Eyyub Tağıyev
Eyyub İsmayıl oğlu Tağıyev (27 yanvar 1912, Bakı – 17 yanvar 1967, Moskva) — texniki elmlər doktoru, professor, Stalin mükafatı laureatı (1942, 1948, 1951).[1]
| Eyyub Tağıyev | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 27 yanvar 1912 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 17 yanvar 1967 (54 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adı |
|
| Mükafatları |
       |
Həyatı
redaktə1912-ci il yanvarın 27-də Bakıda anadan olmuşdur. Ailəsi babasının Böyük Qala küçəsindəki ikimərtəbəli evində yaşayırdı. Eyyubun atası İsmayıl Tağıyev təhsil görmüş adam idi, inqilabdan əvvəl Kiyevin Tereşşenko qardaşları şəkər zavodunu Zaqafqaziyada təmsil edirdi.
Eyyub 1928-ci ildə Azərbaycan Sənaye İnstitutuna daxil olur. 1932-ci ildə institutu bitirdikdən sonra Lökbatan qazma kontorunda işə başlayır. Həmin illərdə heç kimin köməyi olmadan ingilis dilini öyrənir. 1937-ci ildə Bakıda xüsusi Suraxanı eksperimental qazma kontoru yaradılır, Bakıdan və Moskvadan bir çox istedadlı mütəxəssislər buraya cəlb edilir. 26 yaşlı Eyyub Tağıyev kontora rəhbər təyin edilir və onun qarşısında qazma mühərriklərinin yeni konstruksiyalarını və turbin qazması texnologiyalarını işləyib hazırlamaq vəzifəsi qoyulur. Bu kollektiv yüksək sürətlə işləyən turboburlar icad edir. Sonralar ABŞ-nin və Avropanın neft şirkətləri SSRİ-dən bu turbinli qazma maşınlarının lisenziyasını almışdır. 1941-ci ildə müharibə başlayanadək belə davam etdi.
İkinci dünya müharibəsi illərində Sovet rəhbərliyi şərq rayonlarında neft hasilatını təşkil etmək məqsədilə Eyyub Tağıyev başda olmaqla Bakı eksperimental qazma kontorunun bütün heyətini avadanlıqları ilə birlikdə Perm vilayətinin Krasnokamensk şəhərinə köçürdü. Onlar burada "İkinci Bakı"nı axtarmağa başladılar və tapdılar. O zaman Eyyub Tağıyevin 32 yaşı vardı.
40-cı illərin sonlarında Xəzər dənizində yataqların mənimsənilməsinə başlanılır. Dənizdə qazma işləri üzrə baş idarə – "Qlavmorneft" yaradılır. E.Tağıyev idarənin baş mühəndisi təyin olunur. O, texnologiya və avadanlıqların təkmilləşdirilməsi üçün yeni-yeni təkliflər irəli sürür. Tağıyevin dərinlik estakadalarında dirəklərin vurulması və özüllərin möhkəmləndirilməsi üçün təklif etdiyi 100 ton gücündə turbovibrator qazma işlərini sürətləndirir.
Hindistan dövrü
redaktə1955-ci ilin payızında SSRİ Nazirlər Sovetinin sədri A.N.Kosıgin Daşkənddə Hindistanın baş naziri Cəvahirləl Nehru ilə görüşür. Nehru Hindistanda neft ehtiyatlarının axtarışı üçün mütəxəssislər qrupunun göndərilməsini xahiş edir. Kosıgin SSRİ-nin ozamankı neft sənayesi naziri Nikolay Baybakova belə mütəxəssislərin tapılması və Hindistana göndərilməsini tapşırır və qrupa "Şərq adamı"nın rəhbər təyin olunmasını məsləhət görür. Baybakov fikirləşmədən Eyyub Tağıyevi təklif edir.
Hind alimləri ölkələrində neftin olduğuna əmin idilər, amma təcrübəli geoloq, geofizik və qazmaçılar olmadığı üçün geoloji kəşfiyyat apara bilmirdilər. Sovet mütəxəssisləri Hindistanın geoloji xəritəsini tərtib etməyə başladılar və neft ehtiyatları baxımından perspektivli sayılan ştatlara yollandılar. 1956–1961-ci illərdə neft və qaz kəşfiyyatı üzrə işlərin planı hazırlandı. Tağıyevin və köməkçilərinin proqnozları özünü doğrultdu: 1958-ci ilin mayında Pəncabda, 1959-cu ilin sentyabrında Bombeyin 250 kilometrliyində sovet mütəxəssisləri tərəfindən qazılan quyu fontan vurdu. Bundan sonra Tağıyev Hindistanın neft üzrə baş idarəsinin ömürlük məsləhətçisi təyin olunur.[2]
Braziliya dövrü
redaktə1963-ci ildə Eyyub Tağıyev Amazon çayının neftli hövzəsini tədqiq etmək üçün həmkarı Eyyub Bəkirovla birlikdə Braziliyaya yollanır.[2] Altı ay davam edən ağır işdən sonra onlar Braziliyada böyük neft və qaz ehtiyatlarının olması barədə dəlilləri ortaya qoyurlar. Eyyub Tağıyev xatırlayırdı ki, Braziliyada 40 dərəcədən yuxarı temperaturda, yüksək rütubət şəraitində, mığmığaların içində işləmiş, müxtəlif nəqliyyat vasitələri ilə, bəzən də piyada 25 kilometr məsafə qət etmişdilər.
"Jornal do Brasil" Eyyub Tağıyevin fotosunu çap edir. Şəklin altında isə yazılır: "Onun portfelində Braziliyanın bütün neft sirləri gizlənib".
SSRİ-yə qayıdışı
redaktəQayıtdıqdan sonra Tağıyev Qubkin adına İnstitutun (indiki Rusiya Neft və Qaz Akademiyası) qazma proseslərinin texnologiyası və tədqiqi kafedrasına rəhbərlik etməyə başlayır. O zaman onun 44 yaşı vardı. Sonra o, institutun elmi işlər üzrə prorektoru təyin olunur. Elmi dərəcəsi olmasa da, Tağıyev 50-dən çox kitab, monoqrafiya və məqalənin müəllifi idi, qiymətli ixtiralarına görə 18 beynəlxalq patent almışdı. 1965-ci ilin dekabrında institutun rəhbərliyi ona texnika elmləri doktoru dərəcəsi verilməsi barədə qərar qəbul edir.
Vəfatı
redaktəEyyub Tağıyev 1967-ci il yanvarın 17-də, 55 illiyinə on gün qalmış qəflətən vəfat edib. O, Moskvada Novodeviçye qəbiristanlığında dəfn olundu.
Xatirəsi
redaktəNeft və Qaz Akademiyasının binasında onun portreti asılıb. Adına tələbələr üçün mükafatlar təsis olunub. Kəlküttədə mərkəzi parkda Eyyub Tağıyevin qara mərmərdən hazırlanmış büstü qoyulub. Pyedestalın üzərində isə qızılı hərflərlə "Hindistan neftinin atası" yazılıb.
Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin sifarişi ilə 2011-ci ildə "Butafilm" studiyasında üç dəfə Stalin mükafatı laureatı, texnika elmləri doktoru, Azərbaycanın əməkdar elm xadimi, neft və qaz quyularının qazılması üzrə görkəmli mütəxəssis haqqında "Bakının neft kralı" adlı sənədli film çəkilib.
İstinadlar
redaktə- ↑ ZİYAD ƏLİABBAS oğlu SƏMƏDZADƏ. BÖYÜK İQTİSADİ ENSİKLOPEDİYA (PDF). V SŞTUÜVYZ. Bakı. 2012.
- ↑ 1 2 MİRBABAYEV, MİRYUSİF. AZƏRBAYCAN NEFTİNİN QISA TARİXİ (az.). Bakı: Azərnəşr. 2007. 147, 149.