Azərbaycan uzunömürlülərinin siyahısı
Azərbaycanda 90 yaşına çatmış insan uzunömürlü hesab edilir. Dünya üzrə bu yaş həddi 100-dür.[1] Azərbaycanda uzunömürlülərə xüsusilə dağlıq rayonlarda rast gəlinir. Əsasən Talış bölgəsində, İsmayıllı, Tovuz, Gədəbəy, Quba, rayonlarında üstünlük təşkil edirlər.[2] Azərbaycanın ən uzunömürlü sakini Şirəli Müslümovdur və o, 168 il yaşayıb.[3]
"Hər kim yüz il yaşamasa" adlı kitabda Gədəbəyin 100 yaşlıları haqqında ətraflı məlumat verilir. Kitabda 100 yaşı keçən qadınlar üstünlük təşkil edir[3]. Ümumsayca ən çox uzunömürlülərə Talış dağlarında yerləşən rayonlarda rast gəlinir.[3].
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Fizialogiya İnstitutunda "Uzunömürlülüyün fizialogiyası" laboratoriyası fəliyyət göstərir.[2]
1999-cu ildə aparılan əhalinin siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə, yaşı 90-dan çox olan insanların sayı azalıb. Azərbaycanda 90–94 yaşlı insanların sayı 7125 nəfər (onun 5442-si qadındır), yaşı 100-dən çox olan insanların sayı 1664 (1141-i qadın, 223-ü kişi) nəfər olub. Uzunömürlü sakinlərin çoxu — 1354-ü kənddə, 310-u şəhərdə yaşayıb.
2009-cu ildə aparılan siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə, ölkədə 90–94 yaşlı insanların sayı azalaraq, 4363-ə enib (onun 3417-si qadındır). Ölkədə yaşı 100-dən çox olan insanların sayı 1143-ə qədər (Onların 1043-ü qadın olub) azalıb.
Azərbaycanın hər il açıqlanan demoqrafik göstəricilərində uzunömürlü, yəni yaşı 90-dan yüksək olan insanların sayı ayrıca qeyd edilmir. Burada yalnız yaşı 70 və yuxarı olan insanların sayı ümumi şəkildə açıqlanır. Son açıqlanan statistik göstəricilərə görə, Azərbaycanda 85 və yuxarı yaşda olanlar arasında ölüm halları 1990-cı illə (4825 nəfər) müqayisədə 2013-cü ildə (5760 nəfər) xeyli artıb.
2013-cü ildə uzunömürlülərin sayı bir qədər də azalıb. Aparılan statistikaya görə, ötən il 100 və yuxarı yaşda olan şəxslərin sayı 838 nəfər olub. Uzunömürlülər siyahısına isə daha çox qadınlar düşüb. Belə ki, onların 24 nəfəri kişi, 814 nəfəri qadındır.[4] 2024-cü ilin məlumatına görə Azərbaycanda yaşı 100 və 100-dən çox 270 nəfər pensiyaçı var. Onlardan 234 nəfərini qadın, 36 nəfərini kişi təşkil edir.[5]
Azərbaycanda orta ömür həddi 70,7 ildir.[6]
90–100 yaş
redaktə| Adı, soyadı | Yaşadığı illər | Yaşı | Peşəsi |
|---|---|---|---|
| Qara Yuluk Osman bəy | 1345–1435 | 90 | Ağqoyunlu tayfa başçısı |
| Həkim Qəni | 1918–2008 | 90 | Şair |
| Firəngiz Şərifova | 1924–2014 | 90 | Aktrisa |
| Böyükağa Məmmədov | 1927–2018 | 90 | Rəqqas |
| Abbas Çayxorski | 1917–2008 | 91 | Kimya elmləri doktoru |
| Ağasadıq Gəraybəyli | 1897–1988 | 91 | Aktyor |
| Ələddin Abbasov | 1922–2014 | 92 | Aktyor |
| Adelaida Məmmədova | 1922–2015 | 92 | Musiqiçi |
| Ağadadaş Səmədov | 1924–2016 | 92 | Veteran |
| Əlibaba Məmmədov | 1930–2022 | 92 | Musiqiçi |
| Aydın Ələkbərov | 1930–2024 | 93 | Alim |
| Şeyxülislam Axund Əliağa Süleymanzadə | 1885–1977 | 93 | X Şeyxülislam |
| Aşıq Abbasəli | 1913–2007 | 93 | Aşıq |
| Ələviyyə Babayeva | 1921–2014 | 93 | Yazıçı |
| Qocaman Qocamanov | 1923–2016 | 93 | Şair |
| Əli İldırımoğlu | 1927–2020 | 93 | Yazıçı |
| Xoşbəxt Yusifzadə | 1930–2023 | 93 | Geoloq |
| Çingiz Hüseynov | 1929–2024 | 94 | Yazıçı |
| Teymur Bünyadov | 1927–2022 | 94 | Akademik |
| Ədilə Namazova | 1926–2020 | 94 | Tibb elmləri doktoru |
| Əziz Şərif | 1895–1989 | 94 | Yazıçı |
| Məmməd Əlili | 1898–1993 | 94 | Aktyor |
| Əli Ələkbər | 1927–2022 | 95 | Şair |
| Mirzə İsmayıl Qasir | 1805–1900 | 95 | Şair |
| Babaş Əfəndi Mikayılzadə | 1865–1957 | 95 | Dinçi |
| Muxtar Əfəndizadə | 1880–1975 | 95 | Alim |
| Sara Aşurbəyli | 1906–2001 | 95 | Alim |
| Bahadur Hüseynov | 1921–2016 | 95 | Hüquqşünas |
| Aşıq Cahad | 1917–2013 | 96 | Aşıq |
| Lütfi Zadə | 1921–2017 | 96 | Alim |
| Daməd Nəbiyev | 1925–2021 | 96 | Veteran |
| Məhəmməd Məhərrəmov | 1895–1992 | 97 | AXC parlament üzvü |
| Rəhim Məmmədov | 1928–2025 | 97 | Rəssam |
| Tofiq Ağahüseynov | 1923–2021 | 98 | general-polkovnik |
| Nəsibə Hüseynova | 1926–2025 | 99 | Professor |
| Aşıq Bəsti | 1836–1936 | 100 | Aşıq |
| İsmayıl İbrahimov | 1915–2016 | 100 | Texnika elmləri doktoru |
| Feyzavər Turan | 1919–2020 | 100 | Yazıçı, publisist |
101–110 yaş
redaktə| Adı, soyadı | Yaşadığı illər | Yaşı | Peşəsi |
|---|---|---|---|
| Miskinli Vəli | 1894–1995 | 101 | Aşıq |
| Balamet Balametov | 1906–2007 | 101 | Dövlət xadimi |
| Molla Vəli Vidadi | 1709–1809 | 102 | Şair |
| Aşıq Talıb | 1887–1979 | 102 | Aşıq |
| Fatma Səttarova | 1922–2024 | 102 | Veteran |
| Şeyxülislam Fazil İrəvani | 1782–1885 | 103 | II Şeyxülislam |
| Ömər Əliyev | 1900–2004 | 104 | Xeyriyyəçi |
| Miskin Abdal | 1430–1535 | 105 | Şair |
| Aşıq Ələsgər | 1821–1926 | 105 | Aşıq |
| Lətif Hüseynzadə | 1903–2008 | 105 | Ədəbiyyatşünas |
| Hilal İbrahimov | 1915–2025 | 110 | Veteran |
111–120 yaş
redaktə| Adı, soyadı | Yaşadığı illər | Yaşı | Peşəsi |
|---|---|---|---|
| Seyid Lazım Ağa | 1880–1994 | 114 | Dinçi |
| Nabat Aşurbəyova | 1795–1912 | 117 | Xeyriyyəçi, mesanat |
121–130 yaş
redaktə| Adı, soyadı | Yaşadığı illər | Yaşı | Peşəsi |
|---|---|---|---|
131–140 yaş
redaktə| Adı, soyadı | Yaşadığı illər | Yaşı | Peşəsi |
|---|
141–150 yaş
redaktə| Adı, soyadı | Yaşadığı illər | Yaşı | Peşəsi |
|---|---|---|---|
| Mahmud Eyvazov | 1808–1960 | 150 | -- |
151–160 yaş
redaktə| Adı, soyadı | Yaşadığı illər | Yaşı | Peşəsi |
|---|
161–170 yaş
redaktə| Adı, soyadı | Yaşadığı illər | Yaşı | Peşəsi |
|---|---|---|---|
| Şirəli Müslümov | 1805–1973 | 168 | Çoban |
Hazırda yaşayanlar
redaktə| Adı, soyadı | Yaşadığı illər | Yaşı | Peşəsi |
|---|---|---|---|
| Artur Rasizadə | 1935 — | 90 | Dövlət xadimi |
| Arif Paşayev | 1934 — |
91 |
Akademik |
| Aslan Rüstəmov | 1932 — |
92 |
Rəssam |
| Məmməd Salmanov | 1932 — | 93 | Akademik |
| Abid Bayramov | 1931 — | 94 | Həkim |
| Bilqeyis Məmmədova | 1931 — | 93 | Alim |
| Nəriman Həsənzadə | 1931 — | 94 | Şair |
| Seyfəddin Əliyev | 1930 — | 95 | Akademik |
| Dadaş Asanov | 1930 — | 95 | Dövlət xadimi |
| Məsumə Məlikova | 1929 — | 95 | Alim |
| Roza Cəlilova | 1929 — | 96 | Xoreoqraf |
| Abbas Vəfadağlı | 1929 — | 96 | Yazıçı |
| Arif Qəmərli | 1929 — | 96 | Alim |
| Ömər Eldarov | 1927 — | 97 | Heykəltəraş |
| Vidadi Babanlı | 1927 — | 98 | Şair |
| Çingiz Abbasov | 1926 — | 98 | Neftçi |
| Adil Babayev | 1921 — | 103 | Dövlət xadimi |
| Daniyal Abdullayev | 1920 — | 104 | Veteran |
Ədəbiyyat
redaktə- "Hər kim yüz il yaşamasa" kitab
İstinadlar
redaktə- ↑ "Chapter 1: Setting the Scene" (PDF). UNFPA. 2012. 12 June 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 January 2013.
- ↑ 1 2 Azərbaycanda uzunömürlülərin sayı tükənir — anspress.com saytı [ölü keçid]
- ↑ 1 2 3 "Lalə Osmanqızı, "Uzunömürlülər diyarı - Vətənim mənim", olkem.az saytı". 2013-08-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-01.
- ↑ "Azərbaycanda uzunömürlülərin sayı 305 nəfər azalıb — modern.az saytı". 2021-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-01.
- ↑ "Hazırda ölkəmizdə yaşı 100-dən yuxarı neçə pensiyaçı var?". Oxu.az (az.). 2024-07-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-30.
- ↑ "Rüfət Sultan, "Orta ömrümüz 70 ili keçir", Bakı xəbər.- 2011.-25–27 noyabr.- S. 12". 2021-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-18.
Həmçinin bax
redaktə- Onun 150 yaşı var (film, 1958)
- Hər kim 100 il yaşamasa. 1-ci film (film, 2009)
- Lerik Uzunömürlülər Muzeyi
- Dünyadakı uzunömürlülərin siyahısı