvari-topçu kimi Aleksey İnauri rəhbərlik etdiyi SSRİ dövründə xüsusi xidmət orqanlarının bilik və təcrübəsindən çox uzaq idi. Bununla belə, əla intuisiyaya və mülayim xarakterə malik olmaqla, o, tabeliyində olanların məhəbbətini və hörmətini qazanmağı bacardı və Gürcüstanda 35 ilə yaxın — 1954-cü ildən 1988-ci ilə qədər öz vəzifəsini tutan yeganə lider oldu. İnauri ailəsi Tibilisidə Sajaya küçəsində (indiki Leo Kiaçeli), 5/7-də yaşayıb.[4]
Gürcüstanın liderləri, o cümlədən Eduard Şevardnadze İnaurinin nümunəvi, açıq-aşkar təvazökar həyat tərzini görərək ondan qorxdular. Lakin öz vəzifələri və tabeliyində olan işçilər hesabına gizli şəkildə varlanmağa davam edirdilər. Gürcüstanda korrupsiya Şevardnadzenin dövründə V. P. Mjavanadzenin sonuncu korrupsiyada ifşa olunduğu dövrdə olduğundan daha da çiçəkləndi. İnauri o zamanlar varlanmaq istəyən böyük dövlət məmurları kütləsinin, hətta daha çox xalq arasında "Ağ tülkü" ləqəbini alan korupsiyaya bulaşmış Eduard Şevardnadzenin öhdəsindən gələ bilməyəcəyini başa düşərək neytral mövqe tutmuşdu.
SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 7 may 1985-ci il tarixli fərmanı ilə SSRİ-nin dövlət təhlükəsizliyinin təmin edilməsində böyük xidmətlərinə, Böyük Vətən müharibəsi illərində göstərdiyi şücaət və şücaətə görə general-polkovnik Aleksey Nikolayeviç İnauri ordeni ilə təltif edilmişdir. O, Lenin ordeni və Qızıl Ulduz medalı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına (No11530) layiq görülüb.[5]
1988-ci ilin dekabrında general-polkovnik Aleksey İnauri səhhətinə görə təqaüdə çıxıb. Gürcüstan SSR-dən 4–11-ci çağırış SSRİ Ali Soveti Millətlər Sovetinin deputatı (1954–1989) və Gürcüstan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin büro üzvü seçilib.
Aleksey Nikolayeviç İnauri 23 iyun 1993-cü ildə Tbilisidə vəfat edib. Lakin SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi veteranı İqor Peretruxinin dediyinə görə, A. N. İnauri qətlə yetirilib.[6] O, Tbilisidəki Saburtalo qəbiristanlığında həyat yoldaşının yanında dəfn olunub.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 Петров Н. В. Кто руководил органами госбезопасности: 1941—1954 (rus.). Мемориал, 2010. ISBN 966-95519-0-0
- ↑ Cherkashin, Victor & Feifer, Gregory (2005), Spy Handler: Memoir of a KGB Officer, p. 125. Basic Books, ISBN 0-465-00968-9.
- ↑ 1 2 3 "Aleksi Inauri". Герои страны ("Heroes of the Country") (in Russian)". 2021-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-20.
- ↑ "Все генералы Сталина. Том 59". 2021-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-27.
- ↑ Knight, Amy W. (1993), Beria: Stalin's First Lieutenant, pp. 214, 277. en:Princeton University Press, en:Princeton, New Jersey, ISBN 0-691-01093-5.
- ↑ Перетрухин И. К. Глава 6. // Агентурная кличка — Трианон. Воспоминания контрразведчика. Особая папка. Центрполиграф. 2000. ISBN 5-227-00942-2.
Ədəbiyyat
redaktə- Великая Отечественная. Комдивы [Текст] : военный биографический словарь : в 5 т. / Д. А. Цапаев (рук.) и др. ; под общ. ред. В. П. Горемыкина. — М. : Кучково поле, 2011. — Т. 1. — С. 155–156. — 736 с. — 200 экз. — ISBN 978-5-9950-0189-8.
- კალაძე ნ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5, გვ. 126, თბ., 1980 წელი.
- ავტორთა კოლექტივი. აკადემიკოს ნ. ბერძენიშვილის საერთო რედაქციით. მათ ასახელეს საბჭოთა სამშობლო (საბჭოთა კავშირის გმირები საქართველოდან). / საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემია. ივ. ჯავახიშვილის სახელობის ისტორიის ინსტიტუტი. გამომცემლობა "საბჭოთა საქართველო" თბილისი — 1964.
- Петров Н. В. Кто руководил органами госбезопасности 1941–1945. Справочник. — М.: Международное общество "Мемориал", Изд. Звенья, 2010. — С.425.
- Цкитишвили К. В., Чинчилакашвили Т. Г. Герои Советского Союза из Грузии. Тб, 1981
Xarici keçidlər
redaktə- "Aleksey İnauri" (rus). "Герои страны" saytında.