Anubis
Heroqliflərdə
in
p
wE16

Anubis (qədim misircə İnpu və ya Anpu; yun. Anubis) — Qədim Misir mifologiyasına görə vəhşi it və ya qara çaqqal başlı axirət dünyası tanrısı olub, ölüləri axirət dünyasına yola salarmış. Anubisə sitayiş mərkəzi Kasa şəhəri (yun. Kinopol – “it şəhəri”) idi.

Misir Tanrıları
Anubis
Sol əlində Anx tutmuş Anubis
Sol əlində Anx tutmuş Anubis

Sol əlində Anx tutmuş Anubis
Tam adı Anubius
Digər adları İnpu və ya Anpu
Transkripsiyası Jnp.w
və ya
M17N35
Q3
G43
İdeoqram 1.
E15
İdeoqram 2. Ən qədim dövr
E15G7
və ya
M17N35
Q3
G43
Determinativ 1. Qədim dövr
M17N35
p
G43E16
Determinativ 2.
V30
N16
D44
Determinativ 3.
D1N26
Z1
I9
Determinativ 4.
Z11G17G43X1
Aa2
Yunan Anubius
Qibti Anup
(ⲁⲛⲟⲩⲡ)
Anubis çaqqal cildində
Anubis çaqqal cildində

Anubis çaqqal cildində

Çaqqalların məzar başlarında dolaşmaları səbəbi ilə çaqqalbaşlı Anubis ölüm ilə əlaqələndirilmişdir.[1]

Təsvirdə

redaktə
Anubis adətən oturmuş vəhşi it və ya qara çaqqal, ya da it və ya çaqqal başlı, sol əlində
S34
Anx, sağ əlində
S40
çepter (alm. zepter) tutmuş insan cildində təsvir edilmişdir.

Kult mərkəzi

redaktə

Ta qədimdən Anubisin kult mərkəzi Kinopolis, və onun ilk epiteti Xantamenti sayılırdı. Bu epitetin bir tərcüməsində o, "qərbin ilk sakini" adlandırılır.

Əfsanələrdə

redaktə
 
Anubius firon cəsədini mumlayarkən, qədim Misirin ölülər kitabından şəkil

Hesab edilir ki, Anubis tanrı Ranın dörd uşağından biridir. Orta dövrə aid rəvayətə görə Hesat onun anası və Kebehut onun qızıdır. Digər bir Osiris ilə bağlı rəvayətə görə Anubis Osirisin və Neftidanın oğludur, belə ki, Setin arvadı Neftida Osirisə vurularaq İsida cildinə girərək onun könlünü alaraq yoldan çıxarır, nəticədə Anubis dünyaya gəlmiş olur. Setin zəhmindən qorxan Neftida uşağı qamışlığa atır ki, sonradan onu İsida tapıb böyütmüş olur. Osiris qardaşı Set tərəfindən öldürüldükdən sonra onun şaqqaları (tikələri) bütün yer üzünə səpələndirilir. Anubis Ranın göstərişınə əsasən İsida ilə onun tikələrini bir yerə yığıb mumyalayırlar. Bu andan etibarən ənənəvi olaraq dəfndən qabaq cəsədlər mumiyalandırılmağa başlanılmışdır. Ölülər kitabında axirət dünyasının və Osiris məhkəməsinin təsvirində Anubis ölülərin bələdçisi kimi göstərilir. Bu məhkəmədə Anubis ölülərin əməllərini həqiqət tərəzisinin bir gözünə, digər gözünə isə ilahə Maatın ürəyini (həqiqət etalon daşını) qoyub çəkərək günahlarını müəyyənləşdirir.

İlk əvvəllər Anubis Duatın (ölülərin gəlmiş olduqları yer) tanrısı və hökumdarı olaraq ölülərin ruhlarının hakimi sayılırdı. Sonradan onun yerini Osiris tutmuş olur, Osiris məhkəməsində onun yardımçısına çevrilmiş olur.

Duat ilahəsi İnput Anubisin arvadı sayılır.

“Piramida mətnləri”nə əsasən, ilk əvvəl nekropolların hakimi olan Anubis sonradan mumiyalanma allahı olmuşdur. Yunanlar Anubisi Hermeslə eyniləşdirirdilər.[2]

Xarici keçidlər

redaktə

Mənbələr

redaktə
  • Hans Bonnet: Reallexikon der ägyptischen Religionsgeschichte, 3. Aufl., Berlin, New York 2000. ISBN 3-11-016884-7
  • Veronica Ions: Ägyptische Mythologie, Wiesbaden 1986.
  • Hermann Kees: Der Götterglaube im Alten Ägypten, 4. Aufl., Darmstadt 1980.

İstinadlar

redaktə
  1. Morales, Helen (2007). Classical mythology: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. İstifadə tarixi: 14.02.2024
  2. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 1-ci cild: A – Argelander (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2009. səh. 566. ISBN 978-9952-441-02-4.