Alvi Deniyev
Alvi Aliyeviç Deniyev (Sutarbi) (çeç. Дениев, Ӏальви Ӏелин воӀ; 15 may 1932, Qroznı, Şimali Qafqaz diyarı[d] – 25 may 1985, Samaşki, Çeçen-İnquş MSSR) — Sovet çeçen aktyoru, Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının xalq artisti.
| Alvi Deniyev | |
|---|---|
| çeç. Дениев, Ӏальви Ӏелин воӀ | |
| Doğum tarixi | 15 may 1932 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 25 may 1985 (53 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | yol-nəqliyyat hadisəsi |
| Vətəndaşlığı | |
| Fəaliyyəti | aktyor |
| Fəaliyyət illəri | 1956–1985 |
| Teatr | |
Həyatı redaktə
Alvi Deniyev 1932-ci il mayın 15-də anadan olub. 1937-ci ildə atası repressiyaya məruz qalıb. Alvi məktəbə anasının tikdiyi atasının köhnə şinelində və atasının budenovkasında getmişdir.[1]
Çeçenlərin və inquşların deportasiyası illərində axşam məktəbində oxumuş, zavodda tornaçı işləmişdir.
Deniyev yaxşı rəsm çəkir və rəqs edirdi. Üstəlik o, əla vokal qabiliyyətinə malik idi, məşhur operaların ariyalarını ifa edirdi. Gənc Alvi konservatoriyaya daxil olmaq arzusunda idi.[1]
İosif Stalinin şəxsiyyətinə pərıstişinin ifşasından sonra çeçen mədəniyyətinin dirçəlişi başladı. Yeni siyasətin elementlərindən biri Çeçenistan dövlət mahnı və rəqs ansamblının yenidən canlanması idi. Qeydiyyatdan keçmək istəyənlərin sonu yox idi. Bundan əlavə, sənətçilərin vətənə ilk qayıdacaqları barədə də söz-söhbət var idi. Deniev seçimdən keçdi və Vaynax ansamblına daxil edildi.[1]
Çeçenlər doğma vətənə qayıtdıqdan sonra Çeçen-İnquş Dövlət Dram Teatrı yenidən yaradıldı və Deniyev teatrın truppasına daxil oldu. Tezliklə Xalid Oşayevin “Aslanbek Şeripov” pyesi əsasında hazırlanan tamaşada baş rollardan birini ona həvalə etdilər.
Teatrın repertuarı getdikcə genişlənir və Deniyev truppada özünü əsasən komik rolların əsas ifaçılarından biri kimi təsdiqləyir. Onun səhnəyə çıxması zalda gülüş doğururdu.[1]
O, filmlərdə bir neçə rol oynayıb. “Mən rəqs edəcəm” (Əmək və qızılgül) filminin çəkilişlərində iştirak etdikdən sonra Çeçenistan-İnquşetiyanın əməkdar artisti adına layiq görülüb.
1965-ci ilin may ayında dramaturq, nasir və şair Əbdülhəmid Həmidovun eyni adlı pyesi əsasında hazırlanmış "Boz-Əli" komediyasının premyerası oldu. Tamaşaya teatrın ən yaxşı aktyorları cəlb olunmuşdu: Aset İsayeva, Tamara Əliyeva, Xava Xakişeva, Taibat Saiyeva, Həlimət Mustapayeva, Həmid Çimayev, Yaraqi Zubayrayev, Yusup İdayev, Mütalip Davletmirzəyev. Lakin spekulyator Sutarbini canlandıran Deniyev onların fonunda itməmişdi.
Alvi Deniyev, iyirmi ildən artıq müddətdə bu tamaşada 500-dən çox çıxış edib. Bütün bu illər ərzində tamaşa o qədər populyar oldu ki, tamaşanın sözlərindən sitatlar əhali arasında geniş yayıldı. Tamaşanın premyerasından sonra bu personajın adı Denievə "yapışdı". O, hamının sevimlisinə çevrildi.
25 may 1985-ci ildə teatr Samaşkidə qastrol səfərində olarkən Alvi Deniyev avtomobil qəzasında həlak oldu.[2]
Ailəsi redaktə
Alvi Deniyev 1955-ci ildə ailə həyatı qurdu. O, ilk övladına Kazbiç adını vermişdir. 1976-cı ildə onun ilk ailəsi dağılır. Deniyev ikinci dəfə ailə həyatı qurur. Bu nigahdan onun iki qızı var idi.[2]
Xatirəsi redaktə
- 1992-ci ildə Qroznıdakı Teatralnı Meydanı Alvi Deniyev Meydanı olaraq dəyişdirildi.
- 2003-cü ildə Çeçenistanda "Sutarbi" komik jurnalı nəşr olundu.
Tamaşaları redaktə
- Aslanbek Şeripov (Tımçuk);
- "Cəsur Kikila";
- Maqomed Musayevin "Terek dalğaları";
- Əbdülhəmid Həmidovun "Ölümsüzləri" (Bulba);
- S.Əhmədovun “Gəlinlərin üsyanı” (Məhkəş);
- Vsevolod Vişnevskinin "Optimist faciəsi" (Lider);
- Xoranın zarafatları, xalq komediyası (Xora);
- "Ən bahalı" Nurdin Muzaev (Elabek);
- Üzeyir Hacıbəyovun "Arşın mal alan"
- və bir çox başqaları.
Filmoqrafiya redaktə
- 1962 "Rəqs edəcəm" - Abdulla
- 1979 "Dağ romanı" - Əhməd
- 1979-cu il "Qarabayırın izi ilə"
- 1980 "Qoca Şeyxin üzüyü" - Yakub Siyuxov
- 1984 "Azad gəl" - Siracəddin
İstinadlar redaktə
Ədəbiyyat redaktə
- Гешаев, Муса Баутдинович. Знаменитые чеченцы. 3 (2000 nüs.). Москва: Мусаиздат. 2006. 174–195.
Xarici keçidlər redaktə
- Аза Газиева. "Незабвенный кумир публики". vesti95.ru. Вести республики. 2012-06-06. İstifadə tarixi: 2014-12-18.
- "Альви Дениев". mkchr.com. Министерство культуры Чеченской Республики. 2008-11-29. 2014-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-18.
- "Чеченские хроники. ЖЗЛ. Альви Дениев". checheninfo.ru. Информационное агентство «Чечен-Инфо». 2013-09-25. İstifadə tarixi: 2014-12-18.
- Зарета Осмаева. "Легенда чеченской сцены". nana-journal.ru. Нана (журнал). 2018-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-18.