Firuddin Babayev

Firuddin Əli oğlu Babayev (1 may 1929, Şirvanlı, Bərdə rayonu – 22 iyun 1987, Kirovabad) — Azərbaycanın ilk professor fitopatoloqu, görkəmli kənd təsərrüfatı alimi, biologiya elmləri doktoru. 250-dən çox elmi dərsliklərin və əsərlərin müəllifidir. Dünyanın bir çox yerlərində mühazirə söyləmişdir. Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunmuşdur.

Firuddin Babayev
Firuddin Əli oğlu Babayev
Gəncədə çəkilmiş şəkil
Doğum tarixi	1 may 1929
Doğum yeri	SSRİ, Azərbaycan SSR, Bərdə rayonu, Şirvanlı kəndi
Vəfat tarixi	22 iyun 1987 (58 yaşında)
Vəfat yeri	Azərbaycan SSR, Kirovabad
Dəfn yeri	Kirovabad
Vətəndaşlığı	Azərbaycan
Həyat yoldaşı	Zərifə Sirac qızı Babayeva
Uşaqları	Fikrət Babayev Sevda Əliyeva Flora Əliyeva
Elm sahələri	Fitopatologiya, biokimya, botanika, Genetika
Elmi dərəcəsi	Biologiya elmləri doktoru
Elmi adı	Professor Fitopatoloq
İş yerləri	Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti, Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pambıqçılıq İnstitutu
Təhsili	Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti
Elmi rəhbəri	Akademik Mixail S. Dunin
Mükafatları	Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı

Həyatı

Firuddin Babayev 1 may 1929-cu ildə Bərdə rayonunun Şirvanlı kəndində, ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. Ailədə altı uşaq arasında Firuddin Babayev böyükləri idi və ondan əlavə olaraq bir qardaşı, dörd bacısı vardır. Orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra 1945-ci ildə Ağdam Kənd Təsərrüfatı Texnikumuna daxil olub. Həmin texnikumu 1948-ci ildə bitirdikdən sonra təhsilini Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun Aqronomluq fakültəsində davam etdirib. Bu institutu Alim Aqronom ixtisası üzrə 1953-cü ildə bitirmişdir. Aspiranturaya daxil olmadan, 1959-cu ildə Moldovanın paytaxtı Kişinyovda Biologiya Elmləri Namizədi dərəcəsini almışdır. 1961-ci ildə fitopatologiya üzrə Baş Elmi İşçi dərəcəsi verilmişdir. 21 aprel 1972-ci ildə Biologiya Elmləri Doktoru dərəcəsini almışdır. 13 dekabr 1972-ci ildə Ali Attestasiya Komissiyasının qərarı ilə Azərbaycan SSR-nin ilk professor fitopatoloqu olmuşdur. Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti-nin (keçmiş Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutu) yetirməsidir. Uzun illər Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pambıqçılıq İnstitutunda fitopatologiya laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışmışdır. Daha sonra Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində fitopatologiya kafedrasının professoru olmuş və o fənni tədris etmişdir.

F.Babayevin elmi rəhbəri görkəmli fitopatoloq alim, K.A.Timiryazev adına Moskva Kənd Təsərrüfatı Akademiyasında fitopatologiya kafedrasının müdiri, akademik Mixail S. Dunin olmuşdur.

22 iyun 1987-ci ildə Gəncə şəhərində vəfat etmişdir. Gəncə şəhərində Fəxri Xiyabanda dəfn edilmişdir.

Elmi fəaliyyəti

Azərbaycanda ve keçmiş SSRİ-də ilk dəfə olaraq vilt xəstəliyinin kimyəvi üsullarla mühafizəsinin müəllifidir. Elə buna görə kənd təsərrüfatı mütəxəssislərinə kömək məqsədilə yazılmış sonuncu kitabı bu cür adlanır: "Bitkilərin Kimyəvi Mühafizəsi". 1966-cı ildə Kaliforniya Universitetinin professoru, fitopatologiya üzrə elmlər doktoru Stefen Vilhelm (ing. Stephen Wilhelm) Firuddin Babayevə məktub göndərir. Məktubda Babayevin elmi işlerini yüksək qiymətləndirərək, ona tədqiqatların materiallarını göndərməsini xahiş edir. Kaliforniya Universitetındə mühazirə söyləmək üçün dəvət olunur. Azərbaycanlı alimin işi Fransada da çox böyük maraqla qarşılanır. 1971-ci ildə Daşkənddə yer alan beynəlxalq konfransda Firuddin Babayev pambıq vilti üzrə keçirtdiyi tədqiqatlar haqqında məruzə etdi.

Dəfələrlə İngiltərə, Fransa, Hindistan, Pakistan, Misir, Əlcəzair və s. ölkələrdə keçirilmış beynəlxalq konqreslərdə məruzələr etmək üçün dəvət olunmuşdur.

Yüksək ixtisaslı kadrlar hazırlanmasında böyük əməyi var. Beləki, 10-dan çox elmlər doktoru və elmlər namizədlərinin yetişdirilməsində müstəsna xidməti olmuşdur.

Maraqlı faktlar

Professor İbrahim Cəfərovun müəllifi olduğu və ADAU-nun "Fitopatologiya" dərsliyində F.Babayev haqqında yazılmışdır: "Pambıq əkinlərində vertisillioz viltin yayılması müxtəlifdir. Orta Asiyanın orta zərif lifli pambıq əkinlərində Gossypium hirsutum növündə bəzən əkinlərin yoluxması 50% və çox təşkil edir. Xəstəlik Azərbaycanın da pambıq əkinlərində geniş yayılmışdır. Bu xəstəliyin öyrənilməsində azərbaycanlı alim F.Babayevin 1960-1980-ci illərdə apardığı tədqiqatlar viltlə mübarizədə əsaslı rol oynamışdır."

Akademik Həsən Əliyev və akademik İmam Mustafayevin yaxın dostu idi.

Ailəsi

• 1956-cı ildə Zərifə Sirac qızı Babayeva ilə ailə həyatı qurmuşdur.
• Fikrət Babayev (1957-2003), Sevda Əliyeva (əvvəl Babayeva) (1960), Flora Əliyeva (əvvəl Babayeva) (1970) adlı üç övladı var. Flora Əliyeva Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi.
• Nəvələri: Mehrac Əliyev, Elşən Əliyev, Gülşən Cabbarova (əvvəl Babayeva), Firuddin Babayev, Zərifə Əliyeva və Arzu Əliyeva.

Seçilmiş əsərləri

• Yeni hidrazonların sintezi və dönüşməsi, onların bioloji aktivliyinin sınaq edilməsi. Gəncə: 1972;
• Pambığin əsas xəstəlikləri və onlara qarşı mübarizə tədbirləri. Bakı: 1977;
• Azərbaycan SSR şəraitində pestisidlərin kənd təsərrüfatına tətbiqi. Gəncə: 1987;
• Bitkilərin Kimyəvi Mühafizəsi. Bakı: 1992.

İstinadlar

• Н.Алекперов. Молодой профессор. Газета "Кировабадский рабочий", 25.02.1973, №24 (5267). Gəncə, Azərbaycan
• [1] Arxivləşdirilib 2016-06-04 at the Wayback Machine
• Azərbaycan Respublikasının təhsil işçilərinə fəxri adların verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
• 2010/2011-ci tədris ilində keçirilmiş “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin qaliblərinin mükafatlandırılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
• "Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsi qaliblərinin siyahısı (2011)
• Azərbaycan Respublikasının təhsil işçilərinə fəxri adların verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
• BU SƏHƏR 05 10 2017
• Михаил Семенович Дунин
• Fitopatologiya, ADAU-nin kitabxanası