Darknet
Dark net və ya Darknet (Qaranlıq şəbəkə) internet daxilində yalnız xüsusi proqram təminatı, konfiqurasiyalar və ya avtorizasiya ilə əldə edilə bilən üst-üstə düşən şəbəkədir və tez-tez unikal fərdiləşdirilmiş rabitə protokolundan istifadə edir.[1] İki tipik qaranlıq şəbəkə növü sosial şəbəkələr (adətən peer-to-peer bağlantısı ilə faylların yerləşdirilməsi üçün istifadə olunur), və anonimləşdirilmiş bağlantılar seriyası vasitəsilə Tor kimi anonimlik proksi şəbəkələridir.
Terminologiyanın qeyri-rəsmi olmasına baxmayaraq, "darknet" termini məşhur İpək Yolu narkotik bazarı istifadə etdiyi zaman Tor Onion xidmətləri ilə əlaqələndirmək üçün əsas xəbər agentlikləri tərəfindən populyarlaşdı. Tor, I2P və Freenet kimi texnologiya təhlükəsizlik, anonimlik və ya senzura müqavimətini təmin etməklə rəqəmsal hüquqları müdafiə etmək üçün nəzərdə tutulmuşdu və həm qeyri-qanuni, həm də qanuni səbəblərdən istifadə olunur. Füsunçular, aktivistlər, jurnalistlər və xəbər təşkilatları arasında anonim ünsiyyət də SecureDrop kimi proqramlardan istifadə etməklə qaranlıq şəbəkələr tərəfindən asanlaşdırılır.
Terminologiya redaktə
Termin ilkin olaraq ARPANET-də gizli, mesaj almaq üçün proqramlaşdırılmış, lakin heç nəyə cavab verməyən və ya heç nəyi qəbul etməyən, beləliklə də qaranlıqda görünməz qalan kompüterləri təsvir edirdi.
ARPANET-dən bəri qaranlıq şəbəkənin istifadəsi dostdan dosta şəbəkələri (adətən peer-to-peer bağlantısı ilə fayl mübadiləsi üçün istifadə olunur) və Tor kimi məxfilik şəbəkələrini əhatə etmək üçün genişləndi. Qaranlıq şəbəkə üçün qarşılıqlı termin axtarış motorları tərəfindən indeksləşdirilə bilən məzmuna istinad edərkən açıq şəbəkə və ya səth şəbəkəsidir.
Mənbə redaktə
"Darknet" 1970-ci illərdə təhlükəsizlik məqsədləri üçün ARPANET-dən (hökumət tərəfindən qurulan və İnternetə çevrilmiş hərbi/akademik şəbəkə) təcrid olunmuş şəbəkələri təyin etmək üçün yaradılmışdır. Darknet ünvanları ARPANET-dən məlumat ala bilərdi, lakin şəbəkə siyahılarında görünmürdü və pinglərə və ya digər sorğulara cavab vermirdi.
Bu termin , qaranlıq şəbəkənin mövcudluğunu əsas gətirən Microsoft-un dörd əməkdaşı olan Peter Biddle, Paul England, Marcus Peinado və Bryan Willman tərəfindən 2002-ci ildə dərc edilmiş "The Darknet and the Future of Content Distribution" adlı məqalənin dərcindən sonra ictimaiyyət tərəfindən qəbul edildi. işlək rəqəmsal hüquqların idarə edilməsi (DRM) texnologiyalarının inkişafına mane oldu və müəllif hüquqlarının pozulması qaçılmaz oldu. Bu sənəd "darknet"i daha ümumi şəkildə şifrələnmiş və ya istifadəçinin ona qoşulmasına icazə vermək üçün xüsusi protokol tələb edən istənilən paralel şəbəkə növü kimi təsvir etmişdir.
Alt mədəniyyətlər redaktə
Jurnalist JD Lasica, 2005-ci ildə yazdığı "Darknet: Hollywood's War Against the Digital Generation" kitabında qaranlıq şəbəkənin fayl paylaşma şəbəkələrini əhatə edən imkanlarını təsvir etdi. Daha sonra, 2014-cü ildə jurnalist Ceymi Bartlett "Qaranlıq Şəbəkə" kitabında bu termindən bir sıra yeraltı və meydana çıxan subkulturaları, o cümlədən camgirls, kriptoanarxistlər, qaranlıq şəbəkə narkotik bazarları, özünə zərər verən icmalar, sosial media irqçiləri və transhumanistləri təsvir etmək üçün istifadə etdi.
Həmçinin bax redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ Gayard, Laurent. Darknet: Geosiyasət və İstifadələr. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons. 2018. 158. ISBN 9781786302021.