Dağ Tumas — Azərbaycan Respublikasının Cəbrayıl rayonunun Dağ Tumas kənd inzibati ərazi dairəsində kənd.[1][2] Qarabağ silsiləsinin cənub-qərb yamaclarında, Cəbrayıl şəhərindən 23 km qərbdə yerləşir.[3]
| Dağ Tumas | |
|---|---|
| 39°22′22″ şm. e. 46°45′47″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.210 m |
| Saat qurşağı | |
  Dağ Tumas | |
Toponimikası
redaktəQarabağ silsiləsinin ətəyindədir. Keçmiş adı Tumas olmuşdur. Sonralar bu kənddən ayrılmış ailələr Tumaslı (Bərdə və Şərur r-nları), Çaytumas (Qubadlı rayonu) kəndlərini saldıqdan sonra, birini digərindən fərqləndirmək məqsədilə dağ yamacında yerləşən bu kənd Dağ Tumas adlandırılmışdır.[2] Cəbrayılın ən yüksək zirvəsi Dağ Tumasdır.
Tarixi
redaktəRusiya İmperiyası dövründə Tumaslı kəndi Yelizavetpol quberniyasının Cəbrayıl qəzasına daxil idi.
Sovet işğalından sonra kənd Azərbaycan SSR-in Cəbrayıl rayonunda eyniadlı kənd sovetliyinin tərkibinə daxil oldu. Kənddə orta, səkkizillik və ibtidai məktəblər, kitabxana və xəstəxana var idi.[3]
1993-cü ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib.
23 oktyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir[4].
Əhalisi
redaktə"1886-cı il ailə siyahılarından çıxarılmış Zaqafqaziya bölgəsi əhalisinin statistik məlumatları toplusu"na əsasən, Cəbrayıl qəzasının Tumaslı kəndində, Tumaslı kənd dairəsində 119 ev var idi və burada 506 azərbaycanlı (o dövrdə "tatar" kimi göstərilmiş) yaşayırdı, bunlar dini baxımdan sünni idi, onlardan 17-si ruhani nümayəndəsi, digərləri isə kəndlilər idi.[5]
"1910-cu il Qafqaz Təqvimi"nə görə, 1907-ci ildə Qaryagin qəzasının Tumas kəndində 599 nəfər yaşayırdı, onların əksəriyyəti azərbaycanlılar idi və təqvimdə "tatar" kimi göstərilmişdir.[6]
Azərbaycan SSR-in Xalq Təsərrüfatının Uçotu İdarəsi (AzNEA) tərəfindən 1933-cü ildə hazırlanmış "Azərbaycan SSR-in İnzibati Bölgüsü" nəşrinə əsasən, 1 yanvar 1933-cü il tarixinə görə, Azərbaycan SSR-in Cəbrayıl rayonunun Dağ Tumas kənd sovetliyinə daxil olan Dağ Tumas kəndində 106 təsərrüfat və 529 sakin var idi. Kənd sovetliyinin bütün əhalisi azərbaycanlılardan ibarət idi (mənbədə "türk" kimi göstərilmişdir).[7]
1977-ci ildə kənddə 919 nəfər yaşayırdı. Kənd əhalisi heyvandarlıq, buğda əkinçiliyi, üzümçülük və ipəkçiliklə məşğul idi.
Tanınmış şəxsləri
redaktə- Aynur Səfiyeva — Azərbaycanlı alim, ümumi cərrah, tibb elmləri doktoru, kolorektal cərrahiyyə üzrə ilk qadın elmlər doktoru.
- Əlisahib Əroğul — nasir, publisist, yazıçı.
- Nəsimi Ağayev — Azərbaycanın Almaniyadakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri.
- Vahid Tumaslı — şair, yazıçı.
- İlham Tumas — azərbaycanlı jurnalist, ssenari müəllifi, rejissor, 1-ci Qarabağ müharibəsi veteranı, İkinci Qarabağ müharibəsi iştirakçısı.
İstinadlar
redaktə- ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. "İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı, 2024" (PDF) (az.). stat.gov.az. 2024-02-28. 2024-03-14 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-04-05.
- ↑ 1 2 Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti (az.). I. Baku: Şərq-Qərb. 2007. səh. 147. ISBN 978-9952-34-155-3. 2023-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-16.
- ↑ 1 2 Дағтумас // Azerbaijani Soviet Encyclopedia (az.). III. Baku: National Academy of Sciences of Azerbaijan. 1979. səh. 311.
- ↑ "Xocavənd, Cəbrayıl və Zəngilanın bu kəndləri azad edildi". 2021-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-23.
- ↑ Свод статистических данных о населении Закавказского края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. Тф. 1893. 237.
- ↑ Kavkazskiy kalendar. Tiflis. 1910. 383.
- ↑ Административное деление АССР. Б.: Издание АзУНХУ. 1933. 24.