Fateh Sultan Mehmet körpüsü

Fateh Sultan Mehmed Köprüsü— İstanbulda Kavacık ilə Hisarüstü arasında, Asiya ilə Avropanı Boğaziçi körpüsündən sonra ikinci dəfə birləşdirən asma körpü. Tikintisinə 4 yanvar 1986-cı ildə başlanılan və ankraj blokları arasında uzunluğu 1.510 mt, orta açıqlığı 1,090 m, eni 39,4 m, dənizdən hündürlüyü 64 m olan körpüdü.

Fateh Sultan Mehmed Körpüsü
41°05′24″ şm. e. 29°03′36″ ş. u.
Keçid	Bosfor
Yeri	İstanbul
Material	polad
Uzunluğu	1.510 m
Eni	39 m
Hündürlüyü	110 m
Açılışı	3 iyul 1988
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tikintiyə 4 yanvar 1986-cı ildə başlanılmış və hazırda dünyanın ən böyük polad asma körpüləri içində 14-cü sırada yer alan bu böyük layihə 3 iyul 1988-ci ildə tamamlanmışdır.

Mövcud körpüdəki tıxacın aradan qaldırılması, körpüdə həddindən artıq nəqliyyat vasitəsinin yüklənməsinin azaldılması və daha yüksək standartlaşdırılmış halqa yolun yaradılması barədə qərar qəbul edildi. Körpünün layihəsini Boğaziçi körpüsünün də dizaynını hazırlayan Freeman, Fox and Partners şirkəti üzərinə götürdü. İnşaat işləri isə tenderdə qalib gələn Ishikawajima Harima Heavy Industries Co. Ltd., Mitsubishi Heavy Industries Ltd. ve Nippon Kokan K. K. adlı yapon konsorsiumu gördü. İnşaat işləri üçün 125 milyon dollar verildi. 29 may 1985-ci ildə boğaz üzərində ikinci körpününün təməli qoyuldu.

İkinci körpünün tikilməsinə səbəblər

1973-cü ildə tamamlanaraq istifadəyə verilən Boğaziçi körpüsü qısa müddətdə İstanbul sürücüləri üçün əvəzsiz oldu. İki tərəf arasındakı nəqliyyat asanlaşdıqca körpüdən əvvəlki dövrdə daha az məskunlaşan Anadolu tərəfi sürətlə məskunlaşmağa başladı. İlk körpünün inşası ilə İstanbulun ümumi əhalisi çox qısa müddətdə təxminən 350 min nəfər artdı.

Körpünün ilk açılış ilində gündə ortalama 32 min 500 nəqliyyat vasitəsi keçirdi, 14 il sonra bu rəqəm orta hesabla 130 minə yüksəldi. Körpünün xidmət qabiliyyətindən çox olan bu say körpünün xidmət səviyyəsini aşağı saldı və nəqliyyat axını tam olaraq həyata keçirilə bilmədiyi üçün körpü tam fəaliyyət göstərə bilmədi. Buna görə də ikinci körpüyə ehtiyac yarandı.

Texniki və əsas xüsusiyyətləri

Fateh Sultan Mehmed Körpüsü layihəsinin əsas xüsusiyyətləri, daşıyıcı qurğu əsaslarının boğazın iki yaxasındakı yamaclara oturması, qüllələrin nəşrə mesnet səviyyəsindən başlaması və tabliyəsinin Boğaziçi körpüsündəki kimi ortotropik, əhəmiyyət verməli panellərdən ibarət olan aerodinamik enkesitli qapalı qutu formasında olmasıdır. Boğaziçi Körpüsündən fərqli olaraq bu körpünün asılqan kabelləri şaquli olaraq keçirilmişdir. Bu kabellər iki ciftli tərtib edilmişdir ki, lazım gələndə bu kabellərdən biri asanlıqla dəyişdirilə bilir.

Fateh Sultan Mehmed Körpüsünün qüllə sütunları 14 mt x 18 mt ölçüdə və orta hesabla 6 mt hündürlüyündədir. Lakin fon vəziyyətinə görə mərhələli olaraq layihə kodundan 20 mt daha dərinə yerləşdirilmişdir. Əsasların üzərində yüksəkliyi 14 mt-ə çatan dəmir-beton sütunlar yerləşir və polad qüllələr bu sütunların içinə 5 mt-ə qədər keçirilmiş formada yerləşdirilib.

Körpünün əsas bloklarına mesnet təşkil edən bu qüllələrin hündürlüyü, təməl betonu üst kodundan başlamaq üçün 102,1 mt-dir. Qüllələr yüksək davamlı polad panellərin bir-birinə bulomlanaraq birləşdirilməsi 8 pillə halında montaj edilmişdir. Ölçüləri bazada 5 dm x 4 mt, təpədə isə 3 mt x 4 mt-dir. Şaquli qurğular bir-birinə iki ədəd üfüqi iplə bağlanmış olub, hər birinin içində baxım xidmətləri üçün bir lift yerləşdirilmişdir.

Daşıyıcı magistral kabellər, hər qüllənin təpəsində yer alan kabel yük yəhəri üzərindən keçir. Bunlar get-gəl çəkiliş üsulu ilə düzəldilmiş, hər səfərindən və bir istiqamətdə 4 sim daşıyan təbilin 4 m/sn kimi çox yüksək sürətlə işləməsi təmin olunmuşdur. Hər bir ana kabel bir ankraj blokundan o birisinə uzanan 32 ədəd qırçın qrupundan, eləcə də təpədəki yük yəhəri ankraj blokları arasında yer alan 4 dənə çörək gergi bükümündən ibarətdir. Hər bir bükümdə 504 ədəd, əlavə bükümlərdə isə 288 və 264 dənə polad sim var. Sinklənən yüksək davamlı poladdan olan simlərin diametri 5,38 mm-dir.

Qutu şəkilli tablo 33,80 mt genişliyində və 3 mt hündürlüyündə olub hər iki tərəfində kamo olaraq xaricə daşınan 2,80 mt enində bir piyada yolu var. Dörd gediş dörddə inkişaf olmaq üzrə cəmi səkkiz zolaqlı tabliyenin aerodinamik forması külək yükünü azaldır. Nəşrə 62 sahədən ibarətdir. Ağırlıqları 115–230 ton arasında dəyişən nəşrə sahələri, dənizdən palangalar ilə yuxarı çəkilərək yerlərinə yerləşdirilmişdir.

İnşaat müddəti müqavilədə 1100 gün olaraq göstərilsə də, körpü 29 may 1988 tarixində, planlaşdırılan tarixdən 192 gün əvvəl tamamlandı. Son hazırlıq işləri başa çatdıqdan sonra körpü 3 iyul 1988-ci ildə o zamankı prezident Turqut Özal tərəfindən açıldı. Körpüdən keçən ilk nəqliyyat vasitəsi Prezident Özalın rəsmi avtomobili oldu.

Fatih Sultan Mehmed Körpüsü, Ədirnə-Ankara arasındakı Trans European Motorwayın (TƏCHİZAT) bir hissəsidir.

Həmçinin bax

• Bosfor
• Yavuz Sultan Səlim körpüsü
• 15 iyul Şəhidlər körpüsü
• Marmaray