Başınağacı

Başınağacı
Başınağacı
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Fırçaotuçiçəklilər Fəsilə: Adoksakimilər Cins: Başınağacı
Beynəlxalq elmi adı
	Viburnum L., 1753;
ITIS	35249
NCBI	4204
EOL	37657
FW	53304

Başınağacı (lat. Viburnum) — bitkilər aləminin fırçaotuçiçəklilər dəstəsinin adoksakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Azərbaycanda yabanı halda 3 növü yayılıb, təbabətdə adi başınağacı (lat. Viburnum opulus) istifadə edilir.

Adi başınağacı – yaşıltəhər, qonur – boz rəngdə qabıqlı gövdəyə malik koldur. Qarşı-qarşıya düzülmüş, yumurtaşəkilli, kənarı iri dişli yarpaqları vardır. Çiçəkləri ağdır, çətir formada yerləşir. Al qırmızı rəngli yumurtavari – girdə formada bir çəyirdəkli yeməli meyvələri var. Bitki may – iyun aylarında çiçəkləyir, meyvələri avqust – sentyabrda yetişir.

Başınağacı Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafaqzın meşəliklərində və Talışda – ovalıqdan başlayaraq orta dağ qurşağına kimi geniş yayılıb. Ona daha çox meşələrdə, çayların kənarında və kolluqlarda rast gəlinir. Bundan əlavə – bağlarda, parklarda bəzək bitkisi kimi də becərilir.

Başınağacının meyvələrindən daha çox istifadə edilir. Meyvələrini tamam yetişəndə toplayır, onlardan həm təzə-tər, həm də xüsusi quruducularda qurudub istifadə edirlər.

Meyvələrinin tərkibində çoxlu miqdarda şəkər – (32 %-ə qədər), aşı maddələri (3 %), ursol və xlorogen turşuları, üzvi turşular (3-4 %), C və K vitaminləri vardır.

Elmi təbabətdə başınağacının qabıqlarından sulu dəmləmə, bişirmə və duru ekstrakt formada preparatlar hazırlayıb, daxili qanaxmalarda, eləcə də uşaqlıq və mədə-bağırsaq qanaxmalarında qankəsici dərman kimi işlədilir.

Sinonimləri

Heterotipik sinonimləri

Actinotinus Oliv.
Iraupalos Raf.
Lentago Raf.
Microtinus Oerst.
Opulus Mill.
Oreinotinus Oerst.
Solenolantana (Nakai) Nakai
Solenotinus Spach
Thyrsosma Raf.
Tinus Mill.
Tynus J.Presl

Növləri

Viburnum acerifolium L.
Viburnum acutifolium Benth.
Viburnum alabamense (McAtee) Sorrie
Viburnum albopedunculatum Gilli
Viburnum amplificatum J.Kern
Viburnum amplifolium Rehder
Viburnum anabaptista Graebn.
Viburnum annamensis Fukuoka
Viburnum antioquiense Killip & A.C.Sm.
Viburnum arboreum Britton
Viburnum atrocyaneum C.B.Clarke
Viburnum australe C.V.Morton
Viburnum awabuki K.Koch
Viburnum ayavacense Kunth
Viburnum beccarii Gamble
Viburnum betulifolium Batalin
Viburnum blandum C.V.Morton
Viburnum boninsimense (Makino) Koidz. ex Nakai
Viburnum brachyandrum Nakai
Viburnum brachybotryum Hemsl.
Viburnum bracteatum Rehder
Viburnum brevitubum (P.S.Hsu) P.S.Hsu
Viburnum buddleifolium C.H.Wright
Viburnum burejaeticum Regel & Herder
Viburnum carlesii Hemsl.
Viburnum carolinianum Ashe
Viburnum cassinoides L.
Viburnum caudatum Greenm.
Viburnum chingii P.S.Hsu
Viburnum chinshanense Graebn.
Viburnum chunii P.S.Hsu
Viburnum ciliatum Greenm.
Viburnum cinnamomifolium Rehder
Viburnum clemensiae J.Kern
Viburnum colebrookeanum Wall. ex DC.
Viburnum congestum Rehder
Viburnum coriaceum Blume
Viburnum cornutidens Merr.
Viburnum corylifolium Hook.f. & Thomson
Viburnum corymbiflorum P.S.Hsu & S.C.Hsu
Viburnum corymbosum Urb.
Viburnum costaricanum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum cotinifolium D.Don
Viburnum cubense Urb.
Viburnum cylindricum Buch.-Ham. ex D.Don
Viburnum dalzielii W.W.Sm.
Viburnum dasyanthum Rehder
Viburnum davidii Franch.
Viburnum deamii (Rehder) Bush
Viburnum dentatum L.
Viburnum dilatatum Thunb.
Viburnum discolor Benth.
Viburnum disjunctum C.V.Morton
Viburnum divaricatum Benth.
Viburnum edule (Michx.) Raf.
Viburnum elatum Benth.
Viburnum ellipticum Hook.
Viburnum erosum Thunb.
Viburnum erubescens Wall. ex DC.
Viburnum euryphyllum Standl. & Steyerm.
Viburnum fansipanense J.M.H.Shaw, Wynn-Jones & V.D.Nguyen
Viburnum farreri Stearn
Viburnum fengyangshanense Z.H.Chen, P.L.Chiu & L.X.Ye
Viburnum floccosum Killip & A.C.Sm.
Viburnum foetidum Wall.
Viburnum fordiae Hance
Viburnum formosanum (Hance) Hayata
Viburnum fragile Killip & A.C.Sm.
Viburnum furcatum Blume ex Maxim.
Viburnum garrettii Craib
Viburnum glaberrimum Merr.
Viburnum glabratum Kunth
Viburnum glomeratum Maxim.
Viburnum goudotii Killip & A.C.Sm.
Viburnum grandiflorum Wall. ex DC.
Viburnum griffithianum (Kurz) C.B.Clarke
Viburnum hainanense Merr. & Chun
Viburnum hallii (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
Viburnum hanceanum Maxim.
Viburnum harryanum Rehder
Viburnum hartwegii Benth.
Viburnum hayatae I.M.Turner
Viburnum hebanthum Wight & Arn.
Viburnum hengshanicum Tsiang
Viburnum henryi Hemsl.
Viburnum hispidulum J.Kern
Viburnum × hizenense Hatus.
Viburnum hoanglienense J.M.H.Shaw, Wynn-Jones & V.D.Nguyen
Viburnum hondurense Standl.
Viburnum hupehense Rehder
Viburnum incarum Graebn.
Viburnum inopinatum Craib
Viburnum jamesonii (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
Viburnum japonicum (Thunb.) Spreng.
Viburnum jelskii Zahlbr.
Viburnum jucundum C.V.Morton
Viburnum junghuhnii Miq.
Viburnum kansuense Batalin
Viburnum kerrii E.T.Geddes
Viburnum × kiusianum Hatus.
Viburnum koreanum Nakai
Viburnum lancifolium P.S.Hsu
Lantana başınağacı (Viburnum lantana L.)
Viburnum lantanoides Michx.
Viburnum lasiophyllum Benth.
Viburnum laterale Rehder
Viburnum lautum C.V.Morton
Viburnum lehmannii Killip & A.C.Sm.
Viburnum leiocarpum P.S.Hsu
Viburnum lentago L.
Viburnum lobophyllum Graebn.
Viburnum loeseneri Graebn.
Viburnum longipedunculatum (P.S.Hsu) P.S.Hsu
Viburnum longiradiatum P.S.Hsu
Viburnum lutescens Blume
Viburnum luzonicum Rolfe
Viburnum macdougallii Matuda
Viburnum macrocephalum Fortune
Viburnum mathewsii (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
Viburnum meiothyrsum Diels
Viburnum melanocarpum P.S.Hsu
Viburnum microcarpum Schltdl. & Cham.
Viburnum microphyllum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum molinae Lundell
Viburnum molle Michx.
Viburnum mongolicum (Pall.) Rehder
Viburnum mortonianum Standl. & Steyerm.
Viburnum mullaha Buch.-Ham. ex D.Don
Viburnum nervosum D.Don
Viburnum nitidum Aiton
Viburnum nudum L.
Viburnum obovatum Walter
Viburnum obtectum J.H.Vargas
Viburnum obtusatum D.N.Gibson
Viburnum odoratissimum Ker Gawl.
Viburnum oliganthum Batalin
Viburnum omeiense P.S.Hsu
Adi başınağacı (Viburnum opulus L.)
Şərq başınağacı (Viburnum orientale Pall.)
Viburnum parvifolium Hayata
Viburnum phlebotrichum Siebold & Zucc.
Viburnum pichinchense Benth.
Viburnum pilushanicum S.S.Ying
Viburnum platyphyllum Merr.
Viburnum plicatum Thunb.
Viburnum propinquum Hemsl.
Viburnum prunifolium L.
Viburnum punctatum Buch.-Ham. ex D.Don
Viburnum pyramidatum Rehder
Viburnum queremalense Cuatrec.
Viburnum rafinesqueanum Schult.
Viburnum recognitum Fernald
Qırışvariyarpaqlı başınağacı (Viburnum rhytidophyllum Hemsl.)
Viburnum rufidulum Raf.
Viburnum rugosum Pers.
Viburnum sambucinum Reinw. ex Blume
Viburnum sargentii Koehne
Viburnum scabrellum (Torr. & A.Gray) Chapm.
Viburnum schensianum Maxim.
Viburnum seemenii Graebn.
Viburnum sempervirens K.Koch
Viburnum setigerum Hance
Viburnum shweliense W.W.Sm.
Viburnum sieboldii Miq.
Viburnum spruceanum Rusby
Viburnum squamulosum P.S.Hsu
Viburnum stellatotomentosum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum stenocalyx (Oerst.) Hemsl.
Viburnum stipitatum J.H.Vargas
Viburnum subalpinum Hand.-Mazz.
Viburnum subpubescens Lundell
Viburnum subsessile Killip & A.C.Sm.
Viburnum sulcatum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum suratense Killip & A.C.Sm.
Viburnum suspensum Lindl.
Viburnum sympodiale Graebn.
Viburnum taitoense Hayata
Viburnum taiwanianum Hayata
Viburnum tashiroi Nakai
Viburnum tengyuehense (W.W.Sm.) P.S.Hsu
Viburnum ternatum Rehder
Viburnum tiliifolium (Oerst.) Hemsl.
Viburnum tinoides L.f.
Həmişəyaşıl başınağacı (Viburnum tinus L.)
Viburnum toronis Killip & A.C.Sm.
Viburnum trabeculosum C.Y.Wu
Viburnum treleasei Gand.
Viburnum tricostatum C.E.C.Fisch.
Viburnum tridentatum Killip & A.C.Sm.
Viburnum trilobum Marshall
Viburnum triphyllum Benth.
Viburnum triplinerve Hand.-Mazz.
Viburnum undulatum (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
Viburnum urbani Graebn.
Viburnum urceolatum Siebold & Zucc.
Viburnum utile Hemsl.
Viburnum venosum Britton
Viburnum venustum C.V.Morton
Viburnum vernicosum Gibbs
Viburnum villosum Sw.
Viburnum wardii W.W.Sm.
Viburnum weberbaueri Graebn.
Viburnum witteanum Graebn.
Viburnum wrightii Miq.
Viburnum wurdackii T.R.Dudley
Viburnum yunnanense Rehder

İstinadlar

↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 129. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 267.

Həmçinin bax

[_7f7718c592cf0495-1] Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 129. doi:10.5962/BHL.TITLE.746

[_64bee5f2cfc3b959-2] Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 267.

[1]

[2]