Birləşmiş Millətlər Təşkilatının — İnsan Hüquqları Komitəsi 1966-cı il insan haqları müqaviləsi, Mülki və Siyasi Hüquqlar üzrə Beynəlxalq Pakt (MHHP) ilə yaradılmış 18 ekspertdən ibarət müqavilə orqanıdır. Komitə 173 iştirakçı-dövlət tərəfindən onların müqaviləyə uyğunluğuna dair təqdim etdiyi dövri hesabatlara və İPM-in Birinci Fakultativ Protokolunun 116 iştirakçısı dövlətə aid hər hansı fərdi müraciətlərə baxmaq üçün ildə dörd həftəlik üç sessiyaya toplanır ^[1]. Komitə BMT-nin insan hüquqları üzrə on müqavilə qurumundan biridir və hər biri konkret müqavilənin icrasına nəzarət etməkdən məsuldur ^[2][1]^[3].

BMT-nin İnsan Hüquqları Komitəsini daha yüksək profilli BMT-nin İnsan Hüquqları Şurası (HRC) və ya İHK-nın sələfi olan BMT-nin İnsan Hüquqları Komissiyası ilə qarışdırmaq olmaz. Halbuki İnsan Hüquqları Şurası (2006-cı ilin iyun ayından) və İnsan Hüquqları üzrə Komissiya (həmin tarixdən əvvəl) BMT-nin siyasi orqanlarıdır: BMT Baş Assambleyasının qətnaməsi və BMT Nizamnaməsi ilə yaradılmış və insan hüquqlarının bütün spektrini müzakirə edən dövlətlərdən ibarətdir. narahatlıq; İnsan Hüquqları Komitəsi BMT-nin ekspert orqanıdır: ICCPR tərəfindən yaradılmış və yalnız həmin müqaviləyə aid məsələləri müzakirə edən şəxslərdən ibarətdir. İnsan Hüquqları Komitəsi bu qarışıqlığın qarşısını almaq üçün çox vaxt CCPR (Mülki və Siyasi Hüquqlar Komitəsi) adlandırılır"United Nations Human Rights Committee". 14 January 2014. "Protecting refugees and asylum seekers under the International Covenant on Civil and Political Rights" (PDF).

Üzvlər

İCCPR İnsan Hüquqları Komitəsinin üzvlüyünün əsas qaydalarını bildirir. İPM-in 28-ci maddəsində deyilir ki, Komitə İPM-in iştirakçısı olan dövlətlərdən “yüksək əxlaqi xarakterə malik və insan hüquqları sahəsində tanınmış səriştəli şəxslərdən ibarət olan” 18 üzvdən ibarətdir”. hüquq təcrübəsi olan bəzi şəxslərin”. Həmçinin, 28-ci maddəyə əsasən, üzvlər öz ölkələrinin nümayəndələri kimi deyil, öz fərdi səriştələrində fəaliyyət göstərirlər. İPM-in 29 və 30-cu maddələrində qeyd olunduğu kimi, onlar İPM-in iştirakçısı olan dövlətlərin BMT-nin Baş Qərargahında keçirilən iclası tərəfindən seçilirlər. 32-ci maddəyə əsasən, onlar dörd illik müddətə xidmət edirlər, onların sayının yarısı hər iki ildən bir seçilir^[4].

17 iyun 2022-ci ildə İCCPR-nin iştirakçısı olan dövlətlər Nyu Yorkda toplaşdılar və səlahiyyətləri 2022-ci ilin sonunda başa çatacaq olanları əvəz etmək üçün Komitənin doqquz üzvünü seçdilər. Doqquz vəzifəyə on yeddi namizəd, var idi.

Seçilənlər:

İvon Donders (Hollandiya),
Hélène Tigroudja (Fransa),
Bacre Waly Ndiaye (Seneqal),
Tijana Šurlan (Serbiya),
Koji Teraya (Yaponiya),
Fərid Əhmədov (Azərbaycan),
Laurence R. Helfer (Amerika Birləşmiş Ştatları),
Rodrigo Alberto Carazo Zeledon (Kosta Rika),
Hernán Quezada Cabrera (Çili)^[5].

Görüşlər və fəaliyyətlər

Komitə ildə üç dəfə dörd həftəlik sessiyalar üçün toplanır (BMT-nin Nyu-Yorkdakı mənzil-qərargahında yaz sessiyası, BMT-nin Cenevrədəki ofisində yay və payız sessiyaları).

İş kateqoriyalarına dövlət hesabatları, fərdi şikayətlər, ümumi şərhlər və dövlətlərarası kommunikasiyalar daxildir^[6]^[7].

İCCPR üzrə dövlət hesabatı

İPM-in iştirakçısı olan bütün dövlətlər “[İCCPR-də] tanınan hüquqlara təsir göstərən qəbul etdikləri tədbirlər və bu hüquqların həyata keçirilməsində əldə edilmiş irəliləyişlər haqqında hesabat təqdim etmək öhdəliyinə malikdirlər. İnsan Hüquqları Komitəsi dövlətlər tərəfindən təqdim olunan hesabatları "öyrənmək" və onlara cavab vermək üçün məsuliyyət daşıyır. İştirakçı dövlətlər İPM-in qüvvəyə minməsindən sonra bir il ərzində ilkin hesabatı və Komitənin tələb etdiyi kimi sonrakı dövri hesabatları təqdim etməlidirlər. Bu hesabat sistemi İPM-in 40-cı maddəsinə uyğundur^[8].

Dövri hesabatların tezliyi əvvəllər təxminən beş ildən bir olurdu, lakin 2020-ci ildən başlayaraq hər səkkiz ildən bir olur.^[9] BMT Komitəyə və digər insan hüquqları müqavilə orqanları qarşısında hesabat verməklə bağlı dövlətlər üçün təlimat dərc etmişdir.^[10] Hesabatın əsas məqsədi dövlətin müqavilə prinsiplərinə uyğunluğunu təşviq etməkdir və bu, "onların müqavilə öhdəliklərinə uyğunluğunun vicdanlı qiymətləndirilməsi" olmalıdır.^[11]

Prosedur və son prosedur dəyişiklikləri

Dövlətin hesabatını təqdim etdikdən sonra dövlətin nümayəndələri hesabatı müzakirə etmək üçün Cenevrədə və ya Nyu-Yorkda Komitə qarşısına çıxır, ümumiyyətlə BMT-nin İnternet TV-də canlı yayımlanan şəxsi konstruktiv dialoqda. Bu dialoqdan sonra Komitə yekun müşahidələrini, müsbət cəhətləri, narahatlıq doğuran mövzuları, təklif və tövsiyələri özündə əks etdirən sənəd hazırlayır və qəbul edir. Sonradan, özünün təqib proseduru çərçivəsində Komitə bir il ərzində müəyyən tövsiyələrin yerinə yetirilib-yetirilmədiyini qiymətləndirir^[12].

Komitəyə fərdi şikayətlər

Mülki və Siyasi Hüquqlar Haqqında Beynəlxalq Paktın Birinci Fakultativ Protokolu[First Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights] [Second Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights, aiming at the abolition of the death penalty]İCCPR-a Birinci Fakultativ Protokol iştirakçısı olan dövlətlər (hazırda 116 ölkə) öz yurisdiksiyalarına daxil olan şəxslərin İPM-ə uyğun olaraq hüquqlarının pozulduğunu iddia edərək Komitəyə şikayətlər (“fərdi yazışmalar”) təqdim etmələrinə icazə verməyə razılıq verilib^[13]^[14]^[15].

Dövlətlərarası Rabitə

Pakt “bir İştirakçı Dövləti digərini müqaviləni pozmaqda ittiham etməyə imkan verən” dövlətlərarası şikayətləri təmin edir. Dövlətlərarası şikayət mexanizmi 2009-cu ilə qədər təqdim olunmamışdı^[16].

İstinadlar

↑ Jakob Th. Möller/Alfred de Zayas, The United Nations Human Rights Committee Case Law 1977-2008, N.P.Engel Publishers, Kehl/Strasbourg, 2009, {{ISBN|978-3-88357-144-7}
↑ "Monitoring the core international human rights treaties". United Nations Human Rights. Office of the High Commissioner. İstifadə tarixi: 30 June 2016.
↑ "View source for United Nations Human Rights Committee - Wikipedia". en.wikipedia.org (ingilis). İstifadə tarixi: 2024-07-25.
↑ "Covenant">"International Covenant on Civil and Political Rights". UN Office of the High Commissioner for Human Rights. İstifadə tarixi: 15 March 2020.
↑ "2022-Elections">"39th Meeting of States parties & 2022 elections". UN Office of the High Commissioner for Human Rights (ingilis). İstifadə tarixi: 3 June 2023.</
↑ Mohammad Younus Fahim, Dr. Diplomacy, The Only Legitimate Way Of Conducting International Relations. Lulu.com. ISBN 9781446697061.
↑ "Meeting and events". OHCHR. İstifadə tarixi: June 2, 2023.
↑ "Covenant"
↑ "İnsan Hüquqları Komitəsi Sabit Səkkizillik Dövlət Baxış Cədvəlini Təqdim edir". Beynəlxalq Ədliyyə Resurs Mərkəzi. 2 oktyabr 2019-cu il. İstifadə tarixi: 15 Mart 2020.
↑ "Sənədləşdirmə alətləri İştirakçı Dövlətlər və Daimi Nümayəndəliklər". BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığının İdarəsi.
↑ R. K. M. Smith, Beynəlxalq İnsan Hüquqları üzrə Dərslik (Oxford University Press, 2010) at s. 150
↑ "IJRC"
↑ "CCPR-HRC">"Human Rights Committee". Centre for Civil and Political Rights. İstifadə tarixi: 2 February 2019.
↑ "OHCHR-COMPLAINT-PROCEDURES">"Human Rights Bodies - Complaints Procedures". www.ohchr.org. UN Office of the High Commissioner for Human Rights. İstifadə tarixi: 2 February 2019.</
↑ "Buergenthal p. 61"
↑ "Buergenthal p. 61">Buergenthal, Shelton and Stewart, International Human Rights in a Nutshell, 4th edition, p. 61

Xarici keçidlər

International Covenant on Civil and Political Rights

Second Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights, aiming at the abolition of the death penalty

First Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights

Second Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights, aiming at the abolition of the death penalty

[1] Jakob Th. Möller/Alfred de Zayas, The United Nations Human Rights Committee Case Law 1977-2008, N.P.Engel Publishers, Kehl/Strasbourg, 2009, {{ISBN|978-3-88357-144-7}

[2] "Monitoring the core international human rights treaties". United Nations Human Rights. Office of the High Commissioner. İstifadə tarixi: 30 June 2016.

[3] "View source for United Nations Human Rights Committee - Wikipedia". en.wikipedia.org (ingilis). İstifadə tarixi: 2024-07-25.

[4] "Covenant">"International Covenant on Civil and Political Rights". UN Office of the High Commissioner for Human Rights. İstifadə tarixi: 15 March 2020.

[5] "2022-Elections">"39th Meeting of States parties & 2022 elections". UN Office of the High Commissioner for Human Rights (ingilis). İstifadə tarixi: 3 June 2023.</

[6] Mohammad Younus Fahim, Dr. Diplomacy, The Only Legitimate Way Of Conducting International Relations. Lulu.com. ISBN 9781446697061.

[7] "Meeting and events". OHCHR. İstifadə tarixi: June 2, 2023.

[8] "Covenant"

[IJRC-PRC-9] "İnsan Hüquqları Komitəsi Sabit Səkkizillik Dövlət Baxış Cədvəlini Təqdim edir". Beynəlxalq Ədliyyə Resurs Mərkəzi. 2 oktyabr 2019-cu il. İstifadə tarixi: 15 Mart 2020.

[10] "Sənədləşdirmə alətləri İştirakçı Dövlətlər və Daimi Nümayəndəliklər". BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığının İdarəsi.

[Smith_150-11] R. K. M. Smith, Beynəlxalq İnsan Hüquqları üzrə Dərslik (Oxford University Press, 2010) at s. 150

[12] "IJRC"

[13] "CCPR-HRC">"Human Rights Committee". Centre for Civil and Political Rights. İstifadə tarixi: 2 February 2019.

[14] "OHCHR-COMPLAINT-PROCEDURES">"Human Rights Bodies - Complaints Procedures". www.ohchr.org. UN Office of the High Commissioner for Human Rights. İstifadə tarixi: 2 February 2019.</

[15] "Buergenthal p. 61"

[16] "Buergenthal p. 61">Buergenthal, Shelton and Stewart, International Human Rights in a Nutshell, 4th edition, p. 61

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

BMT-nin İnsan hüquqları Komitəsi

Mündəricat