Atalar sözü
Atalar sözü — atalarımızın yaratdığı və əsrlərdən bəri özünə həyat düsturu etdiyi hikmətli və möcuz sözlərdir.[1]
Mövzu müxtəlifliyi ilə yanaşı bitmiş fikir, ümumiləşdirmə və nəticə atalar sözlərinə xas olan cəhətlərdir. Atalar sözləri xalqın həyatda sınanmış, müdrik və nəsihətli fikirlərindən ibarət olur və böyük əxlaqi-tərbiyəvi əhəmiyyət daşıyır. Əsas xüsusiyyəti həcmcə kiçikliyi, lakin mənaca hikmətli və nəsihətli olmasıdır. Atalar sözləri bitkin fikir ifadə edir, həm həqiqi, həm də məcazi mənada işlənir.
Təsnifatı
redaktəHəqiqi mənada işlənənlər: "Doğru söz acı olar", "İş insanın cövhəridir", "Yaxşı dost qardaşdan irəlidir", "Çıxan can geri qayıtmaz".
Məcazi mənada işlənənlər: "Buynuzsuz qoçun qisası buynuzlu qoçda qalmaz", "İlanın ağına da lənət, qarasına da", "İslanmışın yağışdan nə qorxusu", "Ağacı qurd içindən yeyər", "Qudurmuş köpəyin ömrü qırx gündür" və s.
Atalar sözlərindən yazılı ədəbiyyatda da geniş şəkildə istifadə olunur. Abbas Səhhətin "Yoxsulluq eyib deyil", Nəcəf bəy Vəzirovun "Daldan atılan daş topuğa dəyər", "Yağışdan çıxdıq, yağmura düşdük", "Sonrakı peşmançılıq fayda verməz", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Yeyərsən qaz ətini, görərsən ləzzətini" əsərlərinin adları şifahi xalq ədəbiyyatından götürülmüşdür.
Tapmaca kimi bu janr da həm nəzmlə, həm də nəsrlə olur. Məsələn:
Sən ağa, mən ağa,
İnəkləri kim sağa?
Hər nə yedin dadındır,
Hər nə verdin adındır,
Hər nə qaldı yadındır.
Yüz ölç,
Bir biç.
Açaram sandığı,
Tökərəm pambığı.
Bu günün işini sabaha qoyma.
İş insanın cövhəridir.
Kitab bilik mənbəyidir.
Ucuz ətin şorbası olmaz.
Dünyada nə qədər möcüzə varsa
Hər şeydən uca durur məhəbbət. «Şimşad Rza»
İstinadlar
redaktə- ↑ Cavad Heyət. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı.