Alp sarıcası (lat. Colias thisoa) — pulcuqqanadlılar dəstəsinə, ağ kəpənəklər fəsiləsinə aid nadir kəpənək növü.

Alp sarıcası
Elmi təsnifat
Beynəlxalq elmi adı

Qısa təsviri

redaktə

Kəpənək qanadları açılmış halda 45-50 mm-ə çatır. Rəngi müxtəlifdir. Erkək fərdlərin rəngi açıq narıncı olub, qanadlarının xarici kənarı ensiz qara haşiyəlidir. Dişi fərdlərin rəngi tünd narıncı olub, qanadlarının kənarındakı haşiyə enlidir.[1]

Yayılması

redaktə

Qafqaz, Orta Asiya dağlarında, Azərbaycanda Dərəlyəz və Zəngəzur dağ silsiləsində (Kiçik Qafqaz) və Şahdağda (Böyük Qafqaz) yayılmışdır.[2]

Həyat tərzi

redaktə

Dəniz səviyəsindən 2000-2500 m yüksəklikdə tikanlı gəvən qarışıqlı alp otları bitən sıldırım yamaclarda yaşayır. İyunda və iyulun əvvəlində uçur, şığıyır və yer səthindən çox yüksəyə qalxmır. Dişi fərdlər nadir hallarda uçur, əksər hallarda otlar üzərinə qonur. İyunun sonu və iyulun əvvəlində yüksək dağlarda bitən tikanlı gəvən bitkisi üzərinə yumurta qoyur. Tırtıllar həmin bitkinin yarpaqları ilə qidalanır. İyulun sonlarında puplaşma sıx tikanlı gəvən kollarının daxilində başlayır və puplar qışlamaya qalır. İldə bir nəsil verir. Təbii düşmən və xəstəliyi məlum deyildir.[3]

P.İ.Bedı tərəfindən 1977-ci ildə Naxçıvan MR-dan (Biçənək) tapılmışdır. R.Əffəndi tərəfindən Şahdağda 3 kəpənəyi qeydə alınmışdır. Son dərəcə nadir təsadüf edilən növdür.

Məhdudlaşdırıcı amillər

redaktə

Mal-qaranın otarılması nəticəsində kəpənəklərin yem bazasından – çiçəkləyən nektarlı bitkilərdən məhrum olması məhdudlaşdırıcı amillərdəndir.

Qorunması üçün qəbul olunmuş tədbirlər

redaktə

Azərbaycanın Qırmızı kitabının I nəşrinə daxil edilmişdir.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

redaktə

Yaylaqlarda heyvanların otarılmadığı boş sahələrin ayrılması, bu ərazilərdə nektarlı bitkilərin əkilməsi qorunması üçün məsləhət görülən tədbirlərdəndir.

Yarımnövləri

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. Azərbacnın Qırmızı kitabı. 1989.
  2. Коршунов Ю.П. Каталог булавоусых чешуекрылых (Lepidoptera, Rhopalocera) фауны СССР. Энтомологич. обозрение. т. LI, вып. 1-2, 1972, с. 136-154, 352-368.
  3. Рябов М.А. Чешуекрылые Кавказа. Животный мир СССР. т. V, М.-Л.: изд-во АН СССР, 1958, с. 351-475.

Ədəbiyyat

redaktə
  1. Azərbaycanın Qırmızı kitabı. 1989.
  2. Azərbaycanın Qırmızı kitabı. II cild. Bakı: 2013.
  3. Рябов М.А. Чешуекрылые Кавказа. Животный мир СССР. т.V. М.-Л.: изд-во АН СССР, 1958, с. 351-475.
  4. Эффенди Р.М. Высшие чешуекрылые Азербайджана. Автореф.дис.канд.биол.наук. Баку: 1971, 24 с.
  5. Коршунов Ю.П. Каталог булавоусых чешуекрылых (Lepidoptera, Rhopalocera) фауны СССР. Энтомологич. обозрение. т. LI. вып. 1-2, 1972, с. 136-154, 352-368.

Xarici keçidlər

redaktə