Finlandiya krallığı
Finlandiya krallığı — 1918-1919-cu illər arasında mövcud olmuş, müvəqqəti monarxiya. Formal olaraq 9 oktyabr 1918-ci ildən 17 İyul 1919-cu ilə qədər olan dövrdə Finlandiya Respublikasında yaranmış dövlət idarəçiliyi forması mövcud olmuşdur. Lakin kral heç vaxt ölkəyə gəlməmişdi və heç bir dövlət sənədini imzalamadı. Dövlət başçısının rolunu reqent icra edirdi.
| Tarixi dövlət | |||||
| Finlandiya krallığı | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| fin Suomen kuningaskunta isv. Kungadömet Finland | |||||
|
|||||
|
Himn: Maamme "Torpağımız" |
|||||
 |
|||||
|
|
|||||
| Paytaxt | Helsinki | ||||
| Dilləri | Saam dili, fin dili, isveç dili | ||||
| Rəsmi dilləri |
Fin dili İsveç dili |
||||
| Dövlət dini | Lüteranlıq, Pravoslav | ||||
| İdarəetmə forması | Qəyyumluq | ||||
| Kral | |||||
| • 1918 | Fridrix Karl | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
.svg)
.svg)
Tarixçə
redaktə1918-ci ildə Finlandiyada baş vermiş vətəndaş müharibəsi və Finlandiyanın qələbə qazanmış "ağ" siyasi repressiyalar nəticəsində Finlandiya parlamentində sol fraksiyaların iştirakını istisna edən hakim çoxluq formalaşdırılıb. 1918-ci ilin mayında çağırılan parlamentdə 92 deputat-sosial-demokratdan 40-sı Rusiyada gizlənmişdi, 50-yə yaxın isə həbs edilmişdi. İlk iclasına 97 sağçı deputat və bir sosial demokrat Matti Paasivuori gəlmişdi. Deputatlar arasında monarxiya ideyaları xüsusilə məşhur idi. Parlament "parlament-kult" (Fin) ləqəbini alıb. Tynkäeduskunta). Maksimum deputatların sayı 111-ə qoyulduqda 200 idi. Nümayəndəliyin natamam olması səbəbindən parlamentin qərarları xüsusilə mübahisəli olub.
Xronologiya
redaktə31 dekabr 1917-ci il tarixində Petroqradda RSFSR sədri V. İ.Lenin Peru Svinvuda Finlandiyanın müstəqilliyini tanıyan akt təqdim etdi. Mayın sonunda 1918 Finlandiya Senatında ən çox monarxistlər var idi. 18 avqust 1918-ci ildə Finlandiya parlamenti Senatdan (44 səs 58) Finlandiya Krallığına keçidin həyata keçirilməsi üçün lazımi tədbirlər görülməsini xahiş etmişdir. Monarxiyanın tərəfdarları bəstəkar Jan Sibelius, Rəssam Gallen-Kallela və memar Eliel Saarinen kimi bir çox siyasət və mədəniyyətin görkəmli nümayəndələri idi.
9 oktyabr 1918, 41 64 səsiylə parlament, İsveçin 1772-ci il qayda forması haqqında Qanunun 38-ci maddəsinə əsasən padşah seçmək qərarına gəldi. Məqalədə deyilirdi ki, əgər hakim övlad kəsilibsə, yeni kralı seçmək olar. Rusiya imperatoru II Nikolay imtina etdiyindən (Finlandiyanın Böyük knyazlığının taxtından da daxil olmaqla) və heç kim fin taxtına qanunla iddia etmədiyindən, bu, mövcud qanundan istifadə etməyə imkan verdi. Qanunvericiliyin bu müddəası bir il əvvəl Eduskuntaya ölkənin müstəqilliyini elan etməyə imkan verdi. Respublikaçılar və sosial demokratlar deputatların təxminən üçdə birinin iştirak etdiyi səsverməni boykot ediblər (64 200 nəfərdən ibarət). Taxtın ən məşhur namizədləri alman imperatoru Oskarın oğlu (rədd edildi), Adolf Hersoqu Fridrix Meklenburq-Şverinski, İsveç kralı Qustav V Vilhelm oğlu Vilhelm, məktəb yaşı olan Vilhelm — Lennart idi.
9 oktyabr 1918-ci ildə Parlamentdə Finlandiya kralı II şahzadə Hessen Fridrix Karl (Fredrik Kaarle fin transkripsiyasında) alman imperatoru Vilhelmın kürəkəni seçilib. Ədəbiyyatda qeyd edilən Kral adı "Vayne I" (fin. Vainö I), Olli təxəllüsü altında yazan fin satirik Vyayne Nuortev tərəfindən icad edilmişdir.
Seçilmiş kral Finlandiyaya gəlməzdən və onun tacqoyma mərasimindən əvvəl dövlət başçısının vəzifəsini reqent — fəaliyyətdə olan faktiki dövlət rəhbəri, Finlandiya Senatının (hökumətinin) sədri per evind Svinhuvud icra etməli idi.
Ancaq bir aydan sonra Almaniyada inqilab oldu. Noyabrın 9-da II Vilhelm hakimiyyəti tərk edərək Niderlanda qaçdı, noyabrın 11-də isə Birinci Dünya Müharibəsini başa vuran Kompyen sülh sazişi imzalandı.[1]
Almaniyanın simpatiyası olan Senat 18 noyabr 1918-da buraxıldı. Noyabrın 27-də Finlandiyanın "starofinnov" Partiyasının (fin) lideri olan yeni hökumət işə başlayıb. Vanhasuomalaiset) Lauri Ingman (Ingmanın ilk Kabineti). Hökumət Senatdan Dövlət Şurasına adlandırıldı. Monarxist Ingman ilə monarxiyanın altı tərəfdarı və respublikanın altı tərəfdarı var idi. Qərbdən gələn təhlükə Ingmanın Hökumətini şahzadədən imtina etməsini xahiş etməyə məcbur etdi. O, 12 dekabr 1918 tacından imtina etdi və 16 dekabr ayında Helsinki Senatının meydanında keçirilən paraddan sonra alman qoşunları gəmilərə girdi və vətənə yola çıxdı.[2]
Yeni hökumətin əsas məqsədi qalan Qərb dövlətlərindən müstəqilliyin tanınması idi. Fransanın tanınması yanvar ayında 1918-da qəbul edildi, lakin kral seçkilərindən sonra diplomatik əlaqələr kəsildi.[3]
12 dekabr 1918-ci ildə Svinqvud xarici siyasi vəziyyətin dəyişməsini əsas tutaraq, parlamentə Finlandiya reqenti vəzifəsindən istefa verdiyini elan edib. Həmin gün parlament istefa ərizəsini təsdiqlədi və General Mannerheim ' in yeni bir reqenti seçdi. 17 İyul 1919-cu ildə parlamentin yeni tərkibinin 1919-cu ilin mart ayında keçirilmiş seçkisindən sonra İdarə Heyətinin formasının qanunvericilik yolu ilə dəyişməsi baş verib. Bir il yarım davam edən qeyri-müəyyənlik sona çatıb. Bu müddət ərzində hökumət parlamentə respublikaya iki dəyişiklik layihəsi və monarxiyaya görə iki layihə təqdim etdi. Bu dəyişiklik qanunvericilikdə 1920-ci ilə qədər, idarə heyətinin forması parlament respublikası olduğu zaman həyata keçirilib.[4]
İstinadlar
redaktə- ↑ "Gemstone Gallery". visit Kemi. 29 May 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 February 2017.
- ↑ Eric Solsten and Sandra W. Meditz, editors. "The Establishment of Finnish Democracy". Finland: A Country Study. GPO for the Library of Congress. 1988. 3 November 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 February 2017. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
- ↑ "Why Finland deserves to celebrate its independence". Finland Politics (ingilis). 5 dekabr 2015. 2019-04-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 aprel 2020.
- ↑ Ohto Manninen (päätoim.), Pertti Haapala, Juhani Piilonen, Jukka-Pekka Pietiäinen: Itsenäistymisen vuodet 1917–1920: 3. Katse tulevaisuuteen. Helsinki: Valtionarkisto, 1992. ISBN 951-37-0729-6. pp. 188–189
Ədəbiyyat
redaktə- Nash, Michael L (2012) The last King of Finland. Royalty Digest Quarterly, 2012 : 1
- Georg Schauman: Valtiomuototaistelu Suomessa 1918: tosiasioita, mietelmiä ja muistoja. Suomentanut Eino Woionmaa. Porvoo: WSOY, 1924.
- Martti Santavuori: Suomen kuningas. (romaani). Hämeenlinna: Karisto, 1965.
- Lemberg, Magnus: Hjalmar J. Procopé: isänmaanystävä ja maailmankansalainen. Helsinki: Alea-kirja, 1994. ISBN 951-9429-89-1.