Fateh-Hərbiyyə (roman)
Fateh-Hərbiyyə (roman) — Türk yazıçısı Peyami Səfanın romanı. 1931-ci ildə nəşr edilmişdir.
| Fateh-Hərbiyyə | |
|---|---|
| Fatih-Harbiye | |
| Müəllif | Peyami Səfa |
| Orijinal dili | Türkcə |
| Nəşr ili | 1931 |
İdeya-məzmunu
redaktəƏsər Şərq və Qərb mədəniyyəti dilemması əsasında qurulmuşdur.[1] Bu ziddiyyət əsərin adında da özünü göstərir. Fateh-Hərbiyyə iki müxtəlif məkan arasında gedib-gələn tramvay xəttinin adıdır. Burada Fateh səmti Şərq toplumunun, Bəyoğlu (Hərbiyə) Qərb toplumunun simvoludur.[2] Simvolların diliylə ənənəvi və dünyəvi dəyərlərin ehtiva olunduğu "Fateh-Hərbiyyə" türk ruhunu, milli-mənəvi dəyərləri özündə əks etdirən ayna vəzifəsini görür.[3] Əsərin əsas qəhrəmanı 20 yaşlarında Nəriman adlı gənc bir qızdır. Yazıçı bu obraz vasitəsilə Avropa meyilli, "müasir" gənclərin tipik obrazını yaradır. Nəriman atasının iradı ilə konservatoriyada ud dərsləri alır. Nişanlısı Şinasi klassik türk, Nərimanın böyük heyranlıq duyduğu Macid isə müasir Qərb musiqisini öyrənir. Yazıçı Nəriman obrazının simasında cəmiyyətdə gedən dəyişikliklərə kor — koranə tabe olaraq, mədəniləşmək, müasirləşmək üçün "qərbləşmək" istəyən, bununla da sırf Avropa qəlibinə girərək, özündən uzaqlaşan türk gəncliyini ifadə edir.[4] Peyami Səfa "Köhnə — yeni qovğası" adlı məqaləsində bu mövzuya toxunaraq yazır ki, görəsən, gəncliyin dilindən düşməyən yeniləşmək nə deməkdir? Dünən alıb istifadə etmədiyim qələm, bu gün alıb istifadə etdiyim qələmdən daha yenidirmi? Yoxsa bu məsələyə xronoloji nöqteyi-nəzərdən baxmaq lazımdır?!.. Yəni, yoxsa yeni olan hər şey müasirlik deməkdir?![5] Yazıçı "Fateh-Hərbiyyə" romanında bu sualların cavabını axtarır. Burada Şərq və Qərb musiqisindən də bədii priyom olaraq istifadə edir. Qərbliləşmə meyilləri Nərimanın uda olan münasibətində də üzə çıxır. "Of… bu əlimdəki ud da əsəblərimə toxunur, az qalıram qıram. Bunu mənə hardan musallat etdilər? Evdəki hey-hey səsləri yetmirmiş kimi bir də bu konservatoriya![6] O, nişanlısı Şinasinin köhnə dəbli geyim tərzini, musiqi zövqünü Macidlə müqayisə edib onun "geridəqalmışlığına" istehza edir.[7] "Macidin əllərinə baxdım, qadın əli kimi tərtəmiz, ipincə, dırnaqları belə qaydasındadır. Şinasinin əlləri gözlərimin qabağına gəldi. Dırnağının biri qırıq, biri batıq… Nə var, nə var kamança çalırmış. Heç telin kənarına dırnaq sürtülən saz olar?! Hər işimiz əcaibdir. Zəhləm gedir"..[6] Nümunədən göründüyü kimi əsər qərbliləşmə sevdasının adi insanların həyatında əstirdiyi fırtınanı özündə əks etdirir.[8] Aşağıdakı nümunədə Nərimanın "köhnəliyi" açıq etirazı öz ifadəsini tapır: "Köhnəliyə nifrət edirəm. Ən yenini və ən gözəli istəyirəm. Başa düşürsünüz? Köhnə, cırıq, çirkli, iyrənc bir paltarı əynimdən çıxarıb atar kimi bu həyatdan ayrılmaq, getmək istəyirəm".[6] Nəriman nifrətlə kənara atdığı udu əsərin sonunda peşmanlıqla yenidən bağrına basır. Qəhrəmanın bu hərəkəti özünəqayıdışı ifadə edir.
Obrazlar sistemi
redaktə- Nəriman — əsərin əsas qəhrəmanı, konservatoriyada klassik türk musiqisi üzrə təhsil alan gənc qız. Gözəl ud çalır.
- Şinası — Nərimanın nişanlısı. Şərq mühitində yetişmiş, mütərəqqi fikirli gənc. Konservatoriyada kamança üzrə təhsil alır.
- Macid — Konservatoriyada təhsil alır. Əsərdə qərbliləşməyi təmsil edən obraz kimi təqdim edilir.
- Faiz bəy — Nərimanın atası. Ney çalmağı, klassik türk ədəbiyyatını xüsusən, Məsnəvini, Rübaiyyatı, Qəzzali və Fərabinin əsərlərini oxumağı çox sevir.
- Gültər — Qulluqçu (Faiz bəygilin)
- Fəxriyyə — Nərimanın rəfiqəsi, Nərimanla bir yerdə konservatoriyada təhsil alır.
- Nəzahat — Şinasinin bacısı, Nərimanın da rəfiqəsi.
- Fərid — Şinasinin dostu. Şərq mühitində yetişmiş, yüksək intelektuallı gənc.
- Müəmmər — Fəridin dostu.
- Ülviyyə — Nərimanın rəfiqəsi.
- Nərimanın dayısı qızları — Şişlidə yaşayırlar. Heç bir əyləncə gecəsini əldən qaçırmayan, qərbliləşməyə meyilli "müasir" qızlar.
- Nərimanın nənəsi — Bacarıqlı, təmizkar evdar xanım. Ərəb-fars dillərini bilir, tarix oxumağı xoşlayır.[9]
Filmoqrafiya
redaktə"Fateh-Hərbiyyə" Peyami Səfanın "Doqquzuncu Cərrahiyə palatası" romanından sonra ən yüksək tirajlarla çap olunan ikinci əsəridir. Əsər 1943-cü ildə alman dilinə tərcümə edilmiş, 1942-ci ildə isə ekranlaşdırılmışdır.[10] Nəriman rolunu Nəslihan Atagül, Macid rolunu Qədir Doğulu, Şinasini Yunus Əmrə Yıldırımər, Faiz bəyi Oktay Korunan oynamışdır.[11]
Yayım təqvimi
redaktə| Sezon | Yayın günü və saatı |
Sezon başlanğıcı |
Sezon finalı |
Çəkilən bölüm sayı |
Bölüm aralığı |
Yayımlandığı illər |
TV kanalı |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. sezon | şənbə 20.00 | 31 avqust 2013 | 21 iyun 2014 | 40 | 1–40 | 2013–2014 | Fox / Show TV |
| 2. sezon | şənbə / çərşəmbə 20.00 |
20 sentyabr 2014 | 10 dekabr 2014 (Final) |
10 | 41–50 | 2014 | Show TV |
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ E.Babayeva. About problem of the East and West in Peyami Safa`s novel “Fatih-Harbiye” (PDF). 4(24). Sweden. International Scientific Journal Theoretical & Applied Science. 2015. 213–215. ISBN 2409-0085 (online).
- ↑ Nan, A.L. Peyami Safa`nın Eserlerinde Doğu-Batı Meselesi. İstanbul: Ötüken Yayınları. 1997. səh. 79.
- ↑ V.Şahin. Peyami Safa’nın “Fatih-Harbiye” Adlı Romanında Simgesel Değerler (PDF). Güz, Sayı: 55. Bilig dergisi. 2010. s.147–164.
- ↑ E.Babayeva. Musiqi konflikt və sintez yaradan vasitə kimi (XX əsrin əvvəlləri türk romanları əsasında). Bakı: ADMİU-nun mətbəəsi: Türksoylu xalqların musiqi mədəniyyətinin tədqiqi problemləri. Beynəlxalq elmi konfransın materialları. 2016. səh. 112-115.
- ↑ F.K.Timurtaş, E.Göze. Peyami Safa`dan seçmeler. İstanbul: Ötüken. 1976. səh. 339.
- ↑ 1 2 3 P.Safa. Fatih-Harbiye. İstanbul: Ötüken. 1995. səh. 128.
- ↑ E.Babayeva. 1920-1940-cı illər türk romanında bədii konflikt (f.e.d.dissertasiyası). Bakı. 2022. səh. 277.
- ↑ İ.Enginün. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları. 2002. səh. 460.
- ↑ Veb-səhifə mənbəyi "Fatih-Harbiye geniş özeti, konusu, çatışmaları, kişiler ve özellikleri". edebiyatfatihi.net. Archived from the original on 2023-05-14.
- ↑ Orhan Okay. "TDV Ansiklopedisi Fatih-Harbiye Maddesi" (türkcə). islamansiklopedisi.org.tr. Archived from the original on 2023-07-13.
- ↑ "Fatih-Harbiye dizisi/Konusu/Oyuncular". televizyongazetesi.com. Archived from the original on 2023-05-14.