Azərbaycanda dəb
Azərbaycanda dəb — dövrlər boyu insanları öz təsiri altına almış, insanların dəyişiklik etmək arzusundan yaranan və cəmiyyətin yaşayış tərzinə təsir edərək həyat tərzini hərəkətə gətirən müvəqqəti yenilikdir.[1]
Tarixi redaktə
XIX əsr redaktə
XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda sənaye istehsalının inkişaf etməsi təkcə həyat tərzini deyil, habelə fabrik üsulu ilə hazıranan geyim materiallarının növü və keyfiyyətinə də əsaslı təsir göstərmişdir.[1] XIX əsrin geyim formaları biçim üsuluna və formalarının kefiyyətinə əsaslı təsir göstərmişdi. XIX əsrin geyim formaları biçim üsuluna və tikiş texnikasına görə, özündən əvvəlki tarixi dövrlərdə təşəkkül tapmış geyim növlərinin məntiqi davamı olsada yeni dövrün tələblərinə məruz qalmışdır.[1] Bu cəhət özünü daha çox şəhər – kübar geyimlərdə və peşə geyimlərində təzahür etdirirdi.[1] Xüsusilə əmək bölgüsünün artması müxtəlif növ peşə geyimlərinin yaranmasını şərtləndirmişdir.[1] Cəmiyyətdə peşə, zümrə fərqlərinin artması onların libasında da özünü göstərirdi. XIX əsrdə Azərbaycan geyimlərində baş verən dəyişikliklərdən biri də hərbi geyimin və və onunla bağlı olan əsləhə növlərinin gərəksizləşməsi, aradan çıxması olmuşdur.[1]
Azərbaycanda kapitalizmin sürətli inkişafı ilə əlaqədar olaraq artıq XIX əsrin II yarısından Avropa geyimlərinin xalq arasında yayılması, qadın geyimləri içərisində "don" adlanan geyim (bütöv bədənli qadın donu) növü meydana gelmişdir.[1] Uzun ətək və qısa ətək qadın donlarının üç müxtəlif forması mövcuddur: gövdəli, kəmərçin və büzməli.[1] Qadın geyimləri gündəlik və bayramlıq hazırlanırdı. Hər iki geyim dəstində "döşlük" və "önlük" geyimi tamamlayırdı.[1] Döşlük döşdən başlayaraq dizdən aşağıya qədər qadın libasının ön hissəsini təşkil edirdi.[1] Önlükdə isə döş hissə yox idi və qatmalar vasitəsilə belə bağlanırdı.[1] Gündəlik paltarlarla geyinilən döşlük və önlük ucuz, toy və bayram paltarlar ilə geyinilən döşlük və önlük isə bahalı parçalardan tikilirdi.[1] Ətəyin qıraqlarına başqa rəng parçadan qırçınlı köbə qoyulurdu.[1] Beləliklə, XIX əsrin sonarı – XX əsrin əvvəllərinə aid Azərbaycan geyimlərinin tipoloji cəhətdən XVIII əsrin geyimlərindən çox fərqlənmirdi.[1]
Azərbaycan SSR dövrü redaktə
SSRİ dövründə Azərbaycanda milli geyim nümunələri ikinci plana keçərək öz yerin yeni üslublu, rahat, funksional və ya Avropa ruhu hiss olunan geyimlərə verirdi.[1]
1990-cı illər redaktə
1990-cı illərdə "Lab 151" — trend olan printli denimləri müasir dövrə daşıyan bir brend oldu.[2] Bu brendin yaradıcıları İndira Əkbərova və Valentina Vəliyeva idi.[2] Brendin 1990-ların denim dəbi arasında rəssam Əli Şəmsinin, Azərbaycan nağıllarının, Mikki Mausun, müqayisəli şəkildə balerina xanım printləri olan geyimləri tapmaq olar.[2]
1996-cı ildə Azərbaycanda ilk dəfə dəblə bağlı festival keçirilirdi.[3] Bu festivalın təşkilatçısı Raf Sərdarovun "Ruffline" moda evi idi.[3] Qarabağ müharibəsindən sonra geyimdən tutmuş saça qədər Azərbaycanda xanımlar daha açıq rənglərə üstünlük verdilər.[3]
1990-cı illərin sonlarından başlayaraq Azərbaycanda "haute couture" (azərb. yüksək dəb) və "prêt-à-porter" (azərb. kütləvi dəb) хətləri üzrə çalışan modelyerlər (Fəxriyyə Xələfova, Leyla Əhmədova və s. gənc modelyerlər) müasir dövr geyimləri ilə etnik motivləri sintez edərək maraqlı kolleksiyalar yaradırlar.[1] Fəхriyyə Хələfova bir çoх geyim kolleksiyalarında, milli geyim elementləri ilə müasir üslub arasında uğurlu ahəngdarlıq yaradaraq onlara tariхi ruh vermişdir.[1]
2000-ci illər redaktə
2000-ci illərdən Azərbaycanda əsas dəb ikonası olan Mehriban Əliyeva, Azərbaycanda yaradıcı və dəb sənayesinə ciddi təsir göstərmişdir.[4]
2010-cu illər redaktə
Şərq ölkələrinin, o cümlədən Azərbaycan geyimlərinə хas olan dizayn elementlərinə – paltar üzərində şəbəkəli, ornamental naхışların salınması, bəzəklərdə qaşlardan, muncuqlardan istifadə edilməsi, dəmir pullarla geyimin dekorlaşdırılması, həmçinin qol və ya sinə hissənin elementlərinə, milli geyim aksesuarlarına edilən müraciət Avropa və Şərq geyimlərinin yaхınlaşmasına yenidən səbəb olmuşdur.[1] 2010-cu illərdə Ləman Yusifli Azərbaycanda ilk dəb illüstrasiyaları ilə məşğul olan rəssam-modelyer olmuşdur.[5] 2011-ci ildə yaranan Leyla Əliyevanın yaratdığı "Baku", 2012-ci ildə Ülviyyə Rəhmanovanın yaratdığı Nargis jurnalları Avropada Azərbaycanda dəbini populyarlaşdırmış, Azərbaycanda isə sənayesinə öz təsirini göstərmişdir.[4][6]
2014-cü ilin noyabrında Azərbaycanda ilk dəfə Bakı dəb həftəsi (ing. Baku Fashion Week) keçirilib.[7]
Dəb assosiasiyası redaktə
"Baku Fashion Expo" Azərbaycan Dəb Dizaynerləri Assosiasiyasının illik layihəsidir və ildə iki dəfə keçirilir. Layihənin təşkilində əsas məqsəd dizaynerlərimizin ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda özlərini, sənət nümunələrini maksimum şəkildə tanıtmaqdan ibarətdir.
Dəb assosiasiyası 20 məşhur moda evini birləşdirir. Onların üzvlük haqları ilə kutüryelərin müəlliflik hüquqlarının müdafiəsi üzrə tədbirlər həyata keçirilir. İldə iki dəfə — fevralın əvvəlində və mayın axırında Parisdə ot kutür modasının nümayişi keçirilir. Kolleksiyada ən azı 75 model və onların arasında mütləq ziyafət geyimləri olmalıdır. Hər bir ot kutür modelinin öz nömrəsi var, çünki yeganə nüsxədə, lekaldan istifadə olunmamaqla və əllə hazırlanır. Sancaqların köməyi ilə parçaya gələcək geyimin forması verilir, sonra sancaqlanmış yerlərə işarələr qoyulur və onların üzərindən biçilir. Bir modelin tikilişinə yüz saatdan beş yüz saatadək vaxt sərf olunur. İşin müddəti, parçanın qiyməti və ölçüsü, tikmələrin, batikin və digər bəzək üsullarının istifadəsi ot kutür paltarının qiymətini müəyyən edir və bu qiymət bütün modellər üçün çox yüksək olur. Onları bütün dünya üzrə ən çox iki min müştəri ala bilər və onların əsas hissəsi Ərəb Əmirliklərində yaşayır.
Kapsul kolleksiyası redaktə
Hər hansı brend çərçivəsində müstəqil, ayrıca kolleksiyadır. O, ya başqa brenddən dəvət olunmuş məşhur dizayner tərəfindən, ya da dəbli geyimin istehsalında iştirak etmək istəyən hər hansı məşhur tərəfindən yaradılır.
İlk dəfə otuz iki unikal geyimdən ibarət belə kolleksiya 1969-cu ildə La Redoute kataloqu üçün məşhur dizayner Emanuel Kan tərəfindən yaradılmışdır. Kapsul kolleksiyası ona görə yaradılır ki, mağazalar şəbəkəsi məşhur dizaynerlə əməkdaşlıq hesabına daha geniş populyarlıq qazansın, alıcılar isə münasib qiymətə eksklüziv məhsul ala bilsin. Beləliklə, geyim markası satışların sayını artırır, daha populyar və əlverişli olur. Bundan əlavə, məşhur dizaynerlərin geyim markaları ilə birgə kolleksiyaları həm markaya, həm də dizayneri yeni yaradıcı planda inkişaf etməyə kömək edir. Buna görə da kapsul kolleksiyaların yaradılması ən uğurlu marketinq strategiyalarından biri sayılır.
Geyim redaktə
Geyim dizaynı insanın geyinmə ehtiyacını qarşılamağa yönələn, texnalogiya və istehsal kimi elementlərin qarşılıqlı təsirindən meydana gələn bir intizamlı fenomendir. Geyim dizaynında metodlardan istifadə edərək, müasir geyimlərin hazırlanılması üçün yeni yollar açılır. Geyimin eskizindən, tikişinə qədər, dəb və 4 istehlakçının istəklərini nəzərə alınaraq hazırlanan, sonda istifadəçiyə təqdim olunan müəyyən bir prosesdir.
Görkəmli şəxslər redaktə
Modelyerlər redaktə
Kişi redaktə
Qadın redaktə
Modellər redaktə
Kişi redaktə
Qadın redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Heydərova, Leyla. "Azərbaycan modasının geyim sferasında rolunun tədqiqi" (PDF). 2018-05-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 28 noyabr 2017.
- ↑ 1 2 3 "90-Cı Illər Dəbinə Qayıdış". chai-khana.org. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2017.[ölü keçid]
- ↑ 1 2 3 Novruz, Nurana. "Müharibədən Sonra Azərbaycanda Moda". chai-khana.org. 2016-09-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2017.
- ↑ 1 2 Young, Rob. "Azerbaijan's Edge in the Caucasus". www.businessoffashion.com. 2020-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2017.
- ↑ "Ləman Yusifli: "Sözlə Ifadə Edə Bilmədiklərimi Fırçamla Rəsmlərə Həkk Edirəm"". Zuleykha (2015). İstifadə tarixi: 28 noyabr 2017.[ölü keçid]
- ↑ "In the January issue: Baku magazine launch". www.tatler.com. 2021-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2017.
- ↑ "Baku Fashion Week to bring together world renown designers". www.azernews.az. 2017-08-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2017.