Hipergolik yanacaq

Hipergolik yanacaq, hipergolik impuls, hipergolik reaksiya və ya hipergolik propellant, ətrafdakı temperatur və təzyiq kimi fiziki dəyərlərdən asılı olmayaraq başqa bir kimyəvi birləşmə ilə birləşdirildikdə qəfildən parlaya və alovlanma qabiliyyətinə malik yüksək reaktiv və yanıcı birləşmələrə verilən ümumi addır. Hipergolik yanacaq, xüsusilə atmosfer xaricindəki tətbiqlərdə raketlərin hipergolik mühərriklərlə oksigendən müstəqil şəkildə yanmasını təmin edir. Burada istifadə olunan impulslardan biri yanacaq, digəri isə yüksəldici və ya oksidləşdirici adlanır. Ümumiyyətlə, müasir kosmik tətbiqlərdə ən çox istifadə olunan hipergolik yanacaqlar asimmetrik dimetil hidrazin və diazot tetraoksid birləşməsindən ibarətdir.

Tarixi

Sovet tədqiqatçısı Valentin Qluşko 1931-ci ildə hipergolik yanacaqla raket mühərrikini sınaqdan keçirdi. Əvvəlcə mühərriklərin "kimyəvi alovlanması" üçün karbon disulfidində həll olunan fosforun kerosin / azot turşusunun mühərriklərə yüklənməsinidə istifadə edilmişdir.

1935-ci ildən başlayaraq, Alman Aeronavtika İnstitutunun professoru O. Lutz 1000-dən çox öz-özünə atəş açan eksperimentlər aparmışdır. O, Walter şirkətinə konsentrat hidrogen peroksid ilə alovlanan C-Stoffun inkişafında kömək etdi. BMW müxtəlif aminlər, ksilidinlər və anilinlərin birləşməsi ilə hipergolik turşu qarışığı yandıran mühərriklər hazırladı.

Hiperqolik propellanlar, 1940-cı ildə ABŞ-da GALCIT və Navy Annapolis tədqiqatçıları tərəfindən müstəqil olaraq üçüncü dəfə kəşf edildi. Anilin və nitrat turşusu ilə işləyən mühərriklər hazırladılar. Robert Goddard, Reaction Motors və Curtiss-Wright, reaktivlə kiçik raketlərin havaya qalxması (JATO) üçün 1940-cı illərin əvvəllərində anilin / azot turşusu mühərrikləri üzərində çalışdılar.

İnsan uçuşu üçün istifadə olunan ilk hipergolik-sürüşən raket mühərriki, 1942–45-ci illərdəki Walter 109–509A.

"Hiperqol" terminologiyası, Almaniyanın Brunswick Texniki Universitetində Dr. Wolfgang Nöggerath tərəfindən hazırlanmışdır. Ay açılışlarında istifadə olunan Apollo Ays Modulu həm enmə, həm də enmə raket mühərriklərində hipergolik yanacaq kimi istifadə etdilər.

Mənbə

O. Lutz, in History of German Guided Missiles Development, 1957
Sutton, George P., History of Liquid Propellant Rocket Engines
The Papers of Robert H. Goddard
Botho, Stüwe (1998), Peenemünde West: Die Erprobungsstelle der Luftwaffe für geheime Fernlenkwaffen und deren Entwicklungsgeschichte, Peene Münde West: Weltbildverlag, p. 220, ISBN 9783828902947 (in German)
Clark (1972), p.214
A Summary of NASA and USAF Hypergolic Propellant Related Spills and Fires at the Internet Archive
"Toxic Propellant Hazards" on YouTube
Clark (1972), p.45
"The Hindu : ISRO tests Vikas engine". web.archive.org. 2014–03-23. Retrieved 2019–07-29.
T. A. Heppenheimer, Development of the Shuttle, 1972–1981. Smithsonian Institution Press, 2002. ISBN 1-58834-009-0.
"Space Launch Report: Ariane 5 Data Sheet".
"SpaceX Updates — December 10, 2007". SpaceX. 2007–12-10. Archived from the original on January 4, 2011. Retrieved 2010–02-03.
Brown, Charles D. (2003). Elements of spacecraft design. AIAA. p. 211. ISBN 978-1-56347-524-5.
"High Test Peroxide" (pdf). Retrieved July 11, 2014.