Egey mübahisəsi
Egey mübahisəsi,[1] Egey məsələsi[2] və ya Egey nifaqı[2] (yun. Γκρίζες Ζώνες, türk. Ege sorunu) — Yunanıstan və Türkiyə arasında Egey dənizinin akvatoriyasında və onun üzərindəki hava məkanında suverenlik və əlaqəli hüquqlarla bağlı bir-biri ilə əlaqəli mübahisəli məsələlər kompleksi. 1970-ci illərin həll olunmamış Kipr böhranından yaranan çoxsaylı münaqişələr Türkiyə–Yunanıstan münasibətlərinə əhəmiyyətli təsir göstərmişdir. 1987-ci ildə və 1996-cı ilin əvvəlində Egey mübahisəsi iki dövlət arasında hərbi əməliyyatların başlanmasına yaxın böhran vəziyyətlərinə gətirib çıxarmışdır.
1998-ci ildə hər iki ölkə bir sıra diplomatik tədbirlər həyata keçirməklə gərginliyi aradan qaldırmağa yaxın idi. Növbəti addım, xüsusən də Yunanıstanın Türkiyənin Avropa İttifaqına daxil olmasını asanlaşdırmağa yönəlmiş hərəkətləri olmuşdu.
Dəniz və hava təsir zonaları
redaktəEgey mübahisəs hər iki ölkənin əraziləri ətrafında dəniz və hava təsir zonalarının delimitasiyası ilə bağlıdır. Bu məsələlər Egey dənizinin özünün coğrafi və tarixi xüsusiyyətləri, onun hövzəsindəki ölkələrin yerləşməsi ilə əlaqəlidir. Egey dənizinin suları ilə yuyulan Yunanıstan və Türkiyənin materik sahil xəttinin uzunluğu təxminən bərabər olsa da, Gökçeada və Bozcaada istisna olmaqla, bütün Egey adaları Yunanıstana aiddir. Eyni zamanda, Yunanıstana aid olan bir sıra böyük adalar Türkiyənin materik sərhədlərinə yaxın ərazidə yerləşir. Bu, Türkiyəyə nə dəniz, nə də hava təsir zonalarını genişləndirməyə imkan vermir. Bu zonaların hər hansı potensial genişləndirilməsi Yunanıstana Türkiyədən daha çox mütənasib fayda gətirəcək.
Məşhur inanca görə, Türkiyə Yunanıstanın öz təsir zonalarını Egey dənizini faktiki olaraq "yunan gölü"nə çevirəcək dərəcədə genişləndirməyə cəhd edə biləcəyindən narahatdır. Bundan əlavə, Yunanıstan Türkiyənin "Egey dənizinin yarısını işğal etməyə", yəni Lesbos, Xios, Samos və digər adalar xəttini aşaraq Egey dənizinin ortasına qədər Türkiyə təsir zonası yaratmağa cəhd edə biləcəyindən narahatdır. Dodekanes adaları, beləliklə onları Türkiyə suları ilə əhatə olunmuş eksklavlara çevrilir və Yunanıstanın əsas hissəsi ilə əlaqəsi kəsilir.[3]
İstinadlar
redaktə- ↑ Məmmədov, Asif. "TÜRKİYƏ İLƏ YUNANISTANI GƏRGİNLƏŞDİRƏN SƏBƏB: EGEY ADALARI". təzadlar.az. 28 iyun 2022. 2022-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-24.
- ↑ 1 2 NAZİMOĞLU, Natiq. "MÜTTƏFİQ DÜŞMƏNLƏR". regionplus.az. 15 sentyabr 2022. 2023-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-24.
- ↑ Kemal Başlar (2001): Two facets of the Aegean Sea dispute: 'de lege lata' and 'de lege ferenda'. In: K. Başlar (ed.), Turkey and international law. Ankara. "Архивированная копия" (PDF). 2006-08-22 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2006-01-23.
Əlavə ədəbiyyat
redaktə- Козик К. А. Турецко-греческие отношения в 1970—1980-е гг.: Эгейская проблема // Научные проблемы гуманитарных исследований. — 2011. — №. 3.
- Козик К. А. Турецко-греческие отношения в 1990-е гг. // Теория и практика общественного развития. — 2012. — №. 1.
- Шмаров В. А. Эгейский конфликт // Журнал «Вопросы истории». — 1979. — №. 11.
- Территориальный вопрос в Афро-Азиатском мире: [коллективная монография] / [Аватков В. А. и др.] ; Московский гос. ин-т междунар. отношений (Университет) МИД России; под ред. Д. В. Стрельцова. — Москва : Аспект Пресс, 2013. — 317 с. — ISBN 978-5-7567-0705-2
Xarici keçidlər
redaktə- Turkish claims, Continental Shelf, Министерство иностранных дел Греции (ing.)
- Background Note on Aegean Dispute, Министерство иностранных дел Турции (ing.)