Frikinq
Frikinq (ing. phreaking) — telefon sisteminin necə işlədiyini bilmək hesabına qanunsuz yolla pulsuz şəhərlərarası və beynəlxalq telefon danışıqları aparmaq.[1] Frikinq ictimai telefon şəbəkələrinə qoşulmuş avadanlıq və sistemlər kimi telekommunikasiya sistemlərini öyrənən, sınaqdan keçirən və ya kəşf edən insanların mədəniyyətinin fəaliyyətini təsvir etmək üçün yaradılmış jarqon termindir.[2] "Phreak" termini ingiliscə telefon (phone) sözündəki "ph-" ilə "freak" sözünün birləşməsi nəticəsində yaranıb və telefon sistemini manipulyasiya etmək üçün müxtəlif audio tezliklərin istifadəsinə də aid ola bilər. Frik, frikçi və ya telefon friki frikinqdə iştirak edən şəxslər üçün və onlar tərəfindən istifadə edilən adlardır.
Termin ilk olaraq uzun məsafəli zəngləri yönləndirmək üçün istifadə edilən tonlar sistemini tərsinə çevirmiş qruplar üçün istifadə edilirdi. Bu tonları yenidən yaratmaqla, friklər zəngləri telefondan dəyişə bilir və bunun sayəsində istənilən yerdən pulsuz zəng edə bilirlər. Mavi qutu kimi tanınan elektron ton generatorları bu tonların yaradılmasını asanlaşdırmaq üçün frikinq cəmiyyətinin əsas hissəsinə çevrildi. Bu icmaya gələcək Apple-in həmtəsisçiləri Stiv Cobs və Stiv Voznyak daxil idi.
Mavi qutu dövrü telekommunikasiya şirkətlərinə zəng yönləndirmə məqsədləri üçün diapazondaxili siqnaldan istifadəni dayandırmağa imkan verən kompüterləşdirilmiş telefon sistemlərinin getdikcə artan istifadəsi ilə sona çatdı. Əvəzində zəng məlumatları telekommunikasiya müştərisi üçün əlçatmaz olan ayrıca kanalda göndərildi. 1980-ci illərdə ABŞ və Qərbi Avropada ictimai telefon şəbəkələrinin əksəriyyəti zənglərə nəzarət üçün diapazondan kənar siqnaldan istifadə edən SS7 sistemini qəbul etmişdi (və bu günə qədər də istifadə olunur). Frikinq o vaxtdan bəri kompüter hücumları ilə sıx bağlı olmuşdur.[3]
Tarixi
redaktəFrikinq 1960-cı illərdə bəzi fitlərin ABŞ-da telefon siqnalizasiyasında istifadə olunan 2600 Hz səs tezliyini təkrarlaya biləcəyi aşkar edildikdən sonra başladı.[4] Frikçilər telefon sisteminin necə işlədiyini başa düşmək üçün telefon şəbəkəsində zənglər etmək, zənglərin necə yönləndirildiyini anlamaq üçün tonların davranışını dinləmək, telefon şirkətinin naməlum texniki jurnallarını oxumaq,[4] sosial mühəndislik, şəbəkəni kəşf etmək və pulsuz telefon zəngləri etməyə kömək etmək üçün mavi, qara və qırmızı qutular adlanan elektron cihazlar yaratmaq, erkən konfrans zəngi sxemlərinə və bir-biri ilə ünsiyyət qurmaq üçün "loop around"lara qoşulmaq və məlumat yaymaq üçün xəbər bülletenləri yazmaq kimi fəaliyyətlərlə məşğul olurdular. Frikinq xüsusilə sonrakı onilliklərdə kompüter hücumları ilə universitetlərdə geniş yayılmışdı.
İstinadlar
redaktə- ↑ İsmayıl Calallı. "phreaking" // Rasim Əliquliyev (redaktor). İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti (az.). Bakı: "İnformasiya texnologiyaları" / "Bakı" nəşriyyatı. 2017. səh. 583. ISBN 978-9952-434-82-8. 6 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF) (#archive_missing_url).
- ↑ "PHREAKING - Definition and synonyms of phreaking in the English dictionary". educalingo.com (ingilis). 2021-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-17.
- ↑ Sterling, Bruce. The Hacker Crackdown. McLean, Virginia: IndyPublish.com. 2002 [1993]. ISBN 1-4043-0641-2.
- ↑ 1 2 "Phreaking | Telecom Security, History & Techniques | Britannica". www.britannica.com (ingilis). 2023-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-22.
Xarici keçidlər
redaktə
- Bevard, Charles W. (1966-05-31). Five Students Psych Bell System, Place Free Long Distance Calls by The Harvard Crimson
- Rosenbaum, Ron. (October 1971) "Secrets of the Little Blue Box". Esquire (magazine). – via Slate (magazine).
- Lapsley, Phil (February 5, 2013). Exploding the Phone: The Untold Story of the Teenagers and Outlaws Who Hacked Ma Bell – Wired (magazine)
- The History of Phone Phreaking .org
- Textfiles.com / phreak Large collection of phreaking related text files.
- See also, audio conferences. Textfiles.com
- Phreaky Boys Recordings made in 1990 of voice mail box systems compromised by phreakers.
- Digital Information Society
- AusPhreak - Australia's oldest and largest phreaking forum
- Phone Trips Large collection of historical phone recordings.
- Sounds & Recordings of Wawina, Minnesota – Telephone World
- WarDialers.org - an attempt to catalog all 8/16 bit wardialers and similar
- Christina Xu. (May 12, 2008) The Secrets of the Little Pamphlet for Christopher M. Kelty, UCLA via: All of the Above