Kürdüstan İslam Əmirliyi
Kürdüstan İslam Əmirliyi (kürd. میرنشینی ئیسلامیی کوردستان) — Hələbcə mühafəzəsində yerləşən tanınmamış kürd islam dövləti. ABŞ-nin 2003-cü ildə "Peşmərgə"nin dəstəyi ilə "Vikinq çəkic" əməliyyatına başlamasından sonra ləğv olunmuşdur.
| Kürdüstan İslam Əmirliyi |
|---|
Tarix
redaktəƏvvəllər
redaktə1991-ci il İraq üsyanlarına Kürdüstan Demokrat Partiyası (KDP), Kürdüstan Vətən İttifaqı (KVİ) və İraq hökumətinə qarşı üsyan qaldıran və Kürdüstan Bölgəsini quran Kürdüstan İslam Hərəkatı (İMK) daxil idi. IMK Kürdüstan Bölgəsində əhəmiyyətli iştirakını davam etdirdi. Daha sonra KDP və KVİ arasında İraq kürd vətəndaş müharibəsi başlayıb. Razılaşmalar çərçivəsində Kürdüstan Bölgəsinə nəzarət üç hissəyə bölündü. KDP-yə Dəhuk mühafəzəsi və Ərbil mühafəzəsi, KVİ-yə Süleymaniyyə mühafəzəsi, İMK-ya isə Hələbcə mühafəzəsi verildi. Əmirlik əvvəlcə Kürdüstan Bölgəsində bir muxtar hissəsi idi. İMK kürd hökumətinin tərkibinə daxil olanda bəziləri İMK-dan ayrılaraq öz qruplarını yaratdılar və onlar əmirlikdə fəaliyyətini davam etdirdilər.[1][2] Qruplar arasında Molla Krekarın rəhbərlik etdiyi İslah, Əli Bapirin rəhbərlik etdiyi Kürdüstan Ədalət Qrupu və Əbu Abdullah əl-Şafiinin rəhbərlik etdiyi Cund əl-İslam (Tövhid İslam Cəbhəsi, İslami Müqavimət Hərəkatı, və İkinci Soran Birliyinin birləşməsi) var idi.[3] Molla Krekar tez bir zamanda populyarlıq qazandı. 2001-ci ildə Molla Krekar əmirlik üzərində nəzarəti təmin etdi və müstəqilliyini elan etdi və İslam əmirliyini bütün Böyük Kürdüstanı əhatə edəcək şəkildə genişləndirmək niyyətini bəyan etdi. Molla Krekar İslam əmirliyini müstəqil kürd dövləti kimi təqdim etdi və Kürdüstanı keçərək genişlənməyəcəyini iddia etdi.[4][5][6] İslam əmirliyində İslah və Cund əl-İslam birləşərək İslam əmirliyinin ordusu kimi fəaliyyət göstərən Ənsarül-İslamı meydana gətirdilər.[7]
Ənsarül-İslamın lideri Molla Krekar Əmirliyin əmiri, Əbu Abdullah əl-Şafii və Əli Bəpir isə onun müavinləri idi. Hər tərəfdən faktiki embarqo altında olan ərazi ilə qonşu İrandan olan sünni kürd cihadçılar Əmirliyə həyati transsərhəd dəstək verdilər və əraziyə qeyri-qanuni qaçaqmalçılıq şəbəkələri qurdular.[8][9][10][11][12]
İslam Əmirliyi altında həyat
redaktəMolla Krekar kimi, bir çox Ənsar əl-İslam döyüşçüləri və liderləri də millətçi fikirlərə sahib idilər və yeni əmirliyi kürd müstəqillik hərəkatının qələbəsi kimi qiymətləndirdilər. Onlar həm də kürd mədəniyyətini sosial cəhətdən təbliğ edən ənənəçi idilər. Bir çox başqa millətçi siyasətlərə baxmayaraq, İslama zidd olan millətçilik elementləri tərk edildi.[13][14][15] Ənsarül-İslamın sərt şəriət qanunlarını tətbiq etdiyi, Yarsani azlığına qarşı vəhşiliklər törətdiyi, sufi ziyarətgahlarını və xanəgahlarını dağıddığı da bildirilir.[16][17][18] Molla Krekarın Kürdüstan İslam Əmirliyi, Molla Ömərin Əfqanıstan İslam Əmirliyi ilə əlaqələrə malik idi və kürdləri Taliban və ya Əl-Qaidədən təlim almağa göndərirdi.[19] Onlar Əfqanıstandakı Üsamə bin Ladenin yanına da nümayəndə heyətləri göndəriblər.[20] İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu öz sərhədlərində baş verənlərlə bağlı ehtiyatsızlıqda ittiham olunurdu.[10]
Çökmək
redaktə
Bülənd Ecevit hökuməti İraqa hücuma başladıqdan sonra ABŞ-ın Türkiyə ərazisindən İraqa girməsinə icazə vermədi. ABŞ 2003-cü ildə Vikinq çəkic əməliyyatına başladı. Əmirliyin itirilməsindən sonra çoxlu Ənsar döyüşçüləri İran-İraq sərhəddində toplandı və oradan İran kürd simpatizanları tərəfindən qaçaqmalçılıq yolu ilə İrana gətirildi.[21]
Əmirliyin dağılmasından sonra Əbu Abdullah əl-Şafi Həmrin dağlarına köçən və İraq üsyanlarında vuruşan Ənsarül-İslamın rəhbərliyinə keçdi, Molla Krekar isə Norveçə getdi. Molla Krekar 2015-ci ildə həbs olunana qədər Rəvti Şax-ı qurub və ona rəhbərlik edib.[22][23] Əli Bapir daha sonra Kürdüstan Regional Hökuməti ilə barışıb.[24][25]
2016-cı ilin sonlarında, əmirliyin 15-ci ildönümünə yaxın Molla Krekar dedi ki, "Ümid edirəm ki, biz İraqdan ən qısa zamanda ayrılacağıq. Mən bunu bütün ürəkdən dəstəkləyərdim. Biz 1921-ci ildə güc altında İraq dövlətinə birləşdirildik. Hər mənada uğursuz bir dövlət olan İraq, ilk dəfə Kürdüstan Krallığı və Süleymaniyyəni bombaladı Kürdüstan İraqdan ayrılıb və müstəqillik elan edib, mən bunu tam təsdiq edəcəyəm, Mavritaniya müstəqillik elan edəndə onların bayraqlarını dalğalandıracaq binaları belə yox idi, amma yenə də müstəqilliklərini elan ediblər”. O, həmçinin bildirib ki, artıq kürd hökumət rəsmilərinə qarşı heç bir narazılığı yoxdur. Hoşyar Zebari kürd hökumətinin Krekarla sülh bağladığını təsdiqləyib.[26]
İstinadlar
redaktə- ↑ "The Islamist Threat from Iraqi Kurdistan | The Washington Institute". www.washingtoninstitute.org (ingilis). İstifadə tarixi: 2024-12-06.
- ↑ Faleh A. Jabar and Hosham Dawod, The Kurds: nationalism and politics (London: Saqi), 203-230.
- ↑ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan." Human Rights Watch, Date unknown. Web. 18 October 2010.
- ↑ Gade, Tine; Palani, Kamaran (22 May 2022). "The hybridisation of religion and nationalism in Iraqi Kurdistan: The case of Kurdish Islam". Third World Thematics: A TWQ Journal. 5 (3–6): 221–241. doi:10.1080/23802014.2022.2070269. hdl:11250/2999460. S2CID 249036504.
- ↑ "Does Kurdish jihadist group threaten Hayat Tahrir al-Sham in north Syria? - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East". http://www.al-monitor.com. 20 June 2021. Archived from the original on 5 May 2022. Retrieved 27 March 2022.
- ↑ Aymenn Jawad Al-Tamimi (11 May 2014). "Key Updates on Iraq's Sunni Insurgent Groups". Brown Moses Blog. Archived from the original on 28 January 2015. Retrieved 26 May 2014.
- ↑ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan." Human Rights Watch, Date unknown. Web. 18 October 2010.
- ↑ "Komal should 'shed' Islamic label: party leader". www.rudaw.net. İstifadə tarixi: 2023-02-20.
- ↑ "How ISIS Infiltrated Iranian Kurdistan". iranwire.com.
- ↑ 1 2 "Journey to jihad: Iran's Sunni Kurds fighting a holy war in Idlib". www.rudaw.net. İstifadə tarixi: 2023-02-20.
- ↑ "Iraqi political groupings and individuals". middleeastreference.org.uk. 2007-03-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Ram, Sunil. "The Enemy of My Enemy: The odd link between Ansar al-Islam, Iraq and Iran" (PDF). The Canadian Institute of Strategic Studies. April 2003. 30 March 2004 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 6 February 2015.
- ↑ Gade, Tine; Palani, Kamaran (22 May 2022). "The hybridisation of religion and nationalism in Iraqi Kurdistan: The case of Kurdish Islam". Third World Thematics: A TWQ Journal. 5 (3–6): 221–241. doi:10.1080/23802014.2022.2070269. hdl:11250/2999460. S2CID 249036504.
- ↑ "Does Kurdish jihadist group threaten Hayat Tahrir al-Sham in north Syria? - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East". http://www.al-monitor.com. 20 June 2021. Archived from the original on 5 May 2022. Retrieved 27 March 2022.
- ↑ Aymenn Jawad Al-Tamimi (11 May 2014). "Key Updates on Iraq's Sunni Insurgent Groups". Brown Moses Blog. Archived from the original on 28 January 2015. Retrieved 26 May 2014.
- ↑ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan (Human Rights Watch Backgrounder, )". www.hrw.org.
- ↑ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan". Human Rights Watch. 2010-06-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-22.
- ↑ Brynjar, Lia. Understanding Jihadi Proto-States - JSTOR. JSTOR 26297412.
- ↑ "Journey to jihad: Iran's Sunni Kurds fighting a holy war in Idlib". www.rudaw.net. İstifadə tarixi: 2024-11-19.
- ↑ Schanzer, Jonathan (January 2004) "Ansar al-Islam: Back in Iraq :: Middle East Quarterly". Middle East Quarterly. Archived from the original on 2016-11-29. Retrieved 2016-11-28.
- ↑ "The rise and fall of Ansar al-Islam". Christian Science Monitor. ISSN 0882-7729. İstifadə tarixi: 2023-11-13.
- ↑ "16 ISIS-Linked Suspects Held in Europe-Wide Sweep: Italy Officials". NBC News. 12 November 2015. İstifadə tarixi: 13 November 2015.
- ↑ "Italy announces swoop on 'jihadist network'". The Local. İstifadə tarixi: 13 November 2015.
- ↑ Obeid, Adel Ahmad.'L'islamisme en mutation : Une étude pluridisciplinaire sur la mouvance islamiste kurde, pp. 22-23
- ↑ Obeid, Adel Ahmad.'L'islamisme en mutation : Une étude pluridisciplinaire sur la mouvance islamiste kurde, pp. 80-83
- ↑ Mahmud Yasin Kurdi. "Time has come to break from Iraq, says radical Kurdish cleric Mulla Krekar". rudaw.net. 29 September 2016. 29 November 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 November 2016.