Vikipediya

Deep web

Deep web[1] — məzmunu standart veb axtarış mühərrikləri tərəfindən indeksləşdirilməyən Ümumdünya hörümçək toru hissəsidir. Termini elmə ilk dəfə kompüterşünas alim Maykl K. Berqman 2001-ci ildə, axtarış-indeksləmə termini kimi gətirmişdir.[2]

Brauzerlərin İnternetin ilk tarixlərindən indeksləşdirə bilmədiyi məlumatları ehtiva edən minlərlə əlaqədən ibarət olan bir sistemdir.[3] Normal axtarış sistemləri ilə tapılmayan bütün saytlar Dark vebə daxil edilmişdir.

Veb saytlar müxtəlif səbəblərdən görünməməsini istəyə bilər. Misal üçün; Kitabxana arxivləri, dövlət və özəl şirkət məlumatları kimi hər kəs tərəfindən tez-tez görünməsi istənilməyən və ya indeksləşdirilməsi çətin olan məzmunu ehtiva etdikləri üçün Brauzerlərdə göstərilmək istəmirlər. Bunlardan başqa flash saytlar, ajax olan saytlar (jQuery ilə işləyən), şifrə ilə daxil edilmiş saytlar, ftp saytları da Brauzerlər tərəfindən oxunması çətin olduğundan Deep veb-ə daxil edilir. Forumlardakı və saytlardakı sistem və admin qovluqları da təhlükəsizlik zəifliklərindən qaçınmaq üçün axtarış nəticələrində avtomatik olaraq göstərilmir.[3] Fərqli axtarış sistemlərindən istifadə edərək dərin şəbəkəyə çatmaq mümkündür və istifadəçi təhlükəsizliyi üçün bu keçidlər normal brauzerlərdə açılmır.

Kaliforniya Universitetinin bir araşdırmasına görə, 2001-ci ildə 7,5 petabayt məlumatın Dark webdə olduğu təxmin edilirdi.

Dərin veb adlanan bu sistemə qapalı dns yönləndirmələri ilə daxil olmaq mümkündür. Bu xüsusi hazırlanmış brauzerlər və ya əməliyyat sistemləri ilə mümkündür. Buraya yönləndirən linklər tez-tez dəyişir. Vpn Və TOR vasitəsilə daxil olumaq olar və içəridə illegal saytlar var.

Dərin vebdə qanunsuz məzmunu paylaşan bütün İnternet saytlarına Qaranlıq Veb (İngilis: Dark Web) deyilir. Ümumiyyətlə, Dərin veb yerinə Qaranlıq veb tərifi də istifadə olunur.

Qaranlıq Veb bağlantılarında çox miqdarda yanal məlumat əldə edilə bilər. Qaranlıq vebdə məlumat / video / şəkil yükləmək bəzən qanunsuzdur, çünki bu linklərdə dövlət sirləri, mühüm şəxslərin xüsusi dəlilləri, narkotik ticarəti, qanunsuz silah satışı, qumar və saya bilmədiyimiz bir çox qanunsuz məzmun var.[4]

Terminologiya

redaktə

"Dərin veb" terminlərinin "qaranlıq veb" ilə ilk qarışması 2009-cu ildə dərin veb axtarış terminologiyasının Freenet və darknet-də baş verən qeyri-qanuni fəaliyyətlərlə birlikdə müzakirə edildiyi zaman baş verdi.[5] Bu cinayət fəaliyyətlərinə şəxsi parolların, saxta şəxsiyyət sənədlərinin, narkotiklərin, odlu silahların və s. ticarəti daxildir.[6]

O vaxtdan bəri, medianın qara bazar veb-saytı İpək Yolu (The Silk Road) ilə bağlı reportajlarında istifadə etdikdən sonra media qurumları ümumiyyətlə qaranlıq internet[7] və ya darknet ilə sinonim olaraq "dərin internet"dən istifadə etdilər, bəziləri bu müqayisəni qeyri-dəqiq kimi rədd edir və nəticədə davamlı qarışıqlıq mənbəyidir.[8] Simli müxbirlər Kim Zetter[9] və Endi Qrinberq[10] terminlərin fərqli modalarda istifadə edilməsini tövsiyə edin. Dərin veb ənənəvi axtarış mühərriki tərəfindən əldə edilə bilməyən hər hansı bir sayta istinad olsa da, qaranlıq veb dərin internetin qəsdən gizlədilmiş və standart brauzerlər və üsullarla əlçatmaz olan bir hissəsidir.[11][12][13][14][15]

İndekslənməmiş məzmun

redaktə

Berqman, "The Journal of Electronic Publishing" jurnalında dərc olunan dərin internetlə bağlı məqaləsində Jill Ellsworth-un 1994-cü ildə heç bir axtarış sistemində qeydiyyatdan keçməmiş vebsaytlara istinad etmək üçün Görünməz Veb terminindən istifadə etdiyini qeyd etdi. Berqman 1996-cı ilin yanvarında Frank Qarsianın məqaləsinə istinad etdi:

Bu, ehtimal ki, ağlabatan dizayn edilmiş bir sayt olardı, lakin onlar onu heç bir axtarış motorunda qeydiyyatdan keçirməkdən narahat olmadılar. Beləliklə, heç kim onları tapa bilməz! Sən gizləndin. Mən bunu görünməz İnternet adlandırıram.

Invisible Web termininin digər erkən istifadəsi 1996-cı ilin dekabrında dərc olunmuş press-relizdə tapılan № 1 Dərin Veb proqramının təsvirində Personal Library Software-dən Bruce Mount və Metyu B. Koll tərəfindən edilmişdir. İndi ümumi qəbul edilən xüsusi terminin ilk istifadəsi Berqmanın 2001-ci ildəki tədqiqatında baş verdi.

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Hamilton, Nigel. The Mechanics of a Deep Net Metasearch Engine // Isaías, Pedro; Palma dos Reis, António (redaktorlar ). Proceedings of the IADIS International Conference on e-Society. 2003. 1034–6. CiteSeerX 10.1.1.90.5847. ISBN 972-98947-0-1. 2022-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-03.
  2. ↑ Wright, Alex. "Exploring a 'Deep Web' That Google Can't Grasp". The New York Times. 2009-02-22. 2020-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 September 2019. [...] Mike Bergman, a computer scientist and consultant who is credited with coining the term Deep Web.
  3. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-07-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-19.
  4. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-19.
  5. ↑ Beckett, Andy. "İnternetin qaranlıq tərəfi". 2009-11-26. 2013-09-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-09.
  6. ↑ D. Day. Ən asan tutma: Qaranlıq şəbəkədə başqa balıq olmayın. Wake Forest University: TEDx Talks. Archived from the original on 2023-01-12. İstifadə tarixi: 2023-01-12.
  7. ↑ "Clearing Up Confusion – Deep Web vs. Dark Web". BrightPlanet. 2014-03-27. 2019-04-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-12.
  8. ↑ Solomon, Jane. "The Deep Web vs. The Dark Web". 2015-05-06. 2017-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-26.
  9. ↑ NPR Staff. "Qaranlıq: İnternetin arxasındakı İnternet". May 25, 2014. 2015-05-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-29.
  10. ↑ Greenberg, Andy. "Hacker Lexicon: Qaranlıq İnternet nədir?". 2014-11-19. 2020-04-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-06.
  11. ↑ "TQaranlıq İnternetin İnternet İdarəçiliyinə və Kiber Təhlükəsizliyə Təsiri" (PDF). 2014-01-20. (#archive_missing_date) tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-15.
  12. ↑ Lam, Kwok-Yan; Chi, Chi-Hung; Qing, Sihan. Information and Communications Security: 18th International Conference, ICICS 2016, Singapore, Singapore, November 29 – December 2, 2016, Proceedings (ingilis). Springer. 2016-11-13. ISBN 9783319500119. 2023-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-15.
  13. ↑ "The Deep Web vs. The Dark Web | Dictionary.com Blog". Dictionary Blog. 2015-05-06. 2017-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-15.
  14. ↑ Akhgar, Babak; Bayerl, P. Saskia; Sampson, Fraser. Open Source Intelligence Investigation: From Strategy to Implementation (ingilis). Springer. 2017-01-01. ISBN 9783319476711. 2023-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-15.
  15. ↑ "What is the dark web and who uses it?". The Globe and Mail. 2017-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-15.

Xarici keçidlər

redaktə
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Deep_web&oldid=7695452"